Tổng thống Donald Trump hôm 19/3 tuyên bố nhóm vũ trang Houthi ở Yemen đã chịu thiệt hại nặng nề vì chiến dịch không kích dữ dội của Mỹ trong những ngày qua. "Đây thậm chí không phải cuộc chiến cân sức, sẽ không bao giờ như vậy. Houthi sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn", ông nói.
Tuy nhiên, hành động của Mỹ không làm Houthi nao núng. Nhóm vũ trang Yemen càng thể hiện rõ sự phản kháng, khi phát động 4 cuộc tấn công nhằm vào tàu sân bay USS Harry S. Truman và nhóm chiến hạm hộ tống trên Biển Đỏ trong vòng 72 giờ.
Họ còn nhận thêm sự ủng hộ từ người dân Yemen, khi chiến dịch không kích của Mỹ đã khiến ít nhất 53 người chết và gần 100 người bị thương, trong đó có trẻ em, ngay trong ngày đầu tiên.
Các tay súng trung thành với Houthi diễu hành ở thủ đô Sanaa của Yemen tháng 9/2024. Ảnh: AFP
"Không nên xem thường những thách thức nếu muốn hạ gục Houthi. Các thành viên của họ đều là những tay súng kiên cường", Elisabeth Kendall, nhà nghiên cứu về Arab và Hồi giáo tại Cao đẳng Girton thuộc Đại học Cambridge của Anh, nói với AFP.
Houthi là nhóm vũ trang Hồi giáo dòng Shiite nổi lên ở Yemen từ những năm 2000, nhằm đối đầu với cựu tổng thống Ali Abdullah Saleh, người điều hành đất nước từ năm 1990 cho đến khi từ chức năm 2012. Năm 2014, Houthi kiểm soát thủ đô Sanaa, lật đổ chính quyền được quốc tế công nhận của Tổng thống Abd-Rabbu Mansour Hadi và khiến ông phải lưu vong.
Liên minh quốc tế do Arab Saudi dẫn đầu, được phương Tây hỗ trợ vũ khí, tháng 3/2015 bắt đầu chiến dịch tấn công Houthi để khôi phục chính quyền Abd-Rabbu Mansour Hadi.
Kể từ đó, liên quân Arab đã thực hiện hơn 25.000 đợt không kích nhằm vào các mục tiêu của Houthi. Bất chấp sức ép, nhóm vẫn kiểm soát nhiều phần lãnh thổ Yemen, thậm chí còn gây hàng loạt thiệt hại cho liên quân.
Houthi bắt đầu tập kích tàu hàng, tàu chiến có liên hệ với Israel và Mỹ trên Biển Đỏ từ khi xung đột Israel - Hamas bùng phát ở Dải Gaza tháng 10/2023 để thể hiện sự đoàn kết với người Palestine.
Tính đến tháng 1, Houthi đã tấn công hơn 100 tàu hàng bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV), đánh chìm hai tàu và khiến 4 thủy thủ thiệt mạng. Nhóm đình chỉ chiến dịch khi Israel và Hamas ngừng bắn hôm 19/1, nhưng nối lại hoạt động từ ngày 11/3 vì Israel không dỡ lệnh chặn hàng viện trợ vào Dải Gaza.
Vị trí các khu vực Houthi kiểm soát ở Yemen. Đồ họa: AFP
Cũng trong hơn một năm qua, Houthi còn đối mặt những đợt không kích từ Mỹ, Anh và Israel nhằm buộc nhóm ngừng phong tỏa Biển Đỏ và khu vực lân cận. Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), trụ sở tại Anh, cho biết Mỹ và các đối tác đã không kích Houthi hơn 260 lần trong giai đoạn này.
Theo Alex Plitsas, nhà phân tích tại viện chính sách Hội đồng Đại Tây Dương có trụ sở tại Mỹ, quá trình xác định vị trí và phá hủy khí tài của Houthi là rất khó. "Họ có sức phản kháng bền bỉ nhờ phân tán vũ khí khắp địa hình hiểm trở của Yemen", ông bình luận.
Nhiều nhóm vũ trang khác thuộc "trục kháng chiến", như Hamas và Hezbollah, đã bị tình báo đối phương xâm nhập, khiến các lãnh đạo hàng đầu và chỉ huy cấp cao bị hạ sát. Tuy nhiên, Houthi lại không gặp nguy cơ này.
"Houthi từ lâu chỉ được coi là rắc rối mang tính khu vực với Arab Saudi và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), do đó Yemen không phải nơi ưu tiên thu thập thông tin tình báo", Fabian Hinz, nhà nghiên cứu tại IISS, nói.
Báo cáo từ Liên Hợp Quốc tháng 11/2024 đánh giá Houthi đã trở thành "tổ chức quân sự hùng mạnh" nhờ sự hậu thuẫn chưa từng có từ bên ngoài, đặc biệt là bởi Iran và nhóm Hezbollah ở Lebanon.
Houthi sở hữu những mẫu tên lửa đạn đạo và hành trình có tầm bắn lên tới 2.000 km, trong khi UAV tự sát của họ có tầm bay thậm chí còn xa hơn. "Tỷ lệ thành công trong các đòn tập kích của Houthi thường không cao, nhưng luôn có khả năng để lọt thứ gì đó", ông Hinz cảnh báo.
Ngày 21/12/2024, Houthi tuyên bố phóng một tên lửa đạn đạo siêu vượt âm Palestine-2 nhằm vào mục tiêu quân sự ở Tel Aviv. Quả đạn xuyên thủng lưới phòng không đa tầng của Israel nhưng rơi xuống khu dân cư gần Tel Aviv, khiến 16 người bị thương và gây thiệt hại vật chất.
Khoảnh khắc phòng không Israel bắn trượt tên lửa Houthi sáng 21/12/2024. Video: Kan, Times of Israel
Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) sau đó phải mở cuộc điều tra và thừa nhận hàng loạt tổ hợp phòng không khác nhau đã khai hỏa, nỗ lực đánh chặn diễn ra cả trong và ngoài bầu khí quyển, nhưng tất cả đều thất bại.
Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, Houthi đã triển khai đợt tuyển mộ quy mô lớn, giúp tăng quân số lực lượng từ 220.000 người năm 2022 lên 350.000 người vào giữa năm 2024.
"Houthi không thể sánh với Mỹ về sức mạnh quân sự, nhưng nhóm hưởng lợi từ tính bất đối xứng của xung đột. Hành động phóng tên lửa và UAV nhằm vào các chiến hạm và tàu hàng ở Biển Đỏ, dù đơn giản đến đâu, cũng sẽ làm gián đoạn hoạt động thương mại hàng hải toàn cầu và tự do đi lại", bà Kendall nói.
Mỹ đã tăng cường áp lực lên Iran và đồng minh, áp lệnh trừng phạt với các chỉ huy Houthi và coi nhóm là "tổ chức khủng bố nước ngoài". Dù vậy, loại bỏ Houthi, lực lượng đang kiểm soát lãnh thổ rộng gấp 20 lần Lebanon và 500 lần Dải Gaza, lại là vấn đề khác.
"Chiến dịch nhằm vào Hamas và Hezbollah đòi hỏi triển khai lực lượng trên bộ. Đây là chuyện sẽ không xảy ra ở Yemen. Mỹ sẽ không đưa binh sĩ đến đây", ông Hinz nhận định.
Các tay súng trung thành với Houthi tại thủ đô Sanaa, Yemen, tháng 1/2024. Ảnh: AFP
Maged al-Madhaji, đồng sáng lập viện chính sách Trung tâm Sanaa về Nghiên cứu Chiến lược, biện pháp tốt nhất để làm suy yếu Houthi là ngăn họ tiếp cận Biển Đỏ, nơi nhóm vũ trang Yemen duy trì nguồn thu tài chính và tiếp nhận vũ khí.
"Một chiến dịch không kích đơn thuần sẽ không thể tạo ra mối đe dọa sống còn với Houthi", ông Hinz nêu quan điểm.
Như Tâm (Theo AFP, AP, Reuters)