Hội Chữ thập đỏ Trung Quốc trong một lần làm công tác từ thiện. Ảnh: RCSC
Trung Quốc đang cố gắng hết sức kêu gọi dòng viện trợ tới Vân Nam , nơi chịu ảnh hưởng nghiêm trọng sau trận động đất hôm 3/8 làm 589 người thiệt mạng. Tuy nhiên mọi việc có vẻ không dễ dàng khi các tổ chức từ thiện của Trung Quốc liên tục bị đặt dấu hỏi vệ độ tin cậy. Sự mất lòng tin này khởi phát từ một bê bối liên quan đến Hội Chữ thập đỏ Trung Quốc (RCSC), một tổ chức tồn tại dưới sự bảo trợ của chính phủ. Tổ chức này trong 5 năm qua đã chịu nhiều hệ lụy cũng như điều tiếng bởi những rắc rối liên quan đến tham nhũng.
Đến năm 2008, RCSC vẫn hoạt động tốt, tổ chức nhận được lượng quyên góp kỷ lục trong nỗ lực giúp dân đối phó với trận động đất mạnh ở Tứ Xuyên. Vận xui đến với RCSC vào năm 2011 khi một cô gái trẻ tự xưng là Quách Mỹ Mỹ đăng tải nhiều bức hình khoe khoang lối sống xa hoa của cô trên mạng xã hội Sina Weibo. Quách liên tục cập nhật hình ảnh cô nằm dài trên chiếc ô tô sang trọng Maserati hay chiếc Lamborghini màu cam nổi bật, những chuyến bay hạng thương gia, những chiếc túi hiệu Hermès. Những màn khoe của cải như vậy không phải là quá bất thường trong xã hội Trung Quốc.
Tuy nhiên, điều bất thường nằm ở chỗ Quách tự nhận mình là quản lý của RCSC. Điều này tạo ra một làn sóng phẫn nộ trong cộng đồng mạng. Họ ngờ vực đây là bằng chứng cho thấy số tiền ủng hộ tới RCSC đã bị biển thủ. Người dân tự hỏi liệu tiền của mình có đến được tay người cần hay lại rót thẳng vào túi của các bậc quan chức, theo Diplomat.
Quách Mỹ Mỹ, cô gái có đời sống xa hoa tự nhận mình là quản lý của RCSC. Ảnh: NYTimes
Dù RCSC ngay lập tức phủ nhận tất cả mối liên hệ với Quách, cô gái này gần đây cũng lên tiếng trên truyền hình thú nhận mình không phải là thành viên cấp cao của RCSC, mọi chuyện vẫn không dừng lại ở đó. Các chuyên gia tiếp tục điều tra trên mạng, đào sâu vụ việc của Quách và phát hiện những bê bối khủng khiếp hơn nhiều liên quan đến RCSC, trong đó có hành vi chiếm đoạt số tiền ủng hộ nạn nhân của trận động đất Tứ Xuyên năm 2008.
Bắt đầu từ đây lượng tiền quyên góp tới RCSC giảm đáng kể theo từng năm. Đến nay tổng lượng hỗ trợ giảm 10% so với năm 2008. Đây là một vấn đề khá nghiêm trọng bởi tiền ủng hộ thông qua kênh RCSC chiếm 70% tổng số đóng góp từ thiện của toàn quốc, theo Xinhua.
Nhiều người tin rằng thật sự có tham nhũng bên trong tổ chức. Theo một cuộc điều tra bởi China Youth Daily, khoảng 35% trong số 2.000 người được hỏi cho biết dù Quách thú nhận không liên quan nhưng RCSC vẫn phải bị giám sát chặt chẽ để ngăn chặn việc sử dụng quỹ sai mục đích.
Sự thiếu tin tưởng vào RCSC không phải là vô lý. Phương tiện truyền thông Trung Quốc trong vài năm trở lại đây vạch trần nhiều bê bối và vi phạm liên quan đến tham nhũng trên nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có cả các tổ chức từ thiện Trung Quốc, theo China Daily. Điều này làm suy giảm nghiêm trọng mức độ tín nhiệm của cộng đồng. Nói một cách khác, vụ việc Quách Mỹ Mỹ chỉ là một giọt nước làm tràn ly, sự mất lòng tin đã hình thành âm ỉ trong thời gian dài.
Rất khó để đánh giá tác động của việc đánh mất tín nhiệm của RCSC đối với hiệu quả của công tác quyên góp vào cứu trợ. Tiền vẫn tiếp tục được rót vào. Ngày 8/8, chưa đến một tuần sau trận động đất Vân Nam, Liên hiệp các Hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế cho biết RCSC nhận được lượng ủng hộ đạt giá trị 11,77 triệu USD, trong đó có 7,65 triệu USD tiền mặt. RCSC thông báo lượng ủng hộ năm nay vượt xa so với năm 2013, tuy nhiên chuyên gia kinh tế Hu Xingou cho rằng con số đó vẫn "tương đối nhỏ bé" so với quy mô của trận động đất ở Vân Nam. Dân chúng Trung Quốc có lẽ đang thay đổi kênh quyên góp sang các tổ chức khác.
Trở lại năm 2011, khi bê bối xảy ra, People's Daily khởi phát một cuộc tranh luận gay gắt cho rằng vụ việc của Quách Mỹ Mỹ không phải là cá biệt trong xã hội Trung Quốc. Vấn đề lớn hơn là "làm sao để thành lập một tổ chức từ thiện công bằng, minh bạch và đáng tin cậy".
Vũ Hoàng