Một ngày tháng 10/2022, khi đang ngồi xử lý công việc hàng ngày, tôi rụng rời khi nghe các bộ phận báo: Một nhân viên kỹ thuật bị điện giật tử vong ngoài công trình. Sự cố xảy ra khi người này thao tác trực tiếp với thiết bị điện mà không ngắt nguồn điện đấu nối.
Vài năm trước đó, ở một công ty khác, thay vì phải có hai nhân viên phối hợp thực hiện công tác bảo dưỡng định kỳ, thì để chạy đua thời gian, họ tự ý tách ra làm độc lập. Hậu quả là một người khác, khi thấy CB (Circuit Breaker) tổng bị sập xuống... đã nhanh nhẹn bật lên mà không gặp bất cứ cảnh báo hay sự ngăn cản nào.
Hai trường hợp tai nạn tôi từng biết đều xuất phát từ nguyên nhân: Không cô lập các dạng năng lượng có tác động đến hoạt động của thiết bị, máy móc, cụ thể là điện.
Việt Nam không thiếu các tiêu chuẩn, quy định về an toàn lao động, trong đó có an toàn về điện. Quy định chặt chẽ đến độ nhân viên trực tiếp hoặc cán bộ giám sát đều phải có các chứng chỉ theo bậc tùy theo trách nhiệm và mức độ quan trọng. Mỗi khi có lệnh công tác, phân công phân nhiệm, việc ban hành các biên bản, công văn kèm theo là quy trình bắt buộc, chưa kể các khóa hướng dẫn, đào tạo liên tục. Đó cũng là những vấn đề được thanh tra an toàn lao động xoáy sâu vào mỗi khi doanh nghiệp gặp sự cố. Nhưng thực tế như tôi từng nhiều lần chứng kiến, doanh nghiệp và bản thân nhân viên kỹ thuật, vận hành... thường xem đó như là chuyện thủ tục. Trong khi thực tế ngoài công trường, nhà máy, hay đơn giản là ở nơi có nguồn cấp năng lượng (điện chẳng hạn), nếu những người có trách nhiệm hiểu rõ và áp dụng đúng quy trình Lock Out-Tag out (LOTO) thì có thể hạn chế gần như tuyệt đối những tai nạn gây ra từ nguồn cấp. Vậy Lock Out-Tag Out là gì?
LOTO nôm na là một quy trình theo trình tự gồm: Khóa nguồn - Gắn biển báo - Mở khóa - Tháo biển báo. Trong đó khóa nguồn được cho là yếu tố tiên quyết đầu tiên. Khóa có thể gồm nhiều khóa khác nhau tương ứng với các công đoạn khác nhau. Người phụ trách công đoạn nào sẽ giữ khóa công đoạn đó. Biển báo hay thẻ sẽ ghi tên người chịu trách nhiệm vận hành đóng mở, trạng thái, nội dung thao tác.... Khi việc sửa chữa, bảo trì thiết bị đã hoàn tất, từng người giữ chìa khóa ở các công đoạn sẽ phải xác nhận sự hoàn thành công việc và tiến hành mở khóa của mình. Người giữ khóa ở công đoạn sau cùng phải kiểm tra tổng thể, mở khóa, tháo biển báo và cho phép đóng nguồn điện. Và dĩ nhiên, để đảm bảo tính nghiêm ngặt của quy trình, nhiều quy định kèm theo bắt buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt: khóa ở từng công đoạn chỉ được có duy nhất một chìa, không được đánh thêm, người nào khóa thì chính người đó mở. Hoặc không được sử dụng các thiết bị đóng ngắt điều khiển từ xa. Tất cả đều nhằm mục đích: Cô lập toàn diện nguồn điện bằng thao tác tay. Trong quá trình công tác của mình, tôi thấy quy trình LOTO này bị nhiều người Việt nhận xét là "rườm rà", đôi khi "không phù hợp thực tế".
Nhưng hãy thử nghĩ xem: tai nạn xảy ra nhiều khi phải trả giá bằng chính tính mạng, và không thể rút kinh nghiệm... thì tại sao không triệt để tuân thủ. Tai nạn đặc biệt nghiêm trọng tại Nhà máy xi măng Yên Bái đang được cơ quan chức năng điều tra. Bước đầu, nguyên nhân được cho là xảy ra sự cố động cơ điện của máy nghiền. Một người đã bị bắt với cáo buộc vi phạm quy định về an toàn lao động. Sai phạm cụ thể chưa được công bố. Nhưng tôi tin quy trình LOTO của nhà máy và các nhân sự liên quan chắc chắn sẽ cần phải xem xét kỹ.
Nhìn rộng ra mới thấy thực tế tại Việt Nam, việc tuân thủ an toàn lao động nói chung và an toàn về điện nói riêng còn rất hời hợt, nếu như không muốn nói là rất bị xem thường. Tôi cho rằng, quy trình LOTO nên được áp dụng không những với các công trình lớn, nhà máy bề thế, mà còn ở bất kỳ nơi đâu có nguồn điện. Một tủ điện cần có ổ khóa ngoài, giao chìa cho người có trách nhiệm. Một biển cảnh báo ghi "Đang thi công, không đóng điện". Hoặc cắt cử một người túc trực tại nguồn cấp trong suốt quá trình thao tác sửa chữa.
Mọi sự hối hận đều đã quá muộn với 7 nạn nhân vô tội và gia đình họ, nhưng những thảm kịch tương tự hoàn toàn có thể được ngăn ngừa bằng việc tuân thủ chặt chẽ quy trình an toàn lao động, dù chúng khắt khe, rối rắm và phức tạp đến đâu.
Không thể đùa với điện, và không được phép cẩu thả với tính mạng con người.
Khánh Trung