Tại một phiên tòa xử ly hôn ở Sóc Sơn, Hà Nội, mùa đông năm 2020, khi nghe chủ tọa đọc quyết định đồng ý cho ly hôn, người phụ nữ ngoài 70 tuổi chỉ tay vào chủ tọa và luật sư nói: "Các người phá vỡ hạnh phúc gia đình tôi". Người chồng sau đó phản bác: "Có hạnh phúc đâu mà phá".
Ông chồng tên Pha, kết hôn với bà Liên được 48 năm. Khi trình bày lý do xin ly hôn người vợ sau gần nửa thế kỷ chung sống, người đàn ông cho biết, cuộc hôn nhân ông là chuỗi ngày bị vợ "thượng cẳng chân, hạ cẳng tay". Không những thế, bà còn không cho ông dùng xe máy, điện thoại, không cho dùng điện trong nhà. Cực chẳng đã, người chồng phải lắp công tơ khác và dọn ra ở riêng. "Bà ấy còn chở két sắt của tôi đi phá, lấy giấy khai sinh, giấy xuất ngũ, giấy thu hồi ruộng đất của tôi hòng chiếm tài sản", ông Pha kể trước tòa.
Khi tòa hỏi vì sao không xin ly hôn sớm hơn, ông Pha cho biết, khi còn trẻ ông nín nhịn để hai con có đủ bố mẹ. Đến khi con khôn lớn, ông vẫn cố chịu đựng để không bị nhà thông gia chê cười. Trước khi đi đến quyết định xin ly hôn, ông đã sống ly thân năm năm, song vẫn không tránh được "sự bạo hành thể chất lẫn tinh thần" từ vợ. "Tôi nơm nớp lo sợ đang ngủ bị bà ấy đánh. Hay nhỡ khi ốm đau, không còn minh mẫn bị lấy hết tài sản thì tôi sống làm sao", người đàn ông thất thập nói.
Sau lần bị phá két sắt, ông hạ quyết tâm bỏ vợ. Bà Liên không đồng ý nên đề nghị tòa giải quyết đoàn tụ, nhiều lần cáo ốm không ra tòa, không ký các giấy tờ.
Trong phần tuyên án, hội đồng xét xử nhận định "sau khi kết hôn, cuộc sống của ông Pha và bà Liên phát sinh mâu thuẫn, không có hạnh phúc, vợ chồng sống ly thân nhiều năm. Mâu thuẫn trở nên đỉnh điểm khi bà Liên cắt nguồn điện không cho ông Pha sử dụng. Tòa đã hòa giải nhiều lần nhưng tình cảm vợ chồng không được cải thiện và bà Liên cũng không đưa ra được giải pháp cải thiện quan hệ vợ chồng nên quyết định xử ly hôn".
"Tòa phân chia tài sản dựa trên công sức đóng góp và lỗi dẫn đến việc ly hôn. Ông Pha có lợi thế hơn nhưng chỉ muốn được thoát khỏi vợ nhanh chóng nên chủ động chia theo hướng có lợi hơn cho người vợ", luật sư Nguyễn Thị Tuyến - Công ty luật Khải Hưng - chia sẻ.
Luật sư Tuyến đang tiếp nhận một hồ sơ ly hôn của một người đàn ông gần 60 tuổi. Ảnh: P.D.
Ly hôn ở tuổi trung niên, thậm chí khi cả hai vợ chồng đều đã cao tuổi đang là một hiện tượng tại nhiều quốc gia. Khảo sát của Viện Y tế và Xã hội Hàn Quốc năm 2019, hơn 40% người trung niên nước này cho biết muốn ly hôn. Tại Mỹ, tỷ lệ ly hôn ở người từ 50 tuổi trở lên đã tăng gần gấp đôi sau ba thập niên, theo báo cáo năm 2017 của Trung tâm Nghiên cứu Pew. Ở Việt Nam, trung bình hàng năm có khoảng 600.000 vụ ly hôn và theo ước tính của các luật sư, tỷ lệ vợ chồng già như ông Pha chiếm khoảng 10% trong số này.
"Ly hôn tuổi xế chiều ít liên quan đến chuyện tình cảm còn hay hết. Trong nhiều vụ, yếu tố tài sản thường đóng vai trò như "giọt nước cuối cùng làm tràn ly" khiến các cặp vợ chồng quyết định đệ đơn lên tòa án. "Nhiều người có nhà mà không được yên ổn, có tiền mà không được tiêu... nên chọn ly hôn như một giải pháp để lo cho tuổi già của mình", luật sư Tuyến nói.
Cũng trong năm 2020, bà Tuyến tham gia tư vấn pháp lý cho vụ ly hôn của cặp vợ chồng ngoài 70 tuổi là bà Hoài và ông Thông, ở Quốc Oai. Mâu thuẫn của họ xuất hiện hai chục năm nay, từ khi ông Thông nghiện rượu, thường xuyên chửi bới, đuổi đánh vợ. Ngay cả lúc không có hơi men, người chồng cũng thường nạt nộ, xem bà như "con ở".
Đỉnh điểm tháng 4/2020, ông Thông không cho bà Hoài vào nhà. Bà phải thuê nhà để sống. Không có lương hưu, trợ cấp hay một đồng tiết kiệm, cũng không thể đi làm thuê được như trước vì căn bệnh xương khớp, người phụ nữ sống qua ngày nhờ sự đùm bọc của xóm giềng. Đến nước này bà quyết định ly hôn và xin tòa phân chia mảnh đất 250 m2 để có chút "vốn lận lưng" cho tuổi già.
Cũng vì bất đồng trong chia tài sản thừa kế, một cặp vợ chồng ngoài 60 tuổi ở quận Đống Đa đưa nhau ra tòa. Người chồng muốn di chúc toàn bộ ngôi nhà nằm ở mặt tiền một con phố sầm uất, giá trị khoảng 17 tỷ đồng, cho con trai lớn, chỉ cho con trai út 2 tỷ đồng. Trong khi đó, người vợ muốn chia đôi căn nhà cho hai con dù người con cả đã được cho tiền mua một căn nhà nhỏ khác trước đó.
"Cặp vợ chồng này vốn không hợp nhau. Ông thích con cả phụng dưỡng. Bà lại thích con thứ chăm mình. Không đạt được thỏa thuận họ lôi nhau ra tòa để được quyết định phần tài sản cho con", luật sư Đinh Nguyên - Công ty TNHH quốc tế luật Hồng Thái và cộng sự - chia sẻ.
Tuy nhiên, yếu tố tài sản không phải lúc nào cũng là "động lực" để các cặp vợ chồng quyết định "đường ai nấy đi" khi tuổi đã xế chiều. Nhiều cặp vợ chồng không hạnh phúc từ thời trẻ nhưng vẫn cố sống với nhau để không ảnh hưởng đến sự nghiệp, con cái. Họ chờ tới lúc con cái trưởng thành và bản thân đã nghỉ hưu để cởi trói cho mình. Hãng luật Lê Hồng Hiển và cộng sự cũng vừa trợ giúp pháp lý cho vụ ly hôn của bà Phương, 63 tuổi, ở quận Hai Bà Trưng với lý do "vợ chồng chênh nhau nhiều tầm nhận thức". Bà làm giáo viên, trong khi ông là bảo vệ, càng về già càng không có tiếng nói chung.
Mặc dù họ đã có nhà riêng, người chồng vẫn chỉ muốn sống cùng bố mẹ đẻ trong căn nhà tập thể chật hẹp. Sau nhiều năm chịu đựng cảnh sống này, hai năm trước khi nghỉ hưu, bà Phương chuyển ra nhà của mình sống. Chính sự thay đổi này cho bà thêm can đảm bắt đầu lại cuộc sống của mình.
"Bà ấy tâm sự cuộc đời phía trước dù còn vài năm hay vài chục năm, bà ấy cũng hạnh phúc vì được sống theo ý của mình, chứ không còn muốn chịu đựng người chồng đã khô cạn cảm xúc cho đến ngày nhắm mắt xuôi tay", luật sư Hiển cho hay.
Ly hôn ở tuổi xế chiều chắc chắn không phải là một quyết định dễ dàng. Không chỉ đối mặt với định kiến xã hội, người vợ/chồng đều trải qua rất nhiều cảm xúc khó khăn, mâu thuẫn nội tại trong hoàn cảnh đó. Bà Phương cho biết, ánh mắt một số người nhìn mình thay đổi, thậm chí có người nói bà "già còn đổ đốn", "hồi xuân"... Con trai bà Hoài chứng kiến mẹ bị bố đối xử tệ, nhưng khi bà muốn ly hôn thì anh này về phe bố, hắt hủi bà. Ngay đến cả những người thân cũng khuyên bà hòa giải vì "đầu hai thứ tóc còn kéo nhau ra tòa làm trò cười cho thiên hạ".
"Tuy vậy xã hội ngày nay bắt đầu nhìn nhận việc ly hôn cởi mở hơn. Sau một hành trình dài nuôi dạy con và chịu đựng người vợ/chồng, không ít người nhận ra họ vẫn còn quãng đời phía trước và không muốn bất hạnh nữa", chuyên gia tâm lý Hoàng Hải Vân (Hà Nội), chia sẻ.
* Tên các nhân vật đã được thay đổi.
Phan Dương