Lại Gia Khải, quê Hà Nam, học sinh lớp 11 chuyên Toán trường THPT chuyên Đại học Sư phạm Hà Nội, dẫn đầu kỳ thi học sinh giỏi quốc gia môn Toán với 33,5/40 điểm.
Nhận tin báo từ thầy cô, Khải nói bất ngờ dù ước tính có thể đạt giải nhất ngay sau kỳ thi cách đây một tháng.
"Khi hỏi thăm kết quả làm bài của nhiều bạn ở các tỉnh thì em thấy mình làm được khá tốt, nhưng không ngờ là thủ khoa", Khải chia sẻ.
Kỳ thi học sinh giỏi cấp quốc gia môn Toán diễn ra cuối tháng 12, với 6 bài chia cho hai ngày. Trong đó, Khải tâm đắc nhất là bài 5 về tổ hợp. Nam sinh tự nhận đây là phần em yếu nhất nhưng bất ngờ lóe lên ý tưởng trong quá trình làm. Em giải dần dần theo ý tưởng này và giành điểm tối đa.
"Ban đầu em hoài nghi kết quả bài làm của mình nhưng về nhà xem đáp án thì thấy làm đúng. Em tâm đắc vì phát huy tốt hơn mong đợi ở phần này", Khải kể.
Một bài khác khiến Khải bất ngờ và tiếc nuối là câu về số thực cuối cùng. Đây là bài khó nhất trong đề. Theo em, đa số thí sinh đều xác định làm chắc những bài khác thay vì đầu tư nhiều thời gian cho bài này. Khi giải hoàn chỉnh hai bài đầu của ngày thi thứ hai, Khải chỉ còn thời gian một tiếng. Nam sinh tự đánh giá không thể giải bài khó nhất nên dành thêm 10 phút để kiểm tra lại bài trước cho "chắc ăn", rồi mới nghĩ hướng giải bài cuối.
Khi nghĩ ra hướng đi, Khải nhận thấy cách này dài dòng, rắc rối nên không tự tin đây là cách giải đúng. Trình bày được nửa bài, em quyết định tìm hướng khác nhưng hết thời gian.
"Về nhà, em mới biết cách giải ban đầu của mình là đúng. May là em viết được một nửa bài giải, nhưng cũng khá tiếc vì không làm hết nên chỉ đạt một nửa điểm", nam sinh kể.
Lại Gia Khải, học sinh lớp 11 trường THPT chuyên Đại học Sư phạm Hà Nội. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Khải nhận ra niềm đam mê với môn Toán từ năm lớp 6. Em thấy vui khi mày mò, giải được những bài Toán khó, hoặc "há hốc mồm" khi đọc được những lời giải hay. Ban đầu, nam sinh tính chỉ tham gia các cuộc thi nhỏ ở huyện, tỉnh nhưng đến năm lớp 8, em quyết định theo con đường chuyên Toán.
Trong kỳ thi vào lớp 10 cách đây hai năm, Khải đỗ lớp chuyên Toán của ba trường THPT chuyên Biên Hòa (Hà Nam), chuyên Đại học Sư phạm Hà Nội và Khoa học Tự nhiên. Em chọn chuyển lên Hà Nội với mong muốn được cọ xát với nhiều bạn giỏi và có môi trường học năng động, nhiều hoạt động ngoại khóa.
Khải kể thời gian đầu bị "ngợp" với môi trường sống, thầy cô, bạn bè hoàn toàn mới, cộng thêm kiến thức bậc THPT nhiều khác biệt. Sau hơn ba tháng, em thích nghi và bắt nhịp với phong cách học tập ở trường chuyên Sư phạm nhờ được thầy cô chỉ bảo sát sao.
Ngay trong năm lớp 10, Khải giành huy chương vàng môn Toán ở hai cuộc thi học sinh giỏi vùng Duyên hải và Đồng bằng Bắc bộ, Olympic Khoa học Tự nhiên. Trước đó, năm lớp 9, em đoạt giải nhất học sinh giỏi tỉnh Hà Nam.
Khải (đứng đầu bên trái) trong kỳ thi học sinh giỏi vùng Duyên hải và Đồng bằng Bắc bộ, năm 2024. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Mỗi ngày, ngoài thời gian trên lớp, Khải dành 3-5 tiếng cho môn Toán. Khi thầy cô yêu cầu học hoặc nghiên cứu phần nào, em sẽ đọc sách giáo khoa trước, sau đó lên mạng tìm hiểu thêm lý thuyết, cuối cùng là giải những bài Toán cụ thể. Khải nói thường mất khoảng 45 phút đến một tiếng cho một bài.
Ngoài Toán, Khải còn thích đọc truyện, thơ. Từ nhỏ, em đã đọc những tác phẩm văn học kinh điển của nước ngoài như Ba chàng lính ngự lâm, Những người khốn khổ, Không gia đình hoặc truyện của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Khi đọc truyện, nam sinh thích suy ngẫm mối quan hệ giữa các nhân vật và dự đoán diễn biến tiếp theo.
Theo Khải, một cách vô tình, việc đọc truyện giúp em rèn luyện trí tưởng tượng, suy nghĩ logic, tính kiên nhẫn, tỉ mỉ. Đây đều là những điều cần thiết khi học Toán.
Với thơ, em thích đọc Truyện Kiều để nghiền ngẫm nghĩa của những từ Hán Việt hoặc thơ của Xuân Diệu, Xuân Quỳnh. Khải cho rằng thơ ca có sự bay bổng, lãng mạn, những ví von độc đáo giúp đầu óc, tư duy cởi mở, suy nghĩ không bị bó buộc theo khuôn mẫu. Điều này có thể áp dụng để giải Toán vì nhiều bài biến hóa khó lường, cần sự sáng tạo trong tư duy.
"Văn học bổ trợ, giúp em học Toán tốt hơn dù em không nghĩ đến mục đích đó", Khải nói.
Theo thầy Trương Trọng Khánh, lãnh đội tuyển Toán trường chuyên Sư phạm, đầu năm lớp 10, Khải gặp khó khăn, lo lắng không theo kịp bạn bè vì trước đó không tiếp xúc nhiều với Toán chuyên. Nhưng thầy cô đã động viên em có khả năng phát triển, còn nhiều thời gian để rèn luyện. Việc trở thành thủ khoa kỳ thi học sinh giỏi quốc gia khi mới học lớp 11 cho thấy bản lĩnh và khả năng của học trò.
"Bản lĩnh, tâm lý thi cử của Khải rất vững vàng. Từ khi vào trường đến nay em đã tiến bộ rất rõ rệt, dù xuất phát điểm có thể không bằng các bạn khác trong lớp", thầy Khải nói.
Khải cho biết mục tiêu tiếp theo của em là vượt qua vòng chọn đội tuyển Olympic Toán quốc tế, giành suất dự thi chính thức. Em dự kiến dành thời gian đào sâu môn Toán, khắc phục điểm yếu ở phần Tổ hợp.
"Việc trở thành thủ khoa học sinh giỏi quốc gia đã ngoài sức tưởng tượng của em, nhưng đây chỉ là một kỳ thi, em vẫn cần cố gắng hơn nữa", Khải nói.
Lệ Nguyễn