Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan phát biểu trước quốc hội ngày 23/10. Ảnh: Reuters.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan ngày 23/10 tiến vào tòa nhà quốc hội để phát biểu - tung ra đòn mạnh nhất nhằm vào Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman (thường gọi tắt là MBS), cáo buộc chính phủ của ông lên kế hoạch "giết người man rợ" và chặt thi thể nhà báo Jamal Khashoggi .
Vài giờ sau, Thái tử MBS tiến vào hội trường của khách sạn Ritz-Carlton ở Riyadh để hoan nghênh các giám đốc điều hành công ty dầu mỏ, ngân hàng và các doanh nhân khác, những người tìm cơ hội kiếm lợi nhuận từ vương quốc.
Theo NYTimes, Erdogan khai thác sự phẫn nộ quốc tế xoay quanh vụ giết người để gây thiệt hại nhiều nhất cho hình ảnh của Thái tử, người đã tiếp cận phương Tây với tư cách là một nhà cải cách táo bạo và đồng minh quan trọng. Đồng thời, Erdogan vẫn chưa tung ra vũ khí lớn nhất của mình là bản ghi âm và bằng chứng mà các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố đang sở hữu.
Trong khi đó, tại hội nghị các nhà đầu tư, Thái tử MBS thể hiện rằng ông không bị nao núng trước bê bối, chứng minh rằng sức hút của các mỏ dầu khổng lồ và sự giàu có của đất nước vẫn khiến các doanh nghiệp kính nể. Hoàng gia Arab cho biết họ sẽ công bố các thỏa thuận trị giá 50 tỷ USD từ hội nghị.
Trong một thông điệp gửi tới Washington, truyền thông Arab Saudi đặc biệt chú ý đến một nhà quản lý quỹ Nga thận cận với Tổng thống Putin. Đó là lời nhắc ngầm với thế giới rằng, ở tuổi 33, Thái tử vẫn sẽ là một trong những người quyền lực nhất ở Trung Đông trong nhiều thập niên tới, dù Thổ Nhĩ Kỳ có đưa ra bằng chứng nào.
Dường như để gửi thông điệp với người dân trong nước, Thái tử còn gặp con trai của Khashoggi, Salah tại một cung điện ở Riyadh để gửi lời chia buồn. Salah Khashoggi đã bị cấm rời khỏi Arab Saudi. Anh lâm vào thế khó xử khi phải đến gặp Quốc vương và Thái tử trong khi ngày càng nhiều quan chức phương Tây suy đoán rằng chính Thái tử đã ra lệnh giết người. Cái bắt tay giữa Salah với Quốc vương và Thái tử được đưa tin đậm trên khắp Arab Saudi.
"Thái tử đã tạo ra một bầu không khí sợ hãi trong vương quốc, và vụ Khashoggi càng củng cố điều đó", Bruce Riedel, cựu quan chức tình báo Mỹ chuyên về Arab Saudi, nhận xét.
Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman tại hội nghị đầu tư ở Riyadh hôm 23/10. Ảnh: AFP.
Hội nghị nhà đầu tư hôm 23/10 diễn ra trong cùng khách sạn mà Thái tử đã sử dụng hồi năm ngoái như nhà tù hạng sang để giữ khoảng 200 doanh nhân và thành viên hoàng gia bị cáo buộc tham nhũng. Họ được trả tự do sau khi giao nộp hàng tỷ USD.
Nhưng kể cả khi quyền lực của Thái tử không bị thách thức bên trong vương quốc thì Erdogan cũng thể hiện rõ rằng ông không có ý định dừng chiến dịch làm mất uy tín Thái tử trong mắt phần còn lại của thế giới.
Erdogan cho biết ngay sau khi các nhà ngoại giao trong lãnh sự quán Arab Saudi biết Khashoggi sẽ đến lấy tài liệu, một người đã bay về Riyadh và kế hoạch giết người được lập ra. "Sau đó, một nhóm gồm 15 đặc vụ Arab Saudi bay tới Istanbul vào ngày 2/10 để phục kích", ông nói.
"Rõ ràng là vụ giết người man rợ này không phải là hành động bột phát mà được lên kế hoạch từ trước", Erdogan nói, trực tiếp thách thức lời mô tả của Arab Saudi là "cuộc tranh luận biến thành ẩu đả" khiến nhà báo vô tình bị giết.
"Arab Saudi đang chịu áp lực vì họ không thể dùng tiền để tránh những rắc rối này", Aaron David Miller, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ và là học giả tại Trung tâm Wilson, đánh giá. "Cả dầu và tiền đều không thể giúp họ xóa vết nhơ hoặc khiến các đối thủ im lặng, kể cả Erdogan".
Bài phát biểu của Erdogan chủ yếu nhắm đến hai khán giả: Vua Salman và Tổng thống Trump. Erdogan vẫn ca ngợi Quốc vương trong bài phát biểu. "Tôi không nghi ngờ sự trung thực của Vua Salman", ông nói.
Nhà vua là người duy nhất ở Arab Saudi có thể kiềm chế quyền lực của Thái tử mà không cần tới hành động bạo lực và Erdogan dường như đang tìm cách chia rẽ họ. "Erdogan không nhắc đích danh Thái tử Arab Saudi nhưng ông tách biệt Vua Salman với tất cả người khả nghi", Yasin Aktay, cố vấn của Tổng thống Erdogan nói. "Ông hy vọng nhà vua sẽ đáp ứng các lời kêu gọi về công lý".
Erdogan cũng nhắc đến một cuộc điện đàm với Tổng thống Trump. "Chúng tôi nhất trí mang mọi khía cạnh của vấn đề ra ánh sáng", Erdogan nói.
Hai quan chức giấu tên thân cận với Erdogan nói rằng ông tin việc thuyết phục Trump thôi ủng hộ Thái tử MBS là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ nỗ lực hạn chế quyền lực hoặc phế truất Thái tử.
Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ đã để rò rỉ một số thông tin tiêu cực hơn về vụ Khashoggi cho truyền thông, nhằm khiến công chúng Mỹ và Trump có ác cảm với Thái tử MBS.
Tuy nhiên, việc khiến Nhà Trắng chống lại Thái tử là điều khó xảy ra, một phần vì con rể của Trump, đồng thời là cố vấn Nhà Trắng về Trung Đông Jared Kushner coi Thái tử MBS như trụ cột cho chiến lược nhằm kiềm chế Iran và xây dựng kế hoạch hoà bình cho Israel - Palestine.
Trump ngày 23/10 đưa ra lời chỉ trích gay gắt nhất về Arab Saudi. Ông gọi đây là "vụ che đậy tồi tệ nhất lịch sử" dù vài ngày trước từng nói rằng lời giải thích của Riyadh "đáng tin".
Dù vậy, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin tuần này vẫn đến Arab Saudi và chụp ảnh với Thái tử. Chuyến thăm của ông dường như thể hiện rằng Nhà Trắng vẫn duy trì ủng hộ cho Thái tử.
Erdogan hiểu điều này, hai quan chức thân cận với ông nói. "Nhưng ông ấy rõ ràng đã tính toán rằng cơ hội sử dụng vụ Khashoggi để làm suy yếu Thái tử MBS là xứng đáng so với nguy cơ đối mặt với MBS như một người cai trị Arab Saudi thù địch trong 50 năm tới", hai cây bút David D. Kirkpatrick và Carlotta Gall đánh giá trên NYTimes.