Khu nhà đổ nát sau trận động đất ở Les Cayes, Haiti, hôm 14/8. Ảnh: AP
Trận động đất 7,2 độ hôm 14/8 nhiều khả năng xảy ra dọc vùng đứt gãy Enriquillo-Plantain Garden, cắt ngang qua bán đảo Tiburon ở tây nam Haiti, theo USGS. Đây cũng chính là vùng đứt gãy nơi xảy ra trận động đất năm 2010. Nhiều khả năng đó cũng chính là nguồn gốc của 3 trận động đất lớn khác ở Haiti từ năm 1751 đến 1860, hai trong số đó tàn phá nặng nề thủ đô Port-au-Prince.
Haiti đã gánh chịu nhiều trận động đất có sức tàn phá nặng nề trong vài thế kỷ qua. Vỏ Trái Đất bao gồm các mảng kiến tạo luôn dịch chuyển. Haiti nằm gần nơi giao nhau của mảng kiến tạo Bắc Mỹ và Caribe. Nhiều đứt gãy giữa hai mảng kiến tạo chạy xuyên qua hoặc gần đảo Hispaniola, lãnh thổ chung của Haiti và Cộng hòa Dominica. Nhưng điều tồi tệ hơn là không phải mọi đứt gãy đều hoạt động giống nhau.
Theo Rich Briggs, nhà địa chất học ở Trung tâm khoa học nguy cơ địa chất của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), đảo Hispaniola nằm ở vị trí nơi các mảng kiến tạo chuyển tiếp từ xô vào nhau sang trượt qua nhau. "Vị trí đó giống như có hòn đá mắc kẹt ở rãnh cửa trượt bằng kính. Cánh cửa không thể dịch chuyển trơn tru bởi có quá nhiều lực khác nhau tác động lên", Briggs giải thích.
Động đất là kết quả khi các mảng kiến tạo chậm rãi đâm vào nhau và tạo ra ma sát theo thời gian, Gavin Hayes, cố vấn khoa học về động đất và nguy cơ địa chất ở USGS, cho biết. Ma sát tích tụ gây ra áp lực. Đó là khi đứt gãy dịch chuyển đột ngột và động đất xảy ra.
Động đất ở Haiti gây hậu quả nặng nề do nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm khu vực thường xuyên xảy ra địa chấn, mật độ dân số cao (11 triệu dân) và các công trình thường được thiết kế để chịu sóng thần thay vì động đất. Những tòa nhà bằng bê tông và thông thường có thể chịu gió mạnh nhưng dễ sụp đổ khi mặt đất rung chuyển. Kỹ thuật xây dựng kém cũng góp phần dẫn tới thiệt hại.
Trận động đất năm 2010 xảy ra gần thành phố đông dân Port-au-Prince và gây thiệt hại trên diện rộng, chính phủ Haiti ước tính số lượng thương vong là hơn 300.000 người, trong khi báo cáo của chính phủ Mỹ đưa ra con số 46.0000 - 85.000 người.
Các nhà địa chất học cho biết họ không thể dự đoán trận động đất tiếp theo. "Nhưng chúng tôi biết những trận động đất kiểu này có thể gây ra động đất quy mô tương tự ở khu vực tiếp theo của đứt gãy", Hayes nói. "Đó là một nguy cơ lớn ở những nơi chưa có quy chuẩn xây dựng để các công trình chịu được rung lắc".
Xây dựng công trình chịu động đất tốt hơn vẫn là một thách thức ở Haiti, quốc gia nghèo nhất ở Tây bán cầu. Trước trận động đất cuối tuần trước, Haiti vẫn đang trong quá trình phục hồi từ trận động đất năm 2010 cũng như bão Matthew năm 2016. Tổng thống Haiti mới bị ám sát vào tháng trước, khiến đất nước rơi vào bất ổn chính trị. Dù người dân Haiti đã xây dựng thành công một số công trình chịu động đất, chính phủ vẫn chưa chú trọng vào mặt này, theo Mark Schuller, giáo sư nhân chủng học ở Đại học Bắc Illinois.
An Khang (Theo AP)