Dự thảo Luật Đường bộ (tách ra từ Luật Giao thông đường bộ năm 2008) đang được Bộ Giao thông Vận tải lấy ý kiến bộ ngành. Với phương tiện kinh doanh vận tải đường bộ, cơ quan soạn thảo đề xuất giờ làm việc của tài xế một ngày không quá 8 tiếng, thời gian lái xe liên tục trong ngày không quá 4 tiếng, riêng ban đêm (22h hôm trước tới 6h hôm sau) không quá 3 tiếng.
Đề xuất được điều chỉnh so với Điều 65 Luật Giao thông đường bộ hiện hành - thời gian làm việc của tài xế không quá 10 giờ trong ngày, không lái xe liên tục quá 4 giờ.
Cơ quan soạn thảo đánh giá giảm giờ làm liên tục của tài xế từ 4 xuống 3 giờ vào ban đêm là giải pháp giảm tai nạn giao thông. Thống kê của Cục Đường bộ Việt Nam, khoảng 40% vụ tai nạn xảy ra từ 0h đến 6h. Thời điểm này đường vắng, tài xế chủ quan, lái xe trong trạng thái buồn ngủ nên dễ dẫn đến tai nạn.
Thực tế thời gian qua nhiều vụ tai nạn xe khách xảy ra từ 0 đến 6h. Đơn cử 2h ngày 18/1, xe khách chạy trên quốc lộ 6, khi đến huyện Mai Châu, tỉnh Sơn La đã đâm 2 xe máy khiến 4 người chết. 4h ngày 14/2, ôtô 16 chỗ đâm vào xe đầu kéo tại huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, làm 10 người chết, 11 người bị thương.
Là lái xe khách Công ty Mai Linh chuyến tuyến Bắc Nam, ông Chu Thế Nghĩa ủng hộ đề xuất giảm thời gian lái ban đêm. Chạy ban ngày, tài xế làm chủ được phương tiện, dễ quan sát được chướng ngại vật. Ban đêm sương mù, thiếu ánh sáng, cảm nhận về màu sắc và tầm nhìn bị hạn chế, khả năng phán đoán tình huống giảm. Chưa kể giấc ngủ đêm là ngon nhất, nhưng tài xế phải cầm vô lăng nên thường thiếu ngủ, mắt cay xè. "Tôi cứ sau 2,5-3 giờ chạy đêm là phải dừng nghỉ ngơi để đỡ buồn ngủ và cho hành khách đi vệ sinh", ông Nghĩa nói.
Ban đêm đường vắng cũng dễ tạo tâm lý chủ quan khiến tài xế chạy ẩu, chạy quá tốc độ, lấn làn gây các vụ tai nạn, chuyên gia giao thông Nguyễn Văn Thanh phân tích. Chính ông từng đề xuất giảm thời gian làm việc liên tục ban đêm của tài xế từ 4 xuống còn 2 giờ. "Lái xe ban đêm được nghỉ ngơi 15-20 phút sau 2-3 giờ làm sẽ giúp họ tỉnh táo, hạn chế va chạm giao thông", ông Thanh nói.
![Tai nạn xe khách ở Bình Thuận tháng 7/2020 vào ban đêm làm 8 người chết. Ảnh: Việt Quốc](https://vcdn1-vnexpress.vnecdn.net/2023/08/08/tai-nan-2-1668-1595289243-3484-1691485899.jpg?w=0&h=0&q=100&dpr=1&fit=crop&s=LLsxB9eS23TMHrsOoaaHEQ)
Tai nạn xe khách ở Bình Thuận tháng 7/2020 vào ban đêm làm 8 người chết. Ảnh: Việt Quốc
Tuy nhiên, việc giảm thời gian làm việc của tài xế vào ban đêm sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp. Ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, phân tích các đơn vị vận tải hàng hóa thường làm thủ tục giao nhận hàng vào ban ngày, xe tải vì thế hay chạy đêm. Mặt khác, đường ban đêm vắng, xe sẽ không phải dừng chờ thoát khỏi tắc đường, từ đó giảm tiêu thụ nhiên liệu.
"Nếu giảm thời gian làm việc liên tục từ 4 xuống 3 giờ vào ban đêm sẽ có một lượng xe chuyển sang chạy từ 6h đến 22h để tài xế được chạy liên tục 4 giờ. Điều này sẽ làm gia tăng áp lực ùn tắc và nguy cơ tai nạn giao thông", ông Quyền nói.
Đề xuất giảm giờ làm việc từ 10 xuống 8 giờ trong ngày cũng có thể làm tăng chi phí vận tải, logistics. Chủ một doanh nghiệp vận tải phân tích, hành trình xe khách từ Hà Nội đi TP HCM dài 1.700 km hết 36 giờ, trong 2 ngày. Hiện nhà xe bố trí hai lái xe thay nhau làm việc hai ngày (tối đa 20 giờ mỗi người) là đủ một chuyến xe. Nếu mỗi lái xe giảm còn tối đa 16 giờ làm việc trong 2 ngày thì nhà xe phải bố trí thêm một tài xế thứ ba để chạy tiếp 4 giờ còn lại cho chuyến xe.
Tiền công mỗi tài xế xe khách chặng Bắc Nam khoảng 3 triệu đồng, chưa kể chi phí ăn uống, nơi nghỉ ngơi. Nếu điều chỉnh thời gian làm việc trong ngày của lái xe thì doanh nghiệp sẽ tăng chi phí thuê người và tiền công của tài xế sẽ giảm.
Là giám đốc doanh nghiệp logistics chuyên tuyến Bắc Nam, ông Nguyễn Văn Mạnh cho rằng xe khách bố trí thêm tài xế trong khoang khách không đáng ngại, còn cabin của xe container chỉ thiết kế hai chỗ ngồi cho hai lái xe, người thứ ba không biết ngồi đâu. Đề xuất giảm giờ làm trong ngày có thể khiến lái xe phóng nhanh cho đúng thời gian giao hàng, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn.
"Tai nạn thường do lái xe phóng nhanh, vượt ẩu, không hẳn do làm việc quá giờ. Cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát và xử phạt hơn là điều chỉnh quy định hiện hành", ông Mạnh nói.
Hiện các xe kinh doanh vận tải bắt buộc gắn thiết bị giám sát hành trình. Khi lái xe bắt đầu và kết thúc ca làm việc, thời gian dừng nghỉ sẽ được thiết bị ghi nhận. Nếu quá thời gian làm việc, thiết bị sẽ phát cảnh báo. Dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình của xe được truyền về Sở Giao thông Vận tải địa phương và Cục Đường bộ Việt Nam. Các Sở khai thác dữ liệu trên hệ thống là căn cứ xử phạt các phương tiện vi phạm tốc độ, lái xe làm việc quá thời gian.
Theo Nghị định 100/2019, tài xế điều khiển xe quá thời gian quy định sẽ bị phạt 3-5 triệu đồng. 6 tháng đầu năm 2023, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết các Sở Giao thông Vận tải đã xử lý thu hồi hơn 11.670 phù hiệu, chấn chỉnh, nhắc nhở đối với 135.120 xe có vi phạm quá tốc độ, thời gian làm việc, không truyền dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình.