Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn quân sự tư nhân Wagner, ngày 29/8 được mai táng tại nghĩa trang Porokhovskoye ở quê nhà St. Petersburg, 6 ngày sau vụ rơi máy bay ở Tver khiến ông cùng một số trợ lý thân tín thiệt mạng.
Prigozhin từng được Tổng thống Vladimir Putin trao danh hiệu Anh hùng Nga sau khi tập đoàn Wagner chiếm được thành phố Bakhmut ở miền đông Ukraine. Đây là danh hiệu cao quý hàng đầu của Nga và các Anh hùng Nga khi qua đời thường được tổ chức lễ tang cấp nhà nước với đội tiêu binh canh gác, quan tài phủ quốc kỳ.
Lễ tang của họ thường diễn ra ở quy mô lớn với sự tham gia của lãnh đạo nhà nước cùng các nghi thức như bắn đại bác. Tuy nhiên, lễ chôn cất Prigozhin chỉ kéo dài khoảng 40 phút với 20-30 người thân, bạn bè tham dự mà không có bất cứ nghi thức quân đội nào.
Khi tang lễ quy mô nhỏ diễn ra, nghĩa trang Porokhovskoye được phong tỏa để hạn chế ra vào. Cảnh sát và lực lượng vệ binh quốc gia cũng hiện diện tại khu vực.
Quyết định tổ chức tang lễ của Prigozhin theo quy mô nhỏ được đưa ra sau các cuộc tham vấn của quan chức cấp cao Điện Kremlin và Cơ quan An ninh Nga (FSB), hai quan chức Nga giấu tên nói với Moscow Times. Ngay cả khi ông trùm Wagner đã mất, cuộc nổi loạn mà Prigozhin tiến hành hồi cuối tháng 6 vẫn là nguyên nhân khiến Điện Kremlin lo ngại.
"Mục đích là đảm bảo khi quan tài của Prigozhin được hạ xuống, sẽ không có cuộc tụ tập nào của người dân, lính đánh thuê và những người ủng hộ Wagner, cũng như không có chương trình phát sóng hay hình ảnh nào trên mạng xã hội về tang lễ này", hai quan chức Nga nói.
Di ảnh trùm Wagner Yevgeny Prigozhin tại phần mộ ở nghĩa trang Porokhovskoye, St. Petersburg, Nga, ngày 30/8. Ảnh: AFP
Điện Kremlin ngày 28/8 cho biết Tổng thống Vladimir Putin "đã gửi lời chia buồn tới gia đình Prigozhin", song ông không tới dự lễ tang của trùm Wagner.
Giới quan sát cho rằng Điện Kremlin có thể lo ngại tác động không mong muốn từ tang lễ của Prigozhin sau khi chứng kiến phản ứng của công chúng với vụ nổi loạn hay thông tin về cái chết của trùm Wagner.
Trong cuộc nổi loạn ngày 24/6, ông Prigozhin và các thành viên Wagner đã được một số người Nga chào đón ở Rostov-on-Don. Sau khi máy bay chở trùm Wagner rơi ngày 23/8, nhiều người đã tới đặt hoa tại các đài tưởng niệm tự dựng ở một số thành phố trên khắp đất nước để tưởng nhớ Prigozhin. Trên mạng xã hội, nhiều tài khoản thân Wagner ca ngợi Prigozhin như "người hùng của nước Nga" vì những đóng góp trên chiến trường Ukraine.
"Với những tuyên bố mạnh mẽ và yêu cầu về công lý, ông Prigozhin đã kích động tình cảm của người Nga và được xem như người hùng của nhân dân. Nhưng chúng ta có cần những người hùng cho lính hành quân đến Moskva hay không? Câu trả lời là không", một quan chức chính phủ Nga nói.
"Vấn đề ở đây không chỉ là sự phản bội mà còn là nỗi sỉ nhục. Tôi nghĩ giới lãnh đạo đất nước không thể tha thứ cho ông ấy", một quan chức khác nói, đề cập tới quan điểm của ông Putin rằng hành vi "phản quốc" là không thể tha thứ.
Một số đồn đoán đã xuất hiện rằng Điện Kremlin có thể liên quan đến vụ rơi máy bay, bởi nó xảy ra đúng hai tháng sau khi Wagner tổ chức cuộc nổi loạn. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov bác bỏ mọi cáo buộc, gọi những tin đồn này là "hoàn toàn dối trá".
Tuy nhiên, ông Peskov ngày 30/8 thừa nhận giới chức đang xem xét khả năng máy bay rơi do "hành động tàn ác có chủ ý", ám chỉ đây không phải là một vụ tai nạn. Đây là lần đầu tiên Điện Kremlin đề cập đến khả năng này, dù không nói rõ ai có thể liên quan đến sự việc.
Trong các cuộc họp của Điện Kremlin và quan chức an ninh, một kế hoạch tang lễ cho Prigozhin được đưa ra với yêu cầu giảm thiểu khả năng gây phản ứng trong công chúng. Các cơ quan chức năng được giao nhiệm vụ đảm bảo người dân và truyền thông không nắm được thông tin chính xác về thời điểm tổ chức tang lễ.
Một kế hoạch tung hỏa mù dường như đã diễn ra, khi nhiều kênh tin tức và tài khoản mạng xã hội ngày 29/8 loan tin Prigozhin sẽ được mai táng tại Moskva. Một số luồng thông tin khác lại cho rằng trùm Wagner sẽ được chôn tại nghĩa trang ở quê nhà St. Petersburg, nhưng không ai đề cập đến Porokhovskoe.
Thông tin về nơi chôn cất trùm Wagner chỉ được tiết lộ bởi cơ quan truyền thông của Prigozhin sau khi tang lễ kết thúc. Sau buổi lễ, hàng chục sĩ quan cảnh sát cùng chó nghiệp vụ vẫn canh gác ở lối vào nghĩa trang.
Nhân viên an ninh và chó nghiệp vụ tuần tra tại khu vực chôn cất trùm Wagner ở St. Petersburg ngày 29/8. Ảnh: AFP
Thông tin về đám tang cũng như vụ rơi máy bay của Prigozhin hầu như không xuất hiện trên truyền hình nhà nước Nga. Chỉ một trong ba kênh truyền hình chính của Nga dành một phút để nói về tang lễ của trùm Wagner trong bản tin thời sự tối hôm đó.
"Được tiến hành dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan an ninh, toàn bộ đám tang diễn ra trong bí mật, sau một chiến dịch đánh lạc hướng được chuẩn bị công phu", chuyên gia chính trị độc lập Tatyana Stanovay nói.
Một doanh nhân người Nga quen biết với Prigozhin nói rằng giới chức Nga không có lý do gì để chôn cất ông trùm Wagner như một anh hùng, dù đây là danh hiệu mà ông ta đã được trao.
"Họ quyết định không cần phải đề cao ông ấy thêm lần nữa và không cần gây ra thêm sự hỗn loạn cũng như rắc rối cho chính mình", doanh nhân này nói.
Thanh Tâm (Theo Moscow Times, Washington Post)