Bác sĩ Islam Abu-Zaher đang trực ca đêm tại Trung tâm Y tế Arab ở Bờ Tây thì nghe thấy tiếng gõ cửa. "Bác sĩ, bác sĩ, chúng tôi cần giúp đỡ!", tiếng người bên ngoài nói.
Ông được kể lại rằng có người đã chết khi bị binh lính Israel bắt ở Bờ Tây. Abu-Zaher chộp lấy chiếc túi cấp cứu và lao đến hiện trường, nơi ông nhận ra một bệnh nhân quen, Omar Assad, 78 tuổi, người ông từng điều trị các vấn đề về tim.
Các binh sĩ Tiểu đoàn Netzah Yehuda tuần tra khu vực biên giới Israel - Gaza hồi tháng 10/2023. Ảnh: Times of Israel
Abu-Zaher cho biết ông tìm thấy Assad nằm úp mặt xuống đất, bị trói và bịt mắt, không có dấu hiệu sinh tồn. Sau nhiều nỗ lực hồi sức, bác sĩ tuyên bố nạn nhân đã qua đời.
Assad bị bắt vào một đêm tháng 1/2022 tại trạm kiểm soát quân sự của Tiểu đoàn Netzah Yehuda thuộc Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF). Một cuộc điều tra do IDF thực hiện cho hay binh lính Tiểu đoàn Netzah Yehuda đã trói tay Assad vì ông "từ chối hợp tác".
"Ông ấy đã lớn tuổi lắm rồi", bác sĩ Abu-Zaher nói. "Ông ấy bị béo phì, không thể đi lại bình thường, gặp rất nhiều vấn đề về sức khỏe. Ông ấy không thể gây ra bất kỳ mối rủi ro nào cho binh lính Israel".
Mahmdou Abu Eboud bị bắt ngay sau Assad và kể lại rằng anh đã nhìn thấy binh lính IDF kiểm tra mạch của người đàn ông trước khi rời khỏi hiện trường, để nạn nhân nằm bất động trên mặt đất.
Nhưng theo cuộc điều tra của quân đội Israel, các binh sĩ đã cởi trói cho Assad và không xác định được bất kỳ dấu hiệu suy kiệt sức khỏe hay đau đớn nào trước khi rời đi. Họ giải thích rằng "các binh sĩ nghĩ Assad đang ngủ và không tìm cách đánh thức ông dậy".
Sau khi binh lính rời đi, Abu Eboud gọi bác sĩ đến.
"Ông cụ rất ốm yếu, từng phải mổ tim. Trên hết, đêm đó nhiệt độ chỉ khoảng 0 độ C hoặc thấp hơn. Nếu bạn đẩy một người đàn ông vào tình cảnh đó, với tất cả những vấn đề về sức khỏe, bị còng tay và nằm dưới đất giữa cái lạnh, điều gì sẽ xảy ra?", Abu Eboud nói.
Assad là một công dân Mỹ. Bộ Ngoại giao Mỹ lúc bấy giờ ra tuyên bố bày tỏ "quan ngại sâu sắc" về sự việc. Và đây không là trường hợp duy nhất mà các thành viên Tiểu đoàn Netzah Yehuda phải đối mặt với cáo buộc liên quan đến những hành vi của họ.
Giờ đây, truyền thông Israel đưa tin Mỹ đang xem xét đưa Tiểu đoàn Netzah Yehuda vào danh sách đen theo Luật Leahy, cấm cung cấp kinh phí để hỗ trợ các cá nhân hoặc lực lượng an ninh nước ngoài có hành vi vi phạm nhân quyền trắng trợn.
Ngoại trưởng Antony Blinken tuần trước cho biết ông đã đưa ra "các quyết định" liên quan đến cáo buộc vi phạm nhân quyền của đơn vị quân đội Israel. Mỹ dự kiến đưa ra thông báo trong tuần này.
Luật nghĩa vụ quân sự nghiêm ngặt của Israel yêu cầu các công dân Do Thái nhập ngũ để phục vụ quân đội, với thời hạn 32 tháng với nam và 24 tháng với nữ. Tuy nhiên, ngay từ khi Israel lập quốc, cộng đồng Do Thái giáo chính thống siêu bảo thủ, chiếm khoảng 14% dân số, đã được miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự để "toàn tâm toàn ý" nghiên cứu về tôn giáo tại các trường giáo sĩ Do Thái và thực hiện các nghi lễ chặt chẽ của mình.
Tuy nhiên, IDF năm 1999 quyết định thành lập Tiểu đoàn Netzah Yehuda, một đơn vị đặc biệt chuyên tiếp nhận những người theo Do Thái giáo chính thống siêu bảo thủ và những người theo chủ nghĩa dân tộc tôn giáo, cho phép họ tuân thủ các hoạt động tôn giáo nghiêm ngặt trong khi phục vụ quân đội.
Netzah Yehuda là một trong 4 tiểu đoàn của lữ đoàn bộ binh Kfir. Tiểu đoàn này chủ yếu hoạt động ở Bờ Tây nhưng đã được chuyển đi sau những chỉ trích từ Mỹ hồi cuối năm 2022.
IDF không công bố số lượng thành viên của Netzah Yehuda, nhưng một tiểu đoàn thường có từ 700 đến 1.000 binh sĩ. Nhiều người Israel thế tục coi việc thành lập Netzah Yehuda là một bước tích cực hướng tới việc hội nhập Do Thái giáo Chính thống vào quân đội.
Chương trình nghị sự của các đảng Chính thống giáo thường cố ngăn những công dân trẻ tuổi học Kinh Torah tiếp xúc với lối sống thế tục. Phần lớn các lãnh đạo Chính thống giáo phản đối thành lập Tiểu đoàn Netzah Yehuda, nhưng một số giáo sĩ Do Thái giải thích rằng việc làm này nhằm đảm bảo các binh sĩ được hưởng những điều kiện giúp họ duy trì lối sống truyền thống.
Vì lý do trên, Netzah Yehuda là tiểu đoàn IDF duy nhất không có phụ nữ. Dần dần, nhiều lãnh đạo Chính thống giáo đã ngầm chấp nhận họ, nơi các binh sĩ phải thực hiện hai năm nghĩa vụ quân sự và một năm học, trong đó họ sẽ hoàn thành chương trình trung học và được đào tạo chuyên nghiệp.
Theo dữ liệu của IDF, khoảng 1.200 người theo Chính thống giáo nhập ngũ hàng năm, nhưng không phải tất cả đều phục vụ ở Netzah Yehuda. Vì số lượng binh sĩ theo Chính thống giáo không tăng đáng kể đủ để lấp đầy hàng ngũ của Netzah Yehuda, IDF đã điều động các binh sĩ khác vào tiểu đoàn.
Họ gồm cả những người theo chủ nghĩa dân tộc tôn giáo cùng những người định cư cực đoan được gọi là Thanh niên Hilltop. Họ được cho là khó hòa nhập vào các tiểu đoàn khác.
Thanh niên Hilltop, nhiều người trong số họ đã rời bỏ các tổ chức tôn giáo của mình và thể hiện các hành vi chống đối xã hội, sống trong những cộng đồng nhỏ ở Bờ Tây và thường xuyên đối đầu bạo lực với người Palestine. Không rõ có bao nhiêu người trong số họ tham gia nghĩa vụ quân sự trong những năm qua. Hồi tháng hai, Mỹ, Anh và Pháp đã công bố các biện pháp trừng phạt đối với những người định cư cực đoan ở Bờ Tây, trong đó có cả các thành viên của Đoàn thanh niên Hilltop.
Netzah Yehuda là tâm điểm của một số sự việc bạo lực chống lại người Palestine và nổi bật nhất là cái chết của Omar Assad hồi năm 2022.
Bộ Ngoại giao Mỹ khi đó chỉ thị cho đại sứ quán ở Israel bắt đầu ghi lại các hành vi của Netzah Yehuda và điều tra xem liệu họ có vi phạm nhân quyền hay không. Nhân viên đại sứ quán Mỹ đã tiến hành phỏng vấn người Israel và người Palestine, trong đó có cả nhân viên của các tổ chức phi chính phủ ở Bờ Tây.
Ngoài trường hợp trên, các binh sĩ Netzah Yehuda từng bị đình chỉ công tác và khiển trách ít nhất hai lần vào năm 2019 và 2022 vì đánh đập và ngược đãi người Palestine.
IDF gần đây cho biết tiểu đoàn Netzah Yehuda là một phần trong lực lượng Israel đang chiến đấu ở Gaza và hoạt động phù hợp với luật pháp quốc tế.
Liên minh châu Âu và chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 19/4 công bố loạt lệnh trừng phạt đối với các nhà hoạt động cực hữu Israel và những nhóm có liên quan đến bạo lực chống lại người Palestine ở Bờ Tây.
Nếu Mỹ trừng phạt Netzah Yehuda, tiểu đoàn này sẽ không được phép sử dụng đạn dược hoặc phương tiện do Mỹ sản xuất. Binh lính Netzah Yehuda cũng không thể huấn luyện cùng quân đội Mỹ hay tham gia bất kỳ chương trình nào do Washington tài trợ.
Các nhóm nhân quyền Israel từ lâu đã phàn nàn rằng chính phủ hiếm khi bắt binh lính chịu trách nhiệm về cái chết của người Palestine. Trong trường hợp của Omar Assad, một sĩ quan bị khiển trách và hai người khác bị thuyên chuyển nhưng không bị truy tố hình sự.
Abu Eboud nói rằng hành động của Mỹ "là quá muộn", nhấn mạnh "toàn bộ chính phủ Israel nên bị trừng phạt chứ không phải chỉ Tiểu đoàn Netzah Yehuda".
"Chính phủ Mỹ và Israel là đồng minh", anh nói. "Tiểu đoàn Netzah Yehuda là đứa con hư của họ".
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, CBS News, Al-monitor)