Bộ Quốc phòng Ai Cập hôm 11/12 đăng video cuộc diễn tập bắn đạn thật trên Địa Trung Hải, cho thấy những khí tài hải quân hiện đại nhất của nước này như tàu đổ bộ tấn công lớp Mistral, tàu hộ vệ tên lửa lớp Gowind, tàu ngầm tấn công Type-209 và trực thăng vũ trang AH-64 Apache.
Cuộc diễn tập của hải quân Ai Cập trên Địa Trung Hải. Video: Bộ Quốc phòng Ai Cập.
Tuy nhiên, điểm nhấn của video lại là tàu ngầm tấn công số hiệu 849 thuộc lớp Type-033 với màn phóng tên lửa hành trình diệt hạm UGM-84 Harpoon. Đây được coi là một trong những tàu ngầm độc đáo nhất thế giới, khi được Trung Quốc chế tạo dựa trên thiết kế tàu ngầm Đề án 633 của Liên Xô và được Mỹ hiện đại hóa. Ngoài Ai Cập, hiện chỉ còn Triều Tiên vận hành và liên tục nâng cấp loại tàu ngầm này.
"Nội thất tàu ngầm 849 là cảnh tượng hiếm gặp, kết hợp giữa các loại đồng hồ cơ khí và van vận hành thủ công từ giữa thế kỷ 20 với những màn hình điện tử và máy tính hiện đại. Đây có thể coi là sản phẩm năm cha ba mẹ bắt nguồn từ quan hệ ngoại giao giữa nước này với các cường quốc", chuyên gia quân sự Tyler Rogoway nhận xét.
Liên Xô chế tạo tàu ngầm Đề án 633 trong giai đoạn 1957-1961, sau đó chia sẻ thiết kế cho Trung Quốc để nước này phát triển biến thể nội địa Type-033. Mỗi tàu dài 77 m, rộng 6,7 m, có lượng giãn nước 1.830 tấn khi lặn, được trang bị 8 ống phóng cỡ 533 mm với cơ số chiến đấu gồm 14 ngư lôi hoặc 28 thủy lôi.
Quan hệ Ai Cập - Liên Xô tương đối nồng ấm trong thập niên 1960, khi Cairo đặt mua hàng loạt vũ khí hiện đại từ Moskva để phát triển sức mạnh quân sự. Liên Xô đáp ứng phần lớn yêu cầu của Ai Cập nhằm xây dựng ảnh hưởng tại Trung Đông và Bắc Phi.
Ai Cập mua 6 tàu ngầm Đề án 633 trong giai đoạn 1966-1969, sau đó mua thêm 4 chiếc Type-033 với cấu hình đặc biệt mang tên "ES5A" từ Trung Quốc vào đầu thập niên 1980. Chúng được lắp hệ thống định vị thủy âm (sonar), thiết bị liên lạc và kính tiềm vọng thế hệ mới, thay thế cho thiết bị cũ kỹ trên tàu ngầm Liên Xô. Nhiều cải tiến cũng giúp độ ồn của ES5A giảm đáng kể, bảo đảm khả năng ẩn mình tốt hơn dưới lòng biển.
Biến thể nâng cấp ES5B được Trung Quốc chào hàng cho Ai Cập vào giữa thập niên 1980, trang bị máy tính điều khiển hỏa lực và có thể phóng ngư lôi dẫn đường.
Tàu ngầm Type-033 số hiệu 849 trong cuộc diễn tập. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ai Cập.
Cũng trong giai đoạn này, quan hệ Ai Cập - Mỹ được cải thiện đáng kể. Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat chấp nhận thỏa thuận hòa bình với Israel do Mỹ đề xuất năm 1979 nhằm đổi lấy viện trợ quân sự và kinh tế từ Washington. Nhiều tướng quân đội Ai Cập phản đối thỏa thuận trên, nhưng nó vẫn được thi hành ngay cả sau khi Sadat bị ám sát năm 1981. Cairo cũng đề nghị Washington hỗ trợ hiện đại hóa hạm đội tàu ngầm trong biên chế.
Năm 1988, Bộ Ngoại giao Mỹ phê duyệt kế hoạch nâng cấp hạm đội tàu ngầm Ai Cập và giao công việc này cho nhà máy đóng tàu Tacoma ở bang Washington. Những chiếc Type-033 gần như được thay máu hoàn toàn với sonar chủ động và thụ động, cùng hệ thống điều khiển hỏa lực do Mỹ phát triển.
Quá trình hiện đại hóa hoàn tất vào năm 1993, cho phép hai tàu ngầm Đề án 633 và 4 chiếc Type-033 của Ai Cập có thể phóng tên lửa chống hạm Harpoon và ngư lôi có điều khiển Mark 37 Mod 1. Tuy nhiên, hai tàu ngầm Đề án 633 do Liên Xô chế tạo sớm bị loại biên sau đó.
Ai Cập cũng liên tục tìm giải pháp thay thế những chiếc Type-033 để duy trì năng lực tác chiến dưới biển. Bộ Ngoại giao Mỹ năm 1994 thông qua kế hoạch đóng tàu ngầm Type-209 dựa trên bản quyền của Đức và chuyển cho Ai Cập theo chương trình Bán trang bị quân sự cho nước ngoài (FMS), nhưng thỏa thuận này không được thực hiện.
Màn hình hiển thị hiện đại trên chiếc 849. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ai Cập.
Ai Cập trực tiếp đặt mua 4 tàu ngầm Type-209 từ Đức vào năm 2011 và 2015, dự kiến chiếc cuối cùng sẽ được bàn giao trước năm 2022. Chúng dự kiến thay thế những chiếc Type-033 trong biên chế hải quân Ai Cập hiện nay.
Những chiếc Type-033 vẫn đóng vai trò quan trọng với chiến lược hải quân của Cairo trong thời gian tới. Khả năng phóng tên lửa Harpoon và ngư lôi Mark 37 cho phép chúng duy trì uy lực so với lực lượng của nhiều quốc gia láng giềng, ngay cả khi các tàu ngầm này đã được biên chế gần 40 năm.
Vũ Anh (Theo Drive)