 |
|
Công trái không mấy hấp dẫn với người dân. |
Cố lách qua tốp 5 đến 6 người đang đứng trước cửa hàng thu mua trái phiếu số 365 Đê La Thành, Hà Nội, một phụ nữ tầm 32 tuổi chìa ra cho chủ cửa hàng tờ công trái giáo dục mệnh giá 100.000 đồng. Không cần ngước lên nhìn, chị Vân, chủ cửa hàng, vẫn thoăn thoắt đếm tiền trả khách vừa hỏi: "Tờ công trái phát hành năm nào? Nếu năm 2005 thì giá 85 không hơn không kém".
Người phụ nữ không cần kỳ kèo và đồng ý bán luôn với giá 85.000 đồng cho một tờ công trái mà trước đó chị phải bỏ ra 100.000 đồng để mua theo yêu cầu của tổ dân phố. Vẫn đeo khẩu trang, người phụ nữ quay sang nói với VnExpress: "Lỗ nhưng vẫn bán, vì mình không có tiền để mua nhiều, mà mua ít thì khó cất giữ và rất dễ bị rơi mất". Một lý do khác theo chị là, lãi suất của trái phiếu quá thấp. Tờ trái phiếu có mệnh giá 100.000 đồng, nếu để 5 năm sau thì mới được lãi khoảng 50.000 đồng, trong khi nếu gửi tiết kiệm lãi suất sẽ cao hơn.
Trước nhu cầu "bán tống bán tháo" trái phiếu, công trái của nhiều người, tại nhiều khu phố của Hà Nội như Đê La Thành, Kim Mã, Láng hình thành chợ "thu mua trái phiếu" từ lúc nào không rõ. Ngoài những tiệm kinh doanh vàng bạc, nhiều cửa hàng kinh doanh thực phẩm đồ uống, dịch vụ điện thoại, thậm chí cả những hiệu cầm đồ cũng mở dịch vụ mua lại trái phiếu.
Anh Khánh, chủ tiệm cầm đồ số 369 Đê La Thành, người có thâm niên thu mua trái phiếu từ 5 năm nay cho biết, mỗi ngày bình quân anh mua được khoảng 10 triệu đồng trái phiếu và công trái các loại. Ngày cao điểm có thể lên tới gần 50-100 triệu đồng. "Nghề thu mua trái phiếu có đặc điểm là ổn định lãi, không mất tiền đầu tư mà lúc nào cũng có việc làm", anh nói.
Chợ trái phiếu tuy là tự phát, song cũng tuân thủ nguyên tắc bất di bất dịch của thị trường là "thuận mua vừa bán". Chị Hà, chủ cửa hàng một tiệm cầm đồ trên đường Láng cho biết, đối tượng bán trái phiếu chủ yếu là giới công chức, không thích giữ trái phiếu bên mình và thông thường họ "quy đổi ra tiền" ngay sau khi Nhà nước phát động mua không lâu.
Theo chị, hầu hết các hộ thu mua trái phiếu đều thống nhất với nhau một mức giá chung, 100 ăn 85 hoặc 86 (tuỳ theo là trái phiếu hay công trái). Thông thường công trái sẽ có giá cao hơn trái phiếu. "Chưa một khách hàng nào đến bán lại kỳ kèo về giá cả", chị Hà nói. Mỗi tờ trái phiếu như vậy nếu các chủ hàng bán đi ngay, lại lãi được 1.000 đồng.
Có cầu ắt có cung. Nhiều ngày nay, những tiếng rao "ai bán trái phiếu công trái nào" đã trở nên quen thuộc với người dân Hà Nội. Đội quân thu mua trái phiếu này hầu hết là những người đến từ nhiều tỉnh. Họ len lỏi vào nhiều ngõ ngách của Hà Nội để thu mua theo "đơn đặt hàng" của nhiều cửa hàng khác. Và bao giờ cũng vậy, những cuộc mua đi bán lại giữa người này qua người khác giá cũng sẽ được đội lên một giá.
Tình trạng người dân ồ ạt bán trái phiếu ra thị trường cũng xuất hiện ở TP HCM. Hầu hết những người bán đều chấp nhận lỗ khoảng 15-20% so với giá gốc. Nguyên nhân chính là do VN chưa có thị trường công trái, trái phiếu nên công trái chưa được bán công khai bằng việc đấu giá qua sàn giao dịch chứng khoán.
Theo Trưởng đại diện Ủy ban chứng khoán Nhà nước tại TP HCM, ông Bùi Nguyên Hoàn, sở dĩ trái phiếu và công trái chưa hấp dẫn người dân là do còn những hạn chế nhất định. Hiện chỉ có 2 kênh tiêu thụ công trái là hệ thống các ngân hàng và các công ty bảo hiểm. Trong khi đó, lượng công trái được Nhà nước phát hành hằng năm rất lớn.
Theo ông, giá công trái bán ra luôn thấp hơn so với khi mua do ảnh hưởng bởi 2 nguyên nhân chính: Quan hệ cung cầu và sự chênh lệch lãi suất lúc mua so với khi bán. Nguồn cung luôn dồi dào hơn, giá bán chắc chắn sẽ bị giảm sút. Mặt khác, ở thời điểm người dân mua cổ phiếu, lãi suất ngân hàng thấp hơn thời điểm bán ra, nên người mua sẽ bớt giá.
"Thiếu thị trường trái phiếu, công trái là một trong những nguyên nhân chính khiến việc mua bán công trái thường không được minh bạch. Nếu có thị trường trái phiếu, người bán có thể bán hàng qua việc đấu giá công khai. Thuận mua vừa bán, sẽ công bằng hơn so với việc lương lượng buôn bán ở bên ngoài", ông Hoàn phân tích.
Ông Nguyễn Ngọc Chương, Phó trưởng phòng quản lý thành viên Trung tâm thị trường chứng khoán TP HCM cho rằng, những người mua công trái phần lớn thường bị ép mua. Chỉ một phần nhỏ người dân tự nguyện mua để góp phần xây dựng các công trình công cộng, giáo dục. Cụ thể, vào dịp lễ, Tết các công ty thường có một khoản tiền thưởng nhất định cho cán bộ công nhân viên. Tuy nhiên, thay vì được nhận tiền thưởng bằng tiền mặt, cán bộ công nhân viên phải nhận công trái. Trong khi đó, họ lại cần tiền nên buộc phải bán công trái. Lúc này, những người mua sẽ lợi dụng cơ hội để ép giá xuống thấp.
"So với trái phiếu, công trái thường dễ bán hơn do mệnh giá nhỏ. Nhiều tổ chức mua công trái là có ý muốn ủng hộ vào việc làm từ thiện. Tuy nhiên, kênh tiêu thụ công trái hiện nay vẫn còn hạn chế nên cầu luôn vượt cung. Từ đó, giá bán lại công trái khó có thể ngang bằng với thời điểm mua ban đầu", ông Chương nói.
Trong một lần trao đổi với VnExpress, thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Văn Tá cũng thừa nhận, hiện nay, người dân còn dè dặt khi mua trái phiếu và công trái vì lãi suất không cao. Tuy nhiên, theo ông, nếu đem so sánh lãi suất trái phiếu Chính phủ với các hình thức huy động khác là không công bằng, bởi đây là hoạt động phúc lợi xã hội. "So với hình thức gửi tiết kiệm tại các ngân hàng thì đầu tư vào trái phiếu sẽ đảm bảo an toàn hơn, vì không bao giờ có chuyện Chính phủ phá sản, không có khả năng trả nợ", ông Tá nhấn mạnh.
"Chúng tôi đang nghiên cứu một cách cẩn thận nhất để có chính sách phù hợp với yêu cầu thị trường. Nói như thế không có nghĩa là để thu hút các nhà đầu tư, trái phiếu cũng phải chạy đua với các ngân hàng về lãi suất", ông Tá nói.
Minh Khuyên - Thùy Vinh