Giới chức thành phố Memphis, bang Tennessee hôm 27/1 quyết định công bố video năm cảnh sát đánh chết người đàn ông Tyre Nichols vào ngày 7/1. Quyết định được đưa ra sau khi bố mẹ Nichols và nhiều nhà hoạt động ở Memphis yêu cầu chính quyền công bố video, trong lúc làn sóng phẫn nộ về cái chết của thanh niên da màu này ngày càng dâng cao.
Tennessee là một trong nhiều bang ở Mỹ đã thông qua đạo luật cho phép công chúng được tiếp cận với các video được quay bằng camera gắn trên người của cảnh sát. Theo luật, các video này được coi là tài sản công mà các cảnh sát đeo camera không được phép tự ý xóa hay chỉnh sửa.
Sau khi cảnh sát kết thúc ca trực, video quay bằng camera gắn trên người họ được lưu trữ và sử dụng cho mục đích thanh tra, kiểm tra. Thời điểm và cách thức công bố chúng phụ thuộc vào quy định của từng bang cũng như từng sở cảnh sát.
Việc từ chối công bố video có thể khiến chính quyền thành phố vướng vào rắc rối pháp lý. Năm 2020, nhà báo Marc Perrusquia đã khởi kiện chính quyền Memphis sau khi bị từ chối yêu cầu tiếp cận với video từ camera gắn trên người một cảnh sát bị cáo buộc sử dụng vũ lực quá mức. Chính quyền Memphis sau đó đã phải cung cấp video này cho Perrusquia.
Trước khi công bố các video liên quan đến Nichols, các quan chức Memphis đã xem xét những hình ảnh đó. Họ đều nhận ra rằng việc công bố video sẽ châm ngòi cho làn sóng phẫn nộ và biểu tình của người dân, có thể lan tới nhiều thành phố khác của Mỹ.
Đòn hội đồng của 5 cảnh sát khiến Tyre Nichols thiệt mạng. Video: Như Tâm - Ngọc Huyền
"Khi xem trước video, tôi nhận thấy nó thật khủng khiếp và hiểu rằng sẽ có rất nhiều người tức giận", Mikell Lowery, ủy viên Hội đồng Điều hành hạt Shelby, nơi có thành phố Memphis, nói. Tuy nhiên, họ quyết định vẫn công bố video, do điều này đã được quy định trong luật và nó "mang lại lợi ích cho cộng đồng".
Steve Mulroy, ủy viên công tố hạt Shelby, cho hay việc công bố các video là nhằm tạo điều kiện cho các nhân chứng có thời gian chia sẻ thêm về những gì đã xảy ra liên quan đến vụ 5 cảnh sát đánh đập Nichols đến chết.
Ông thêm rằng việc công bố các video rất quan trọng với gia đình Nichols, vì thế giới "sẽ thấy và cảm nhận được nỗi đau của họ". Mulroy còn hy vọng câu chuyện đau lòng về Nichols "có thể dẫn đến cuộc thảo luận rộng rãi hơn về cải cách cảnh sát".
Bốn video sau đó được đăng trên trang Vimeo của chính quyền thành phố Memphis. Đây là những hình ảnh được thu từ camera gắn trên người của cảnh sát và camera an ninh trên phố.
Hình ảnh trong các video cho thấy Nichols ban đầu bị cảnh sát lôi ra khỏi xe và kéo vào lề đường, nhưng đã cố vùng chạy khi bị chích điện. Anh sau đó bị nhóm cảnh sát khống chế và liên tục đánh đập trong 5 phút tại một ngã tư ở ngoại ô. Anh được đưa đến bệnh viện trong tình trạng nguy kịch và qua đời ngày 10/1 do thương tích quá nặng.
Biểu tình đã nổ ra ở hàng loạt thành phố trên khắp nước Mỹ sau khi các video với những hình ảnh đầy bạo lực này được công bố. Chính quyền Memphis dường như đã lường trước tình huống này, nên đã quyết định đăng các video trên website vào 18h ngày thứ sáu, thời điểm gần cuối tuần, khi hầu hết người dân đã về nhà.
"Cơ quan thực thi pháp luật đã cố gắng đảm bảo mọi người đã rời khỏi trường học, công sở và về nhà an toàn trước khi công bố video, bởi chúng tôi đã nhận được cuộc gọi từ các lãnh đạo doanh nghiệp và trường học nói rằng họ lo lắng cho các sinh viên và nhân viên nếu video được công khai sớm hơn", Thị trưởng Memphis Jim Strickland nói.
Susan Adler Thorp, chuyên gia chính trị và quan hệ công chúng ở Memphis, cũng cho biết việc công bố video sau 18h ngày thứ sáu rất quan trọng, bởi nó giúp nhiều người trở về nhà an toàn trước khi các cuộc biểu tình nổ ra.
"Tôi không cho rằng những video như vậy có thể được công bố vào bất kỳ thời điểm nào cũng được. Ban lãnh đạo thành phố đã rất cẩn thận và gần như tính toán thời điểm hợp lý để kiểm soát những gì có thể xảy ra", Thorp nói.
Giới quan sát hoan nghênh quyết định này của chính quyền Memphis, nhưng cho rằng họ không nên đợi 17 ngày sau khi Nichols qua đời mới công bố video, bởi mọi sự trì hoãn đều có thể dẫn tới những suy đoán hoặc thúc đẩy ngờ vực.
Alissa Marque Heydari, phó giám đốc Viện Đổi mới về Khởi tố tại Trường Tư pháp Hình sự John Jay, nói rằng video nên được công bố "càng sớm càng tốt", miễn là nó không ảnh hưởng tới cuộc điều tra chống lại những sĩ quan cảnh sát đánh chết người.
Hình ảnh nhóm cảnh sát thay phiên nhau đánh Tyre Nichols ở góc đường đêm 7/1. Ảnh: Chính quyền thành phố Memphis.
Nhiều bang và thành phố của Mỹ cũng thực hiện chính sách tương tự với các hình ảnh liên quan đến lực lượng cảnh sát. Tại thủ đô Washington, các video thu từ camera gắn trên người cảnh sát liên quan tới các vụ án luôn sẵn sàng được công bố. Tuy nhiên, video sẽ không được công khai nếu quay trong nhà riêng, có liên quan tới bạo lực gia đình, tấn công tình dục hoặc nếu việc công bố chúng cản trở quá trình thực thi pháp luật.
Tại Arlington, bang Texas, cảnh sát có thể giữ video để phục vụ điều tra không quá 90 ngày. Dữ liệu có thể được truy cập để phục vụ điều tra hoặc truy tố tội phạm theo yêu cầu thông qua quy trình chia sẻ bằng chứng.
Tuy nhiên, các video sẽ không được tiết lộ cho cơ quan tư pháp phi hình sự khác nếu không có sự chấp thuận của quan chức tư pháp có thẩm quyền. Ngoài ra, nếu bằng chứng trong video cần thiết cho các cuộc điều tra nội bộ của cảnh sát, nó cũng sẽ không được công bố nếu không được chấp thuận.
Tại Atlanta, thời gian cảnh sát giữ các video có thể kéo dài tới 5 năm. Đơn vị Công khai Hồ sơ (ORU) chịu trách nhiệm điều phối tất cả các yêu cầu tiếp cận hồ sơ liên quan tới các video được thu bằng camera gắn trên người cảnh sát. Cảnh sát trưởng thường là người sẽ ra quyết định cuối cùng về các video này.
Tại Cincinnati, bang Ohio, người dân có thể gửi yêu cầu công bố các video qua email hoặc kiến nghị trực tiếp. Trong khi đó, yêu cầu công bố video của các cơ quan báo chí phải được sự chấp thuận của Văn phòng Thông tin Công cộng.
Chính quyền thành phố Charlotte, bang Bắc Carolina, quy định các video từ camera gắn trên người cảnh sát sẽ không được công khai và sẽ chỉ được cung cấp cho tòa án hoặc phục vụ mục đích thực thi pháp luật.
Trong khi đó, Milwaukee, thành phố lớn nhất ở bang Wisconsin, lại không có văn bản nào quy định về quy trình công bố video từ camera gắn trên người cảnh sát. Khi cảnh sát nổ súng bắn ai đó, hoặc một người chết trong quá trình bị bắt, cảnh sát Milwaukee chỉ công bố một video đã qua chỉnh sửa để giải thích điều gì đã xảy ra.
Sở Cảnh sát Milwaukee thường công bố video này trong vòng 45 ngày sau khi xảy ra "sự kiện nghiêm trọng", nhưng các nhà hoạt động cho rằng quãng thời gian này là quá dài. Họ đề nghị giới chức công bố video trong vòng 15 ngày, thậm chí là 48 giờ sau sự kiện.
Thanh Tâm (Theo CBS News, BC, Commercial Appeal)