Jeremiah Thoronka, 21 tuổi, sinh ra trong cuộc nội chiến Sierra Leone (quốc gia Tây Phi) và lớn lên cùng người mẹ đơn thân trong khu ổ chuột dành cho những người di tản ở ngoại ô thủ đô Freetown, nơi than và củi là nguồn năng lượng để thắp sáng và nấu nướng. Ở đó, anh tận mắt chứng kiến hiện tượng sương mù quang hóa - một trong những hậu quả của việc đốt than, gây ra ô nhiễm không khí và các vấn đề hô hấp cho người dân. Anh cũng chứng kiến sự tụt hậu về học tập của bạn bè đồng trang lứa vì thiếu ánh sáng.
Không chỉ ở khu ổ chuột nơi anh sống, tình trạng thiếu năng lượng là vấn đề lớn ở toàn Sierra Leone. Tại đây, chỉ 26% dân số được sử dụng điện. Riêng ở các vùng nông thôn, con số này chỉ ở mức 6%. Kết quả là rừng bị tàn phá do người dân chặt cây làm củi, khiến Sierra Leone dễ bị tổn thương trước những hiện tượng thiên tai như lũ lụt hay sạt lở đất. Việc các gia đình phụ thuộc vào củi và máy phát điện giá rẻ chạy bằng dầu cũng dẫn đến tình trạng cháy nhà thường xuyên.
Jeremiah quyết định đi sâu vào tìm hiểu năng lượng tái tạo và các hoạt động chống biến đổi khí hậu. Năm 17 tuổi, khi theo học tại African Leadership University (Rwanda), anh đã lập công ty khởi nghiệp mang tên Optim Energy, tạo ra một loại thiết bị biến các chuyển động của phương tiện giao thông và bước chân của người đi bộ trên đường thành dòng điện. Khác với các nguồn năng lượng tái tạo từ gió hay mặt trời, nó tạo ra năng lượng mà không phụ thuộc vào yếu tố thời tiết, cũng không cần pin và kết nối với nguồn điện bên ngoài.
Optim Energy đã thực hiện một chương trình thử nghiệm thành công ở các vùng lân cận nơi Jeremiah sinh sống như Makawo ở phía bắc của Sierra Leone và Kuntoluh ở phía đông Freetown. Chỉ với hai thiết bị, công ty của Jeremiah đã cung cấp điện miễn phí cho 150 hộ gia đình với khoảng 1.500 công dân, cũng như 15 trường học với hơn 9.000 học sinh.
Vào năm 2019, lưới điện cộng đồng địa phương ở khu vực nông thôn nơi Jeremiah điều hành đã cải thiện 5% khả năng tiếp cận năng lượng (hơn 3% so với mức trung bình của cả nước.
Công ty của Jeremiah cũng có những sáng kiến nhằm giảm phát thải khí nhà kính, giáo dục người dân về hiệu quả năng lượng và xây dựng ngành năng lượng bền vững ở Sierra Leone. Ngoài ra, Jeremiah cũng đang phát triển kế hoạch mở rộng sang chăm sóc sức khỏe - lĩnh vực cần năng lượng để làm lạnh thuốc, vaccine và tạo ra đủ ánh sáng để điều trị cho bệnh nhân sau khi trời tối.
Năm 2020, Optim Energy của Jeremiah được Tổ chức Nhóm lớn Trẻ em và Thanh thiếu niên Liên hiệp quốc (United Nations Major Group on Children and Youth) bình chọn là start-up về năng lượng sáng tạo nhất.
Jeremiah Thoronka sinh ra và lớn lên ở Sierra Leone, quốc gia nằm ở khu vực Tây Phi. Ảnh: Sierra Express Media
Với tư cách là một tác giả, Jeremiah đã xuất bản các bài báo về biến đổi khí hậu, sự nóng lên toàn cầu, phát triển chính sách, sự tham gia của thanh niên, tinh thần kinh doanh và năng lượng tái tạo. Anh từng trình bày các bài nghiên cứu tại các diễn đàn thanh niên lớn nhất thế giới. Anh cũng đã giúp đỡ cộng đồng mình bằng cách tình nguyện dạy trẻ em đường phố.
Trong thời gian học tập ở Rwanda, anh làm việc với Làng thanh niên Agahozo, một tổ chức phi lợi nhuận tập trung vào việc cung cấp cho thanh thiếu niên mồ côi và dễ bị tổn thương những kỹ năng chữa bệnh, giáo dục, lãnh đạo để biến chuyển cộng đồng của họ. Những đóng góp của Jeremiah cũng đã được ghi nhận với nhiều giải thưởng danh giá.
Tại buổi lễ trao giải thưởng Sinh viên toàn cầu (Global Student Prize) trực tuyến cách đây hai hôm, Jeremiah tỏ ra bất ngờ khi được xướng tên ở vị trí đầu. "Mọi từ ngữ không thể diễn tả cảm giác của tôi lúc này", anh nói.
Nam sinh, hiện học thạc sĩ tại Đại học Durham (Anh) cho biết sẽ sử dụng số tiền thưởng 100.000 USD (gần 2,3 tỷ đồng) để mở rộng quy mô dự án năng lượng tối ưu của mình ở quê nhà Sierra Leone, giúp nhiều người dân vùng nông thôn thoát khỏi cảnh thiếu năng lượng, đồng thời phát triển việc sản xuất năng lượng thân thiện với môi trường và giúp mở ra kỷ nguyên tiêu dùng có trách nhiệm.
Ngôi sao Hollywood Hugh Jackman, người trao giải thưởng cho Jeremiah nhấn mạnh Jeremiah đã tạo ra sự khác biệt to lớn cho cộng đồng của anh và tin tưởng anh có thể tạo ra những tác động lớn hơn trong tương lai.
2021 là năm đầu tiên giải thưởng Sinh viên toàn cầu - Global Student Prize - được tổ chức với sự hợp tác giữa Chegg.org - công ty cung cấp giải pháp công nghệ giáo dục có trụ sở tại Mỹ và Varkey Foundation - quỹ từ thiện toàn cầu tập trung vào việc cải thiện tiêu chuẩn giáo dục cho trẻ em kém may mắn, đơn vị tổ chức giải thưởng Giáo viên toàn cầu.
Lila Thomas, Giám đốc Chegg.org, cho biết giải thưởng được phát động để vinh danh những học sinh, sinh viên không bỏ cuộc trước đại dịch Covid-19, luôn thể hiện sức mạnh, sự tập trung và quyết tâm cao trong học tập, giúp đỡ cộng đồng.
Học sinh, sinh viên được trao giải phải từ 16 tuổi trở lên. Các em được đánh giá trên nhiều tiêu chí, gồm thành tựu học thuật, sự ảnh hưởng tới các bạn đồng trang lứa, cách tạo ra khác biệt trong cộng đồng, cách vượt qua nghịch cảnh, cách thể hiện tính sáng tạo và đổi mới, cách trở thành những công dân toàn cầu.
Đồng Ngọc Hà, cựu sinh viên trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên (Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội) vào tới top 50 sinh viên toàn cầu năm nay nhờ những nỗ lực trong hoạt động dạy học, nghiên cứu môn Sinh học cũng các dự án hỗ trợ học sinh giỏi Sinh khắp cả nước, sau khi nhận huy chương bạc Olympic Sinh học quốc tế năm 2020.
Dương Tâm
(Theo Sierra Express Media, Global Teacher Prize)