Cuối tháng 3, 4 doanh nghiệp Nhà nước trực thuộc Bộ Giao thông Vận tải là các Tổng công ty Xây dựng Công trình (Cienco) 1, 4, 5, 6 hoàn tất việc chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) theo hình thức đấu giá. Tuy vậy, chỉ hai đơn vị trong số này là Cienco 1 và 4 được xem là IPO thành công với tỷ lệ chào bán 100% khối lượng thực hiện.
Trong đó, tổng số cổ phần Cienco 4 đưa ra đấu giá là hơn 16,12 triệu đơn vị nhưng có 668 nhà đầu tư đặt mua với khối lượng cao gấp 2,5 lần dự kiến. Còn Cienco 1 cũng chào bán xong 16,18 triệu cổ phần cho 21 nhà đầu tư. Sau đợt IPO, trị giá phát hành của Cienco 1 và 4 lần lượt đạt 161,9 tỷ đồng và 225,5 tỷ đồng.
Còn lại Cienco 5 và 6 đều chỉ bán được phần nhỏ so với khối lượng dự kiến đấu giá. Trong đó, Cienco 6 ế hơn 27,5 triệu cổ phần còn Cienco 5 thừa trên 12,3 triệu đơn vị.
Theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải, tỷ suất lợi nhuận của Cienco 6 không cao. Ảnh: A.Nguyệt
So với các công ty khác, chuyện kinh doanh của Cienco 6 có phần khó khăn. Theo số liệu trong phương án cổ phần hóa được Cienco 6 trình Bộ Giao thông Vận tải, giai đoạn năm 2010-2013, bình quân lợi nhuận doanh nghiệp này chỉ đạt hơn 11 tỷ đồng trong khi quy mô vốn chủ sở hữu đạt 379 tỷ đồng.
Trong bản cáo bạch của Cienco 6, bình quân nợ vay ngắn hạn công ty 3 năm trước cổ phần hóa (2010-2012) là 121 tỷ đồng. Còn bình quân nợ quá hạn lên tới 125,6 tỷ đồng, tương đương hơn 30% vốn chủ sở hữu tại ngày 30/6/2013 của công ty.
Lý giải với VnExpress việc Cienco6 khó bán cổ phiếu, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải – ông Nguyễn Hồng Trường cho hay tổng công ty này dù có trụ sở chính tại TP. Hồ Chí Minh nhưng địa bàn hoạt động chủ yếu lại ở Đồng bằng sông Cửu Long. Với đặc thù khu vực chủ yếu là sông nước, rất ít doanh nghiệp hoạt động trong xây dựng cầu đường và công trình giao thông nói chung. Do vậy, các nhà đầu tư trong cùng lĩnh vực rất ít.
“Phần lớn các đơn vị tham gia xây dựng công trình giao thông ở khu vực này là từ miền Bắc vào, hoạt động theo thời vụ rồi rút và ít xây văn phòng, trụ sở. Vì vậy họ cũng không mặn mà với việc mua cổ phần để trở thành đối tác làm ăn lâu dài ở đây. Tôi cho nguyên nhân khách quan là vậy”, ông Trường nói.
Dẫu vậy, Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường cũng thừa nhận nguyên nhân chính lại nằm ở nội tại bản thân doanh nghiệp. “Tỷ suất lợi nhuận Cienco 6 rất thấp, tỷ lệ dự kiến chi trả cổ tức sau IPO của doanh nghiệp vì vậy cũng không cao nên ít người mua”, ông Trường đánh giá.
Còn tại Cienco 5, chuyện kinh doanh công ty cũng chưa thực sự khởi sắc khi lợi nhuận giảm dần theo thời gian. Theo bản cáo bạch, năm 2010, lãi trước thuế của Cienco 5 là 20,7 tỷ đồng nhưng sang năm 2012 chỉ còn hơn 3 tỷ đồng. Sang năm 2013, lợi nhuận trước thuế công ty tăng thành 5 tỷ đồng, chỉ tương đương một phần rất nhỏ so với quy mô vốn điều lệ trước cổ phần hóa 494,8 tỷ đồng.
Trong 3 năm qua, Cienco 5 không có nợ quá hạn nhưng vay ngắn hạn tăng từ 95,4 tỷ đồng (năm 2012) lên 234 (năm 2013). Sau đợt IPO, tỷ lệ sở hữu của Nhà nước tại Cienco 5 là 35%, tương đương 153,6 tỷ đồng.
Tuy nhiên, việc Cienco 5 ế tới 12 triệu cổ phiếu trong đợt IPO vừa qua, Thứ trưởng Trường giải thích chỉ là “sự nhầm lẫn”. Ông khẳng định thực chất Cienco 5 đã bán hết cổ phần và Nhà nước chỉ còn nắm 35% vốn.
“Sở dĩ có thông tin sau phiên đấu giá đầu tiên chỉ bán 1,9 triệu cổ phiếu là vì có nhà đầu tư mua nhưng quên đóng tiền đặt cọc dù họ đã sẵn tiền. Bộ Giao thông đã báo cáo Chính phủ sự cố này và cho phép nhà đầu tư đặt cọc lại, sau đó mua hết cổ phần”, Thứ trưởng chia sẻ
Trao đổi với VnExpress, ông Tào Minh Dương – Giám đốc Khối dịch vụ Ngân hàng đầu tư, Công ty Chứng khoán Bảo Việt đánh giá trong bối cảnh hiện tại, cổ phần các Cienco chào bán thời gian qua "chủ yếu hấp dẫn nhà đầu tư tổ chức với tầm nhìn dài hạn". Còn đối với nhà đầu tư cá nhân, vào thời điểm thị trường đang có những bước tăng trưởng như vừa qua, đa số họ chọn những cơ hội đầu tư ngắn hạn.
Theo chuyên gia này, lợi thế lớn nhất của các công ty họ Cienco là năng lực trong lĩnh vực thi công và có độ phủ quy mô lớn, phạm vi toàn quốc. Song, yếu điểm thấy rõ là “nguồn vốn của một số công ty vẫn còn ở mức hạn chế, dẫn đến tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu cao gây cản trở hoạt động kinh doanh. Nếu muốn thu hút thêm nhà đầu tư, những đơn vị này cũng cần tăng cường công tác quản trị”, ông Dương cho hay.
Chuyên gia của Chứng khoán Bảo Việt cũng nhận định để một đợt IPO thành công , bản thân doanh nghiệp phải hấp dẫn nhà đầu tư và có tiềm năng nhất định. Hơn nữa, công tác tác về công bố thông tin cũng phải được tuyên truyền phổ biến để đông đảo nhà đầu tư hiểu rõ.
Còn một chuyên gia phân tích tại Hà Nội cho rằng chuyện một cuộc IPO thành, bại nhiều khi không hoàn toàn do kết quả kinh doanh đơn vị quyết định. “Đôi khi do công ty bảo lãnh phát hành thuộc hàng mạnh về tài chính nên đủ khả năng bảo đảm thành công cho đợt IPO. Thậm chí họ còn là đơn vị đầu mối để mua lại và tìm đối tác rao bán cổ phần trong trường hợp IPO thất bại”, ông nhận định.
Ngoài ra, một lý do khác là có thể thị trường đang trong giai đoạn nhiều doanh nghiệp đồng loạt IPO nên chưa hấp thụ ngay lượng vốn khổng lồ trong giai đoạn nhất định, chuyên gia này cho biết.
Tháng 5 tới, Tổng công ty Công trình Xây dựng Giao thông 8 – đơn vị cuối cùng thuộc họ nhà Cienco sẽ IPO hơn 10 triệu cổ phần theo hình thức đấu giá. Cienco 8 có vốn điều lệ 350 tỷ đồng, tương ứng 35 triệu cổ phần. Trong đó, Nhà nước sở hữu 17,1 triệu cổ phần, tỷ lệ 49%.
Báo cáo tài chính gần đây nhất của Cienco 8 là bán niên 2013 cho thấy lãi sau thuế doanh nghiệp chỉ vỏn vẹn 174,5 triệu đồng. Đóng góp chủ yếu vào phần lợi nhuận này nhờ doanh thu hoạt động tài chính hơn 70 tỷ đồng. 6 tháng đầu năm 2013, tổng doanh thu của Cienco đạt 1.629 tỷ đồng nhưng trị giá vốn hàng bán quá cao đã khiến lợi nhuận gộp công ty xuống âm 22,7 tỷ đồng.
Tại ngày 30/6/2013, Cienco 8 không còn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, tổng tài sản đạt 1.609 tỷ đồng và 37 tỷ đồng tiền gửi ngân hàng. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng dành 112 tỷ đồng để đầu tư vào 22 công ty con và liên kết khác.Cũng theo báo cáo này, hết quý II/2013, Cienco 8 còn 166 tỷ đồng nợ vay ngắn hạn, nợ dài hạn đến hạn phải trả tại hàng loạt nhà băng. Một trong số chủ nợ lớn nhất của Cienco 8 lúc bấy giờ là Ngân hàng cổ phần Sài Gòn Hà Nội với 107 tỷ đồng.
Tường Vi - Chí Hiếu