Kể từ khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt từ ngày 24/2 tới nay, Nga chưa thể kiểm soát hoàn toàn bầu trời Ukraine, dù sở hữu một trong những lực lượng không quân tốt nhất thế giới. Lực lượng Nga dưới mặt đất cũng chưa thể khép vòng vây với thủ đô Ukraine, khi đoàn xe quân sự dài 64 km đối mặt với nhiều vấn đề hậu cần và đang phải phân tán thành các đội hình nhỏ ở ngoại ô Kiev.
Ngày càng có nhiều bằng chứng trên thực địa cho thấy chiến dịch quân sự đang diễn ra không đúng như kế hoạch ban đầu của Điện Kremlin, điều khiến các chuyên gia phân sự phương Tây cũng ngạc nhiên.
"Điều tôi nghe được từ tất cả những người đang theo dõi chiến dịch là 'bất ngờ'. Còn bản thân tôi thấy thật sốc", Barry Pavel, cựu quan chức cấp cao Lầu Năm Góc và hiện là phó chủ tịch tại Hội đồng Đại Tây Dương, tổ chức tư vấn quốc tế có trụ sở ở Washington, Mỹ, cho biết. "Thật sốc khi chứng kiến quân đội Nga gặp nhiều khó khăn đến vậy để triển khai những điều cơ bản của một chiến dịch quân sự hiệp đồng quân binh chủng".
Giới quan sát nói điều này không đồng nghĩa chiến dịch của Nga sẽ thất bại, nhưng tốc độ tiến quân chậm chạp của lực lượng này ở Ukraine đã khiến nhiều người phải suy nghĩ lại về tương lai cuộc xung đột.
Chiến dịch kéo dài có thể sẽ gia tăng tổn thất cho cả Nga và Ukraine, đặc biệt khi Moskva dường như đã từ bỏ kế hoạch tiến công chớp nhoáng và thay bằng chiến thuật vây hãm các thành phố lớn. Hoạt động pháo kích vào các khu đô thị có thể gây thương vong ngoài dự tính cho dân thường.
"Số dân thường thiệt mạng mỗi ngày vì pháo kích là bao nhiêu? Đến lúc nào thì lực lượng Nga có thể đạt lợi thế trên chiến trường? Tôi thực sự lo lắng về điều đó", Pavel nói.
Một lính Ukraine kiểm tra chiếc xe đã bị phá hủy ở thành phố Kharkov, Ukraine hôm 27/2. Ảnh: AFP.
Tình báo Mỹ và Anh đánh giá sức kháng cự của quân đội Ukraine đã khiến đà tiến của lực lượng Nga quanh nhiều thành phố chậm lại đáng kể, đặc biệt ở phía nam, nơi một số đô thị có khả năng thất thủ trong những ngày tới. Tới nay, lực lượng Nga mới kiểm soát được một thành phố lớn của Ukraine là Kherson ở miền nam nước này.
Ở phía bắc, tình hình khó đoán định hơn.
Bộ Quốc phòng Anh hôm 11/3 nói rằng Nga dường như đang tái bố trí lực lượng ở phía bắc Kiev và có thể sớm tiến hành đợt tấn công mới vào thủ đô Ukraine. Ảnh vệ tinh cho thấy pháo binh Nga đã bắt đầu tập kích vào các thị trấn ở ngoại ô Kiev.
Một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ trước đó một ngày cho biết lực lượng chủ lực của đợt tiến công này còn cách trung tâm Kiev hơn 14 km, so với hơn 19 km cách đó vài ngày. Quan chức này nói lực lượng Nga di chuyển "chậm chạp", rất khó để dự đoán thời điểm họ thực hiện một đợt tiến công quyết liệt hơn. Một mũi tiến công khác từ phía bắc đang cách trung tâm Kiev khoảng 30 km.
Các cuộc không kích ở miền tây Ukraine báo hiệu khả năng chiến dịch không chỉ dừng lại ở miền đông và miền trung Ukraine. Tính đến 10/3, Nga đã phóng 775 tên lửa vào Ukraine và con số này dự kiến tăng lên vài chục mỗi ngày, theo quan chức quốc phòng cấp cao Mỹ.
Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Anh hôm 10/3 cho biết đã có sự "sụt giảm đáng kể" hoạt động của lực lượng không quân Nga ở Ukraine trong những ngày gần đây. Giới chức dự đoán chiến dịch chậm lại có thể là do vấp phải sự kháng cự quyết liệt của lực lượng phòng không Ukraine.
Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace hôm 9/3 nói với quốc hội rằng Nga có số lượng nhóm chiến thuật cấp tiểu đoàn gần gấp đôi Ukraine khi chiến dịch bắt đầu và khả năng chiếm ưu thế không khi đó cũng nghiêng hẳn về Nga. Nhưng Wallace thêm rằng gần như tất cả mục tiêu của Moskva ở Ukraine đều chưa hoàn thành.
Nghiên cứu của Trung tâm Phục hồi Kinh tế, CIVITTA và EasyBusiness, công bố hồi đầu tháng này, cho biết thiệt hại trực tiếp trong 4 ngày đầu chiến dịch của Nga ở Ukraine là 7 tỷ USD, bao gồm cả thiết bị quân sự và thiệt hại về người. Các nhà nghiên cứu dự đoán chi phí cho chiến dịch quân sự có thể vượt quá 20-25 tỷ USD và có thể tăng lên nếu giao tranh tiếp tục kéo dài.
Quân đội Ukraine hôm 9/3 đăng trên Facebook rằng kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu, phía Nga đã mất 12.000 người, 526 phương tiện, 335 xe tăng, 123 hệ thống pháo và 81 máy bay trực thăng. Tuy nhiên, rất khó để kiểm chứng độc lập những tuyên bố này, cũng không rõ tổn thất về binh sĩ có bao gồm những người thiệt mạng, bị thương và cả những người bị bắt làm tù binh hay không.
Bộ Quốc phòng Nga hôm 3/3 thông báo 498 quân nhân thiệt mạng và 1.597 binh sĩ bị thương khi làm nhiệm vụ tại Ukraine, nhưng từ đó đến nay chưa cập nhật về con số thương vong.
Hôm 8/3, giới chức tình báo Mỹ nói họ ước tính khoảng 2.000-4.000 lính Nga đã thiệt mạng, nhưng cảnh báo số liệu thực tế có thể lớn hơn bởi những dữ liệu này chỉ dựa vào những thông tin hạn chế mà họ có.
Một nhà kho bị cháy sau trận pháo kích ở thành phố Mykolaiv, phía nam Ukraine đầu tuần này. Ảnh: NY Times.
Michael Kofman, giám đốc nghiên cứu Nga tại tổ chức CNA, cho biết con số của Mỹ có lẽ gần với thực tế hơn số liệu của Ukraine mà ông xem là phóng đại. Tuy nhiên, ông nói mức độ tổn thất này là khá đáng kể, đặc biệt khi kết hợp với việc mất hàng trăm phương tiện quân sự, trong đó có khoảng 160 xe tăng.
Kofman dự đoán Nga có thể sẽ củng cố và bổ sung lực lượng cho chiến dịch, lưu ý rằng Moskva vẫn chưa tung ra phần lớn các máy bay phản lực tốt nhất, cùng tàu ngầm và nhiều loại vũ khí khác.
Quan chức quốc phòng Mỹ ngày 10/3 cho biết "hơn 90% sức mạnh chiến đấu" của Nga có thể sẵn sàng sử dụng ở Ukraine bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, quan chức này thêm rằng Lầu Năm Góc chưa thấy dấu hiệu Nga gửi tiếp viện đến Ukraine.
Dominique Trinquand, một tướng Pháp về hưu và từng là người đứng đầu lực lượng gìn giữ hòa bình của Pháp tại Liên Hợp Quốc, nói Nga chủ yếu kiểm soát được khu vực phía nam Ukraine và đang tiếp tục đà tiến công với hai mũi từ Crimea và vùng Donbass, cùng nhiều xe tăng, pháo binh và bộ binh được yểm trợ tốt.
Ông Trinquand dự đoán thành phố Mariupol của Ukraine sẽ thất thủ trong 4-5 ngày tới. Những thành phố khác ở miền nam, trong đó có Odessa, cũng có nguy cơ bị Nga tấn công. "Ở Odessa, họ sẽ có thể tấn công từ biển, đất liền và trên không", ông nói.
Tướng Pháp nhận định mũi tiến công ở Kiev sẽ khó khăn hơn nhiều, nhưng Nga có thể sử dụng áp lực quân sự với Kiev như con bài mặc cả trong các cuộc đàm phán với Ukraine. "Nó có nghĩa là 'chúng tôi đã kiểm soát miền nam, chúng tôi đang gây áp lực lên thủ đô và bây giờ chúng ta hãy nói chuyện'", ông nói.
Sau cuộc điện đàm giữa Tổng thống Emmanuel Macron và Tổng thống Nga Vladimir Putin tuần trước, một quan chức cấp cao của Pháp nói Paris đánh giá lãnh đạo Nga muốn kiểm soát toàn bộ Ukraine.
Tổng thống Putin hôm 6/3 nói rằng chiến dịch quân sự tại Ukraine đang diễn ra theo đúng kế hoạch, sẽ không chấm dứt cho đến khi chính quyền Kiev ngừng hoạt động quân sự và thực hiện những yêu cầu do Moskva đưa ra.
Hướng tiến quân của lực lượng Nga quanh Kiev. Đồ họa: NY Times.
Malcolm Chalmers, phó giám đốc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI), nói ông rất ngạc nhiên về hiệu suất tác chiến của không quân Nga, khi họ chưa thể phá hủy tất cả khí tài và hệ thống phòng thủ của Ukraine, điều mà ông từng dự đoán chỉ mất vài ngày.
Tuy nhiên, ông cảnh báo không nên đánh giá thấp sức mạnh của Nga. Moskva có thể không kiểm soát được bầu trời hoặc tiến quân nhanh dưới mặt đất, nhưng hỏa lực Nga có thể gây thiệt hại rất lớn cho Ukraine.
"Sau khi vẽ phía Nga cao hơn 3 m so với phía Ukraine, giờ một số người đang vẽ họ cao hơn 2 m. Nhưng họ vẫn nằm đâu đó ở giữa và là một đối thủ đáng gờm", Chalmers nói.
Thanh Tâm (Theo Washington Post)