Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 12/2 cho biết đã điện đàm với người đồng cấp Nga Vladimir Putin về đàm phán hòa bình kết thúc chiến sự Ukraine. Ông chủ Nhà Trắng nói hai lãnh đạo đã mời nhau thăm đất nước của mình và sẽ gặp trực tiếp "trong tương lai không xa".
"Trước hết, chúng tôi dự kiến gặp nhau ở Arab Saudi, để xem có thể làm điều gì đó không", ông Trump thông báo tại Nhà Trắng. Nếu diễn ra theo kế hoạch, đây sẽ là cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên giữa lãnh đạo Mỹ và Nga kể từ khi chiến sự Ukraine nổ ra.
Với Nga, Arab Saudi có vẻ như một lựa chọn khác thường, theo bình luận viên Kevin Liptak của CNN. Nhưng với Tổng thống Trump và các cố vấn của ông chủ Nhà Trắng, quốc gia vùng Vịnh này lại là lựa chọn hoàn hảo cho cuộc gặp được kỳ vọng sẽ chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine.
Tổng thống Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng ngày 5/2. Ảnh: AP
Các tổng thống Mỹ trước đây thường gặp trực tiếp người đồng cấp Nga tại Geneva, Helsinki, Prague, Vienna và Bratislava, đều là những thành phố ở châu Âu, khu vực có ảnh hưởng trong quan hệ giữa hai nước. Một số quốc gia châu Âu cũng đã đề xuất tổ chức hội nghị thượng đỉnh Trump - Putin, như Serbia và Thụy Sĩ.
Tuy nhiên, giới chức Nga cho rằng một cuộc gặp ở châu Âu sẽ có lợi cho Ukraine, bởi hầu hết quốc gia tại khu vực đều lên án Moskva trong cuộc xung đột ba năm qua với Kiev, các nguồn thạo tin cho biết. Ngược lại, Arab Saudi suốt thời gian này lại giữ lập trường trung lập, không chỉ trích Nga hay tham gia cùng phương Tây trừng phạt Moskva.
Arab Saudi cũng không phải thành viên Tòa Hình sự Quốc tế (ICC), cơ quan hồi tháng 3/2023 phát lệnh bắt ông Putin cùng Ủy viên Tổng thống Nga phụ trách quyền trẻ em Maria Lvova-Belov với cáo buộc "di chuyển bất hợp pháp" trẻ em Ukraine sang Nga.
Từ góc độ pháp lý, tất cả 125 thành viên ICC đều có nghĩa vụ thi hành lệnh bắt. Nhưng do Arab Saudi không tham gia Quy chế Rome về ICC, ông Putin có thể đến Riyadh mà không đối mặt nguy cơ gì. Nga bác bỏ cáo buộc từ ICC và không công nhận quyền tài phán của tòa này.
Thủ tướng Arab Saudi, Thái tử Mohammed bin Salman (MBS), có quan hệ tốt với cả ông chủ Nhà Trắng lẫn ông chủ Điện Kremlin.
Tháng 5/2017, Arab Saudi là quốc gia đầu tiên ông Trump công du trong nhiệm kỳ một, phá truyền thống chọn nước đồng minh của tổng thống Mỹ, thể hiện ý muốn tái khởi động quan hệ song phương vốn căng thẳng dưới thời ông Barack Obama. Sau lễ tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ hai ngày 20/1, lãnh đạo đầu tiên ông Trump chọn điện đàm là Thái tử MBS.
Newsweek bình luận ông Trump hiểu tầm quan trọng của Arab Saudi trong quan hệ đối ngoại của Mỹ liên quan loạt vấn đề từ năng lượng cho đến ứng phó chủ nghĩa cực đoan.
"Chúng tôi biết Thái tử. Tôi nghĩ Arab Saudi sẽ là nơi rất phù hợp", ông Trump nói ngày 12/2.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: AFP
Theo Reuters, ông Putin và ông MBS cũng có quan hệ thân thiết từ khi Thái tử Arab Saudi thăm Nga lần đầu năm 2015. Ông Putin thăm Arab Saudi lần gần nhất năm 2023. Tháng 9/2024, ông chủ Điện Kremlin cảm ơn Thái tử MBS vì giúp thực hiện đợt trao đổi tù nhân Mỹ - Nga lớn nhất kể từ Chiến tranh Lạnh một tháng trước đó.
Đầu tuần trước, ông MBS được cho là góp phần quan trọng giúp Nga và Mỹ có đợt trao đổi tù nhân đầu tiên dưới thời ông Trump. Nga trả tự do cho giáo viên Mỹ Marc Fogel để đổi lấy ông trùm tiền điện tử Alexander Vinnik.
Một lý do Arab Saudi phù hợp để lãnh đạo Nga - Mỹ gặp thượng đỉnh là Riyadh nhận được nhiều sự tin tưởng từ cả hai bên, nhà phân tích chính trị Mubarak al-Aati nói với Izvestia. Ukraine cũng có niềm tin nhất định với Arab Saudi, khi quốc gia Arab này đã viện trợ nhân đạo cho Kiev hơn 400 triệu USD.
"Ngoài ra, Arab Saudi còn có nhiều kinh nghiệm trong giải quyết các cuộc xung đột ở khu vực", ông al-Aati cho biết thêm.
Nga, Arab Saudi chưa công bố thông tin cụ thể nào liên quan cuộc gặp giữa ông Trump và ông Putin. Ông chủ Nhà Trắng ngày 16/2 một lần nữa cho rằng sự kiện "có thể diễn ra rất sớm", và không nêu gì thêm.
Với Arab Saudi, tổ chức gặp thượng đỉnh Trump - Putin sẽ là cơ hội để củng cố hơn nữa vị thế trên trường quốc tế. Nước này từng tổ chức hội nghị thượng đỉnh về hòa bình Ukraine tại thành phố Jeddah năm 2023.
Giới quan sát đánh giá Arab Saudi đang thận trọng thể hiện mình là trung gian đàm phán uy tín, nhưng vẫn giữ được sự linh hoạt chiến lược.
Nhà phân tích chính trị Andrew Korybko, Viện Nghiên cứu Chiến lược và Dự báo, Đại học RUDN, Nga, nói điều này thể hiện ở việc Arab Saudi đã tạm dừng kế hoạch gia nhập khối các nền kinh tế mới nổi BRICS. BRICS gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi, được xem là đối trọng với nhóm các nền kinh tế phát triển G7 mà Mỹ là thành viên.
Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman tại Riyadh ngày 3/12/2024. Ảnh: AFP
Arab Saudi ngày 14/2 hoan nghênh ý tưởng tổ chức gặp thượng đỉnh Mỹ - Nga tại nước này. Điện Kremlin cho biết sắp xếp một cuộc gặp như vậy có thể mất vài tháng và không chắc sẽ diễn ra ở đâu, nhưng đã lưu ý việc ông Trump nhắc đến Riyadh và Nga "có quan hệ rất tốt" với Arab Saudi.
Ngoại trưởng Marco Rubio dự kiến dẫn đầu phái đoàn cấp cao của Mỹ tới Arab Saudi ngày 17/2. Hiện chưa rõ Nga sẽ cử ai tham dự. Truyền thông Nga đưa tin các cuộc đàm phán về Ukraine giữa phái đoàn Nga và Mỹ sẽ bắt đầu tại Riyadh ngày 18/2. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trước đó nói Kiev không được mời tham dự cuộc họp.
Một quan chức Arab Saudi nói với CNN rằng Riyadh sẽ tham gia với vai trò trung gian, thay vì chỉ giữ nhiệm vụ tổ chức. Cố vấn an ninh quốc gia Arab Saudi sẽ dẫn đầu phái đoàn nước này.
Như Tâm (Theo CNN, First Post, Izvestia)