Thế giới vừa trải qua năm 2015 với nhiều biến động và thảm kịch. Ảnh minh họa: Reuters
Thế giới vừa trải qua năm 2015 đầy những biến động với những thảm kịch đẫm máu cùng tình trạng bất ổn về địa chính trị và kinh tế. Trong bối cảnh đó, tổ chức phân tích, nghiên cứu tình báo toàn cầu Stratfor vừa công bố bản dự đoán thường niên, xác định những xu thế, sự kiện địa chính trị quan trọng sẽ diễn ra trên thế giới trong năm 2016.
Thổ Nhĩ Kỳ trỗi dậy
Theo Stratfor, vị trí địa chính trị "nóng" nhất thế giới năm 2016 chính là khu vực Trung Đông, với tâm điểm là Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia đóng vai trò là chiếc cầu nối giữa châu Âu và châu Á và đang nuôi tham vọng lấy lại vị thế cường quốc thống trị khu vực một thời như đế chế Ottoman.
Năm 2015, Thổ Nhĩ Kỳ đã trở thành tâm điểm chú ý của dư luận thế giới sau vụ bắn rơi máy bay Su-24 của Nga, nước đang thực hiện chiến dịch không kích phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS), làm suy giảm ảnh hưởng của Ankara ở Syria láng giềng.
Theo giới phân tích, trong năm 2016, với đường lối dân tộc chủ nghĩa của mình, chính phủ của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan sẽ tiếp tục củng cố quyền lực chính trị, đồng thời thi hành chính sách đối ngoại quyết liệt hơn ra ngoài phạm vi biên giới nước này.
Cuối năm 2015, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đã gần như không thể tiếp tục hoạt động ở khu vực biên giới phía bắc Syria do sự hiện diện quân sự dày đặc của Nga sau vụ Su-24, đặc biệt là các hệ thống tên lửa phòng không hiện đại. Sang năm 2016, nhiều khả năng Mỹ sẽ ủng hộ Thổ Nhĩ Kỳ thực hiện các chiến dịch không kích ở khu vực này, đồng thời dựa vào phiến quân người Turk và quân nổi dậy để kiềm chế phiến quân IS.
Để có thể đưa chiến đấu cơ vào Syria, Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ sẽ hợp tác với các nước Vùng Vịnh và các quốc gia Arab để xây dựng một liên minh chống IS ở Syria. Chiến lược này sẽ giúp Ankara lấy lại ảnh hưởng ở Syria mà không bị mang tiếng là đưa quân xâm lược lãnh thổ của người Arab.
Nga tiếp tục sẽ là trở ngại lớn nhất trong kế hoạch này của Thổ Nhĩ Kỳ. Trong năm tới, Nga sẽ tiếp tục ủng hộ chính phủ của Tổng thống Bashar al-Assad, làm suy yếu các lực lượng đối lập, tiếp tục cuộc chiến chống IS và tiếp tục khoét sâu mâu thuẫn đối với Thổ Nhĩ Kỳ.
Các binh sĩ quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: CNN
Để cản trở kế hoạch tái xác lập ảnh hưởng ở Syria của Thổ Nhĩ Kỳ, Nga nhiều khả năng sẽ gia tăng hiện diện quân sự ở nước này, làm tăng nguy cơ đụng độ nguy hiểm giữa hai nước. Về kinh tế, Nga sẽ tiếp tục các biện pháp trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ, nhất là trên lĩnh vực năng lượng, buộc Ankara phải khẩn cấp tìm kiếm các nguồn khí đốt thay thế.
Tuy nhiên, Nga sẽ không muốn đẩy Thổ Nhĩ Kỳ đi quá xa, bởi một khi Ankara ngày càng tìm thấy nhiều lợi ích chung với NATO, vị thế và ảnh hưởng của Nga trong khu vực càng trở nên bị đe dọa.
Với cuộc tranh giành ảnh hưởng giữa Thổ Nhĩ Kỳ - phương Tây – Vùng Vịnh với Nga – Iran và các đồng minh, cuộc xung đột tại Syria sẽ khó có thể kết thúc trong năm 2016, khi bất cứ nỗ lực nào nhằm thực thi lệnh ngừng bắn hay một thỏa thuận chia sẻ quyền lực cuối cùng đều rất hạn chế.
IS bành trướng ra thế giới
Những ngày cuối năm 2015, IS tháo chạy khỏi Ramadi khi bị các lực lượng an ninh Iraq tấn công, đánh dấu thiệt hại đáng kể về lãnh thổ kiểm soát của tổ chức khủng bố này cả ở Iraq và Syria. Thành tựu này có được nhờ sức ép rất lớn của liên quân do Mỹ đứng đầu và chiến dịch không kích của Nga.
Năm 2016, các lực lượng quốc tế sẽ tiếp tục tăng cường chiến dịch không kích vào các mục tiêu IS ở Iraq và Syria, tập trung vào các hoạt động khai thác và vận chuyển dầu mỏ, nguồn thu quan trọng của phiến quân. Báo cáo Dầu mỏ Iraq công bố hôm 28/12 cho thấy thời kỳ buôn lậu dầu đỉnh cao của IS đã chấm dứt, và phiến quân đang phải đối mặt với những khó khăn rất lớn trong hoạt động phi pháp này.
Những cuộc không kích dữ dội của Mỹ và Nga đã phá hủy hàng trăm xe tải chở dầu của IS, đánh sập nhiều cơ sở lọc dầu, khiến phiến quân giờ đây phải lọc dầu bằng các phương pháp thô sơ, tạo ra các sản phẩm kém chất lượng, giá thành thấp. Bên cạnh đó, giá dầu thế giới được duy trì ở mức thấp, khiến lợi nhuận mà IS thu về từ hoạt động này ngày càng giảm, trong khi nhu cầu sử dụng xăng dầu trong lãnh thổ do IS kiểm soát tăng cao, dẫn tới tình trạng thiếu hụt.
Phiến quân IS sẽ tăng cường mở rộng hoạt động ra các khu vực trên thế giới. Ảnh minh họa: FoxNews
"Phiến quân không còn sản xuất đủ xăng dầu để thỏa mãn nhu cầu trong lãnh thổ kiểm soát nữa, khiến giá dầu nội bộ không còn ở mức ưu đãi, và lượng dầu dành cho xuất khẩu hầu như không còn. Các xe dầu khi được xuất ra nước ngoài, trừ đi các khoản chi phí nhiên liệu, thời gian và hối lộ thì lợi nhuận không còn là bao", Báo cáo Dầu mỏ Iraq nhấn mạnh.
Với việc đánh mất nhiều thành phố, làng mạc và nguồn thu lớn từ dầu mỏ, IS được dự đoán là sẽ phải co cụm vào các vùng lãnh thổ cốt lõi để cầm cự, không còn có thể thực hiện các chiến dịch tấn công bành trướng dữ dội như năm 2015. Để bù lại, lãnh đạo IS nhiều khả năng sẽ hối thúc phiến quân thực hiện các vụ tấn công ở phương Tây và Trung Đông, như những vụ khủng ở Paris vừa qua.
Các vụ tấn công này sẽ thổi bùng hiệu ứng sợ hãi, kỳ thị Hồi giáo trong lòng xã hội phương Tây và có thể làm rạn nứt Liên minh châu Âu. Các nước sẽ tăng cường kiểm soát biên giới, duy trì hệ thống căn cước công dân từng quốc gia, phá vỡ nguyên tắc tự do đi lại của EU. Việc thắt chặt kiểm soát biên giới sẽ khiến dòng người tị nạn bị tắc nghẽn ở các nước tây Balkan, khu vực vốn đang chứng kiến những căng thẳng về tôn giáo và sắc tộc.
IS cũng sẽ tìm cách củng cố sự xuất hiện tại các vùng đất mới, đặc biệt là ở Afghanistan. Sau hơn một năm nhóm này xuất hiện tại đây, số lượng chiến binh Afghanistan thề trung thành với IS vẫn còn ở mức tương đối ít. Năm 2016, IS nhiều khả năng sẽ tăng cường hiện diện ở đất nước này, với những điều chỉnh, biến đổi cho phù hợp với văn hóa và tính chất bộ tộc ở Afghanistan.
Tuy nhiên, IS ở Afghanistan sẽ vấp phải sự cạnh tranh quyết liệt của Taliban, nhóm phiến quân vẫn rất hùng hậu ở đất nước này trong năm 2016, và đụng độ bạo lực giữa hai nhóm sẽ tiếp tục bùng phát trong năm tới.
Nga và Mỹ sẽ vẫn không thể thống nhất được về mặt chiến lược để hợp tác chặt chẽ trong cuộc chiến chống IS. Dù hai nước có thể có những nhượng bộ về mặt chiến thuật để tăng cường chiến dịch không kích, IS vẫn không thể bị xóa sổ trong năm 2016.