Chính quyền Thủ tướng Narendra Modi đã đề cập tới tên quốc gia Ấn Độ là "Bharat" trong thư mời dự tiệc tối tại hội nghị thượng đỉnh G20 sắp tới ở New Delhi. Thư mời gọi Tổng thống Ấn Độ Droupadi Murmu là "Tổng thống Bharat".
Chính phủ Ấn Độ cũng đã triệu tập phiên họp đặc biệt của quốc hội nước này ngày 18-22/9. Truyền thông nước này cho hay trong phiên họp, chính phủ của Thủ tướng Modi sẽ trình nghị quyết đổi tên Ấn Độ thành Bharat.
"Bharat" là tên Ấn Độ trong tiếng Hindi và giới quan sát cho rằng việc sử dụng nó là dấu hiệu mới nhất cho thấy các lãnh đạo ở New Delhi đang muốn thúc đẩy mạnh mẽ chủ nghĩa dân tộc trong nước.
Ấn Độ hiện là quốc gia đông dân nhất thế giới và là nền kinh tế lớn tăng trưởng nhanh nhất. Ngoài việc đăng cai tổ chức hội nghị thượng đỉnh G20 năm nay, Ấn Độ gần đây còn thực hiện thành công sứ mệnh đổ bộ lên Mặt Trăng.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi phát biểu tại lễ kỷ niệm ngày quốc khánh ở New Delhi ngày 15/8. Ảnh: AFP
Mohan Bhagwat, người đứng đầu tổ chức dân tộc chủ nghĩa Hindu Rashtriya Swayamsevak Sangh, cố vấn tư tưởng của đảng Bharatiya Janata (BJP) cầm quyền, gần đây tuyên bố đất nước nên sử dụng tên "Bharat" thay vì "Ấn Độ".
"Đôi khi chúng ta dùng tên Ấn Độ để những người nói tiếng Anh hiểu. Nhưng chúng ta phải ngừng sử dụng cách gọi đó. Tên của đất nước Bharat sẽ vẫn là Bharat dù bạn ở bất kỳ đâu trên thế giới", Bhagwat nói.
Dù chính phủ Ấn Độ chưa xác nhận thông tin sẽ thay đổi tên nước, một số lãnh đạo BJP đã cổ vũ ý tưởng của Bhagwat.
"Có thể thấy Thủ tướng Modi và BJP đang muốn tách Ấn Độ hiện đại ra khỏi quá khứ thuộc địa. Chúng ta đã chứng kiến xu hướng đổi tên các đường phố gợi nhớ về quá khứ thuộc địa. Rõ ràng, đây là minh chứng cho thấy BJP muốn sử dụng một tên gọi đúng đắn, phù hợp hơn thay cho Ấn Độ", Michael Kugelman, giám đốc Viện Nam Á tại Trung tâm Wilson, trụ sở ở Washington, nhận xét.
Anh cai trị Ấn Độ khoảng 200 năm cho đến khi nước này giành độc lập năm 1947. Lịch sử cai trị của Anh đã khiến cái tên "Ấn Độ" trở nên quen thuộc với thế giới và được sử dụng phổ biến nhất.
Nhà sử học Ấn Độ đương đại Ravinder Kaur cho biết hai tháng trước, liên minh các đảng đối lập đã tự đặt tên là "INDIA" (Ấn Độ trong tiếng Anh). Động thái trên diễn ra trước cuộc tổng tuyển cử mùa xuân năm 2024 và ý tưởng đổi tên của phe đối lập có lẽ cũng được thúc đẩy một phần vì điều này.
Cổng vào trung tâm hội nghị Bharat Mandapam ở New Delhi, Ấn Độ, nơi dự kiến diễn ra các sự kiện của hội nghị thượng đỉnh G20 trong hai ngày 9 và 10/9. Ảnh: AFP
"Đảng cầm quyền đang cố gắng phản công bằng cách tìm một cái tên khác. Nhưng điều thú vị là Ấn Độ đã có tên kép được ghi trong hiến pháp", Kaur nói.
Điều một của hiến pháp Ấn Độ bắt đầu bằng tuyên bố: "Ấn Độ, tức Bharat, sẽ là một liên minh các bang".
Tên gọi Ấn Độ được Anh hóa từ tiếng Phạn chỉ sông Indus, được đưa vào sử dụng trong thời kỳ nước này là thuộc địa của Anh năm 1858 đến 1947. Trong khi đó, tên gọi Bharat xuất hiện trong các văn tự tôn giáo Hindu cổ, mô tả về vùng đất rộng lớn nơi con người sinh sống mà trên đó có một khu vực gọi là Bharatavarsa.
Một tên gọi phổ biến khác chỉ Ấn Độ là Hindustan, có nghĩa "vùng đất của sông Ấn" trong tiếng Ba Tư. Nó phổ biến trong thời kỳ đế quốc Mogul từ thế kỷ 16 đến 18 và thường được những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu sử dụng. Tuy nhiên, nó không được công nhận là tên gọi quốc gia trong hiến pháp Ấn Độ.
Trước đây, một số kiến nghị đã được đệ trình lên Tòa án Tối cao Ấn Độ nhằm đổi tên đất nước thành Bharat. Nhưng các thẩm phán đến nay vẫn từ chối xem xét những kiến nghị này.
Trên mạng xã hội, các cuộc tranh luận về việc nên sử dụng cái tên nào bắt đầu trở nên sôi nổi sau khi những bức ảnh về thiệp mời dự tiệc tối được lan truyền rộng rãi trên nền tảng X, trước đây là Twitter.
"Động thái này cho thấy đảng cầm quyền không muốn duy trì nguyên tắc cơ bản thống nhất trong đa dạng của Ấn Độ. Việc loại bỏ nhiều cái tên như Hindustan hay India, chỉ giữ lại Bharat chỉ thể hiện tâm lý thiếu khoan dung", Mehbooba Mufti, chủ tịch đảng Dân chủ Nhân dân Jammu và Kashmir, viết.
Tuy nhiên, nhiều người khác lại ca ngợi ý tưởng thay đổi này là nhằm xóa bỏ tàn dư của chế độ thuộc địa và hoàn toàn phù hợp với lịch sử Ấn Độ.
"Một đòn giáng khác vào tâm lý nô lệ", Thủ hiến bang Uttarakhand Pushkar Singh Dhami, thành viên BJP, viết, đề cập đến ý tưởng đổi tên nước, cho rằng cái tên "Ấn Độ" gắn liền với chủ nghĩa thực dân và chế độ nô lệ.
"Tôi luôn tin rằng tên nước phải khơi dậy được niềm tự hào trong chúng ta. Chúng ta là người Bharat. Ấn Độ là tên do người Anh đặt và chúng ta cần lấy lại tên Bharat ban đầu từ rất lâu rồi", cựu vận động viên cricket Ấn Độ Virender Sehwag cho hay.
Vũ Hoàng (Theo TIME, Washington Post)