Lượt trận đầu tiên ở vòng loại giải đua xe tăng Tank Biathlon 2021 đã khởi tranh ngày 22/8, trong đó Nga và Myanmar lần lượt giành vị trí dẫn đầu trận ra quân ở Bảng 1 và Bảng 2 của giải đấu. Đội tuyển xe tăng Việt Nam tranh tài trận đầu tiên tại giải đấu vào 20h ngày 23/8 (giờ Hà Nội).
Trừ đội Trung Quốc và Belarus mang xe tăng nội địa, chủ nhà Nga và các đội nước ngoài đều sử dụng xe tăng T-72B3 trong quá trình thi đấu Tank Biathlon. Đây được coi là dịp để quân đội Nga phô diễn sức mạnh, đồng thời đẩy mạnh tiềm năng xuất khẩu của một trong những dòng xe tăng có uy lực nhất trong biên chế nước này.
Phần thi của xe tăng T-72B3 Nga ở vòng loại Tank Biathlon hôm 22/8. Video: Zvezda.
Theo số liệu được Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) công bố đầu năm nay, lục quân Nga hiện có gần 3.000 xe tăng chiến đấu chủ lực trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu, gồm 2.030 xe tăng T-72B các loại và gần 1.000 chiếc T-80, T-90A. Ngoài ra, Moskva đang niêm cất khoảng 7.000 xe tăng T-72, biến chúng trở thành xương sống của lực lượng tăng thiết giáp Nga.
T-72 được coi là vũ khí có uy lực hàng đầu trên chiến trường khi xuất hiện lần đầu năm 1973. Dòng xe này có kích thước nhỏ gọn, trang bị giáp phức hợp, pháo nòng trơn 2A46M cỡ 125 mm hoàn toàn mới cùng hệ thống đo xa laser và máy tính đường đạn.
Hệ thống nạp đạn tự động giúp thu nhỏ kích cỡ tháp pháo, dù pháo 2A46M và đạn cỡ 125 mm trên T-72 có kích thước lớn hơn các xe tăng trước đó, đồng thời giảm quy mô tổ lái xuống chỉ còn ba người. Động cơ công suất 780 mã lực giúp phiên bản T-72 đầu tiên đạt tốc độ tối đa 60 km/h trên đường nhựa, nhưng vẫn bị coi là yếu so với dòng xe này.
T-72 được trang bị lớp giáp vượt trội so với những xe tăng chủ lực cùng thời của Mỹ và NATO. Giáp phức hợp gồm nhiều lớp thép và sợi thủy tinh giúp mặt trước T-72 sở hữu khả năng phòng vệ tương đương giáp thép cán đồng nhất (RHA) dày 450 mm. Phiên bản T-72B1 được bổ sung giáp mặt trước, tăng 50% khả năng chống chịu trước đạn xuyên giáp dưới cỡ tách vỏ ổn định bằng cánh đuôi (APFSDS) của phương Tây.
Giáp phản ứng nổ (ERA) Kontakt-1 tăng gấp đôi sức chống chịu của xe tăng T-72 trước đạn chống tăng nổ lõm (HEAT). Tới giữa thập niên 1980, phiên bản giáp phản ứng nổ Kontakt-5 ra đời, cho phép T-72 duy trì khả năng chiến đấu trước những tên lửa chống tăng tối tân của Mỹ thời đó như TOW.
Xe tăng T-72 đóng vai trò chủ lực trong đội hình bộ binh cơ giới của Liên Xô suốt Chiến tranh Lạnh, đồng thời được xuất khẩu tới nhiều quốc gia, bao gồm cả Syria và Iraq. Tuy nhiên, chúng dễ dàng bị tiêu diệt trong các cuộc xung đột tại Trung Đông, chủ yếu do quá trình huấn luyện sơ sài và chỉ huy kém của quân đội các nước sở tại.
Một số điểm yếu trên biến thể T-72M xuất khẩu cũng được lộ diện như đạn có sức xuyên phá chỉ bằng một nửa bản T-72 nội địa Liên Xô, hệ thống điều khiển hỏa lực và nhìn đêm kém, không được trang bị giáp phức hợp và ERA.
Xe tăng T-72A được trưng bày tại công viên Patriot của Nga. Ảnh: Vitaly Kuzmin.
Khủng hoảng kinh tế tại Nga sau khi Liên Xô tan rã khiến nước này phải cắt giảm ngân sách quốc phòng, hủy bỏ nhiều dự án chế tạo xe tăng thế hệ mới. Điều đó khiến T-72 vẫn đóng vai trò xương sống lục quân Nga, đồng thời được áp dụng nhiều gói nâng cấp như trang bị đạn HEAT và tên lửa chống tăng mới.
Điều kiện kinh tế cải thiện trong những năm 2000 giúp Moskva có nguồn vốn cho các dự án hiện đại hóa quân đội. Phiên bản T-72B3 hiện đại hóa được giới thiệu vào năm 2010 với mục tiêu nâng cao khả năng chiến đấu cho xe T-72B cũ kỹ, trong bối cảnh Nga khó có ngân sách để sắm hàng nghìn siêu tăng T-14 Armata trong thời gian ngắn.
Gói nâng cấp B3 cung cấp hệ thống điều khiển hỏa lực Kalina và máy tính đường đạn hoàn toàn mới cho xe tăng T-72. Pháo thủ có thể ngắm bắn ở khoảng cách xa và chính xác hơn nhờ tổ hợp kính ngắm đa kênh, trong khi khả năng bảo vệ được tăng cường bằng các cụm giáp phản ứng nổ Kontakt-5 xếp theo cấu hình vỏ sò của xe tăng T-90A.
Khả năng tiến công của phiên bản T-72B3 cũng cải thiện rõ rệt khi được lắp hệ thống điều khiển hỏa lực Sosna-U kèm kính ảnh nhiệt của T-90MS.
Thiết bị nổi bật nhất của Sosna-U là cảm biến ảnh nhiệt Catherine-FC do tập đoàn Thales của Pháp phát triển, cho phép kíp xe T-72B3 phát hiện, nhận diện mục tiêu xe tăng từ khoảng cách 10.500 m vào ban ngày và 2.200 m ban đêm trong mọi điều kiện thời tiết.
Sosna-U cũng giúp T-72B3 sở hữu khả năng tìm - diệt (hunter-killer). Trưởng xe có thể tìm kiếm và quay pháo về phía mục tiêu, pháo thủ chỉ việc điều chỉnh đường ngắm chính xác và khai hỏa. Trong lúc đó, trưởng xe tiếp tục phát hiện mục tiêu mới.
Pháo 2A46M5 đời mới trên T-72B3 có độ chụm đạn cao hơn nhiều so với phiên bản cũ, tương đương với pháo Rheinmetall Rh-120 L/44 trên xe tăng Leopard 2 do Đức sản xuất. Hệ thống nạp đạn tự động nâng cấp cho phép T-72B3 sử dụng nhiều biến thể đạn APFSDS và tên lửa mới được phát triển cho T-90A.
Những chiếc T-72B3 đầu tiên vẫn sử dụng động cơ V-84-1 với công suất 840 mã lực. Tuy nhiên, các loạt xe sau này đều được lắp động cơ V-92S2F với công suất 1.130 mã lực, cho phép chúng đạt tốc độ tối đa 75-80 km/h.
Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu năm ngoái thông báo quân đội Nga sẽ thực hiện kế hoạch hiện đại hóa toàn bộ lực lượng xe tăng T-72 lên chuẩn T-72B3M hiện đại hơn sau giải đấu Tank Biathlon 2020.
Xe tăng T-72B3 Nga trong phần thi vòng loại Tank Biathlon hôm 22/8. Ảnh: BQP Nga.
Quyết định được đưa ra sau khi xe tăng T-72B3 Nga giành chiến thắng nhọc nhằn trước xe tăng Type-96B Trung Quốc trong trận chung kết Bảng 1 Tank Biathlon 2020. Đội Nga giành chức vô địch với thời gian 1 giờ 28 phút 53 giây, nhanh hơn đội Trung Quốc 36 giây, nhưng chỉ hạ được 21/24 mục tiêu, kém hai mục tiêu so với đội Trung Quốc.
Điểm nổi bật nhất của T-72B3M là các khối giáp phản ứng nổ Kaktus lắp ở hai bên mặt sau tháp pháo, thay thế cho hộp chứa linh kiện phụ tùng xe tăng. Phần sau tháp pháo, đuôi xe và hai bên động cơ đều được gắn giáp lồng, giúp chặn đạn nổ lõm (HEAT) hiệu quả hơn. Mặt trước thân xe lắp module giáp phản ứng nổ Relikt tương tự mẫu T-90MS, thay cho dòng Kontakt-5 trên những xe T-72B3 đời trước.
Diềm cao su hai bên sườn xe cũng được thay bằng các tấm giáp thép - cao su mới, có khả năng kích nổ đầu đạn HEAT trước khi chúng bắn vào giáp chính. Gầm xe được điều chỉnh để tăng khả năng kháng mìn so với các phiên bản T-72 cũ.
Quân đội Nga đến nay đã nâng cấp khoảng 1.400 chiếc T-72 lên chuẩn T-72B3, cùng với đó là vài trăm chiếc theo chuẩn T-72B3M.
Vũ Anh (Theo Army Technology)