Sau những tổn thất trên chiến trường Ukraine gần đây, Tổng thống Vladimir Putin đối mặt với thử thách lớn trong nước: huy động nguồn lực từ nền kinh tế Nga để hỗ trợ cho chiến dịch quân sự.
Ngành công nghiệp quốc phòng Nga đã nỗ lực tăng sản xuất để bổ sung kho dự trữ tên lửa và đạn dược sau hơn 9 tháng chiến sự. Dữ liệu của Bộ Tài chính Nga cho thấy chi tiêu quốc phòng trong năm nay tăng khoảng 30% so với năm 2021, lên khoảng 78 tỷ USD. Con số này năm sau dự kiến tăng lên 82,5 tỷ USD.
Ông Putin đã thành lập hội đồng đặc biệt để yêu cầu các doanh nghiệp tư nhân tham gia sản xuất thiết bị cho quân đội. Các doanh nghiệp khăn giấy và đồ nội thất giờ phải tham gia sản xuất cả mũ trùm đầu, ủng và bộ dụng cụ sơ cứu cho binh sĩ.
Song tăng sản xuất trang thiết bị quân sự một cách nhanh chóng là nhiệm vụ rất khó khăn, theo các nhà phân tích và quan chức phương Tây. Những nỗ lực này trở nên rất quan trọng khi nguồn thu chính của Nga từ năng lượng bị đe dọa bởi lệnh cấm vận phương Tây và mức trần mới đối với dầu thô.
"Sản xuất vũ khí cho lực lượng Nga không thể gia tăng nhiều. Những thách thức chính ở đây là thiếu lực lượng lao động, các thành phần và thiết bị công nghiệp, cũng như cơ cấu tổ chức không hiệu quả của các tập đoàn quốc phòng", Pavel Luzin, chuyên gia về quân đội Nga và học giả thỉnh giảng tại Đại học Tufts ở Mỹ, nói.
Phái đoàn do Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev (thứ tư từ trái sang) kiểm tra nhà sản xuất xe tăng lớn nhất Nga Uralvagonzavod ở Nizhny Tagil hồi tháng 10. Ảnh: AFP.
Các lệnh trừng phạt phương Tây đã ngăn Nga tiếp cận với một số thành phần, linh kiện vũ khí công nghệ cao và các nhà phân tích quân sự nói rằng những thành tựu hạn chế trong sản xuất nội địa khiến Nga khó có thể thay thế hoàn toàn nguồn nhập khẩu. Các nhà máy trong những ngành công nghiệp khác không thể nhanh chóng trang bị dây chuyền sản xuất và chuỗi cung ứng để sản xuất thiết bị quân sự.
"Phải mất một thời gian để có thể tăng cường sản xuất, ngay cả khi bạn có dây chuyền nhà máy ngay lập tức", John Parachini, nhà nghiên cứu quốc phòng cấp cao tại tổ chức RAND Corporation, nói và thêm rằng thứ Nga cần xuất xưởng lúc này là máy bay không người lái và tên lửa tầm ngắn.
Xung đột Ukraine đã tạo ra "gánh nặng cho một số nhà sản xuất quân sự của chúng tôi. Nhưng tất cả yêu cầu của Bộ Quốc phòng Nga đang được hoàn thành 100%. Chúng tôi không gặp vấn đề gì", một người phát ngôn của Điện Kremlin nói.
Tăng cường sản xuất quân sự và hỗ trợ quân đội giờ trở thành mục tiêu quốc gia của Nga. "Chúng tôi đang xây dựng những nhà máy mới với quy mô lớn để đáp ứng nhu cầu của lực lượng vũ trang", Andrey Gurulev, nhà lập pháp Nga, viết trên Telegram hồi tháng 11.
Hồi cuối tháng 10, ông Dmitry Medvedev, phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, đã kiểm tra Uralvagonzavod, nhà sản xuất xe tăng lớn nhất Nga, để thảo luận về đẩy nhanh tốc độ sản xuất theo lệnh của ông Putin.
"Nhiệm vụ được đưa ra là thực hiện nghiêm ngặt mệnh lệnh quốc phòng nhà nước để ngăn gián đoạn cung cấp thiết bị sản xuất thiết yếu", ông Medvedev viết trên Telegram.
Một tháng sau, công ty cho biết sẽ tuyển thêm 250 lao động làm thợ khoan, thợ hàn và công nhân vận hành cần cẩu.
Có những dấu hiệu cho thấy sản lượng ngành công nghiệp quốc phòng Nga đã bắt đầu tăng lên. Dù số liệu thống kê được chính phủ Nga công bố không chỉ rõ sản phẩm dành cho quân đội, nhưng sản lượng "thành phẩm kim loại", mà các nhà phân tích cho là vũ khí và đạn dược, trong tháng 10 đã tăng hơn 16% so với tháng 9.
Nhưng ngành công nghiệp này cũng đối mặt với vấn đề về lực lượng lao động. Các khu công nghiệp quốc phòng với khoảng 2 triệu nhân viên đang thiếu 400.000 người, theo Phó thủ tướng Yuri Borisov hồi tháng 6.
Ngành công nghiệp quốc phòng Nga cũng đối mặt với các cáo buộc tham nhũng. Vào tháng 10, người đứng đầu ủy ban chống tham nhũng kiêm chủ tịch ủy ban quốc phòng của quốc hội Nga yêu cầu tổng công tố viên điều tra lý do Bộ Quốc phòng không thể trang bị đầy đủ cho lực lượng dự bị được huy động theo lệnh động viên một phần.
Người phát ngôn Điện Kremlin cho biết các khu công nghiệp quốc phòng có biện pháp chống tham nhũng nghiêm ngặt nhất so với bất kỳ lĩnh vực nào của nền kinh tế. Tổng thống Nga cũng thừa nhận những thiếu sót trong quá trình huy động quân và yêu cầu Bộ Quốc phòng cùng các cơ quan khác giải quyết.
Trong Hội đồng Điều phối được thành lập theo sắc lệnh của ông Putin có Thủ tướng Mikhail Mishustin và Thị trưởng Moskva Sergei Sobyanin. Ngoài yêu cầu doanh nghiệp tư nhân hỗ trợ, hội đồng có thể kiểm soát giá vật tư cho quân đội và phân phối ngân sách.
Trong cuộc họp hồi tháng 11, ông Putin nói mục tiêu của hội đồng là "cải thiện triệt để" tốc độ làm việc và cung cấp thiết bị cho các binh sĩ ở Ukraine. "Các mục tiêu nên đi kèm chương trình sản xuất và thời điểm bàn giao hàng rõ ràng", ông nói.
Một binh sĩ Ukraine ngồi cạnh xe tăng bị bỏ lại khi lực lượng Nga rút khỏi thành phố Izyum, tỉnh Kharkov ngày 28/9. Ảnh: AFP.
Hồi tháng 10, một công ty may mặc ở Omsk, vùng Siberia, chuyên sản xuất ba lô học sinh, đã nhận được cuộc gọi từ cơ quan quân sự khu vực, theo Alexandr Berdnicov, người đứng đầu công ty. Quân đội hỏi liệu ông có thể thiết kế và sản xuất ba lô cho lực lượng dự bị động viên trong thời gian ngắn hay không.
"Chúng tôi đã đưa ra mức giá thấp. Chúng tôi không muốn thu lợi từ việc này, mà chỉ muốn giúp đỡ quân đội. Tôi là một người yêu nước", ông Berdnicov nói.
60 thợ của công ty đã gác các công việc khác và làm việc 12 giờ mỗi ngày để sản xuất 6.000 ba lô trong hai tuần rưỡi.
Tại St. Peterburg, nhà sản xuất thiết bị y tế Spetsmedtechnika LLC cũng tăng cường sản xuất cho quân đội.
"Giống như cả nước, cuộc sống của chúng tôi đã thay đổi theo hướng căng thẳng hơn, khi phải hoàn thành yêu cầu quốc phòng của nhà nước. Những sửa đổi về luật không cho phép chúng tôi có thời gian nghỉ ngơi", Yakov Sharov, phó giám đốc Spetsmedtechnika, nói trên truyền hình hồi tháng 11.
Thanh Tâm (Theo WSJ)