Máy bay của Ethiopian Airlines tại Eritrea, Đông Phi tháng 7/2018. Ảnh: Reuters.
Khi Noelle Jalal còn nhỏ, cô thường được chú đưa đến sân bay quốc tế ở Addis Ababa để xem những chiếc máy bay Boeing.
Trong nhiều năm qua, sân bay ở thủ đô Ethiopia không chỉ là một cảng hàng không mà còn là điểm vui chơi cuối tuần cho người địa phương như Noelle. Các gia đình đến đây để xem những chiếc Boeing đầu tiên được lái bởi người châu Phi. Các ông bố bà mẹ mua cho con kẹo bông và để chúng chạy vòng quanh hành lang nhà ga, theo NYTimes.
"Tất cả bạn bè từ nhỏ của tôi ở Addis đều đến sân bay chơi", Noelle, nhân viên cứu trợ nhân đạo 30 tuổi hiện sống ở Bờ Biển Ngà tại Tây Phi, nói.
Và đối với người dân Ethiopia, Boeing đã trở thành cái tên quá quen thuộc. "Cứ nghĩ đến máy bay là người Ethiopia nghĩ đến Boeing", phi công Yonathan Menkir Kassa nói.
Giờ đây, mối tình lâu dài giữa đất nước và hãng máy bay đang bị thử thách.
Ngày 10/3, chiếc Boeing 737 MAX 8 của Ethiopian Airlines rơi ngay sau khi cất cánh ở Ethiopia. 5 tháng trước đó, một chiếc thuộc loại này cũng rơi ở Indonesia. Các nhà điều tra đang xem xét khả năng lỗi thiết kế là nguyên nhân dẫn đến cả hai thảm họa. Boeing lâm vào khủng hoảng khi tất cả máy bay Boeing 737 MAX trên thế giới bị ngừng bay.
Đối với người Ethiopia, hãng hàng không quốc gia Ethiopian Airlines là biểu tượng của đất nước. Hãng này nổi tiếng là có phi đội máy bay mới và hoạt động chuyên nghiệp, uy tín.
Ethiopian Airlines là hãng hàng không châu Phi đầu tiên mua máy bay phản lực của Boeing. Trong nhiều năm qua, hãng duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Boeing đến nỗi họ đã không mua máy bay từ đối thủ Airbus cho đến ba năm trước.
Mối quan hệ giữa Ethiopian Airlines và Boeing bắt đầu hình thành từ những năm 1960, chỉ hơn một thập niên sau khi hãng này được thành lập với vốn của nhà nước Ethiopia nhưng do hãng hàng không Mỹ Trans World Airlines quản lý.
Ban đầu, phi đội của hãng gồm những chiếc máy bay quân sự Mỹ Douglas C-47 vốn có tiếng là không thoải mái. Tuy nhiên, Ethiopian Airlines có kế hoạch đầy tham vọng. Họ muốn vận hành các máy bay phản lực kết nối Addis Ababa với châu Âu và hơn thế nữa. Vì vậy, giới chức Ethiopia đến Mỹ để vận động Boeing bán cho họ sản phẩm.
Sau khi ký hợp đồng 45 triệu USD để mua hai máy bay Boeing, Ethiopia cử hai phi công và 6 nhân viên bảo trì đến đào tạo tại trụ sở Boeing ở Seattle. Khi các máy bay này được bàn giao vào đầu những năm 1960, Ethiopian Airlines trở thành hãng hàng không châu Phi đầu tiên có thể tự bay và bảo trì phi cơ mà không phải dựa vào nhân viên bên ngoài.
Vào những năm 1970, Moskva chào mời Ethiopian Airlines mua máy bay Aeroflot của họ nhưng hãng vẫn gắn bó với Boeing. Năm 1975, Ethiopian Airlines kết thúc mối quan hệ 30 năm với Trans World Airlines và hoạt động độc lập.
Đầu những năm 1980, chiếc Boeing 767 đầu tiên hạ cánh xuống Addis Ababa sau chuyến bay kéo dài 13,5 giờ từ New York. Hình ảnh quảng cáo sự kiện này với dòng chữ "767 đang đến" hiện vẫn có thể được trông thấy tại một số ngôi nhà ở thủ đô.
Trong những năm sau đó, Ethiopian Airlines mở rộng quy mô. Họ trở thành thành viên của liên minh hàng không Star Alliance gồm 27 hãng. Dù đã bổ sung thêm các máy bay Airbus, khoảng 3/4 phi đội 108 chiếc của hãng vẫn là Boeing.
Năm 2014, Ethiopian Airlines đặt hàng 20 máy bay Boeing 737 MAX. Tại lễ bàn giao chiếc MAX 8 đầu tiên vào tháng 7 năm ngoái, giám đốc điều hành hãng hàng không Tewolde GebreMariam phát biểu: "Ngày hôm nay đánh dấu thêm một cột mốc quan trọng trong lịch sử của chúng tôi".
Số lượng máy bay Boeing trong phi đội của Ethiopian Airlines. Đồ họa: Atlas.
Giờ đây, nhiều người Ethiopia tin rằng Boeing phải chịu trách nhiệm cho vụ tai nạn ở Ethiopia ngày 10/3. Tuần trước, nhiều người thở phào nhẹ nhõm khi biết tin hộp đen của máy bay được chuyển đến Pháp để phân tích chứ không đến Mỹ, bên đã phê duyệt an toàn cho 737 MAX vào năm 2017.
Bộ trưởng Giao thông Ethiopia Dagmawit Moges hôm 17/3 cho biết theo dữ liệu được tải xuống từ hộp đen, vụ tai nạn máy bay Ethiopian Airlines có những điểm tương đồng rõ ràng với vụ rơi máy bay Lion Air tháng 10/2018. Nghi ngờ đang tập trung vào Hệ thống Tăng cường Tính năng Điều khiển bay (MCAS), có thể khiến máy bay liên tục chúc mũi xuống nếu nó nhận dữ liệu sai từ cảm biến rằng máy bay đang bị thất tốc (luồng khí đi qua cánh máy bay quá yếu để tạo ra lực nâng), khiến phi công khó kiểm soát phi cơ.
Boeing sẽ phải nỗ lực khôi phục hình ảnh tại Ethiopia. "Boeing muốn không mất một khách hàng nào, đặc biệt là khách hàng lâu năm như Ethiopian Airlines", chuyên gia phân tích ngành hàng không Henry Harteveldt nói.
Harteveldt nhấn mạnh rủi ro đối với Boeing sẽ tăng thêm đáng kể nếu họ không nhanh chóng xác định nguyên nhân tai nạn và khắc phục. "Điều Boeing không muốn nhất là các hãng hàng không đặt câu hỏi về khả năng chế tạo máy bay của họ", ông nói.