Trong năm rưỡi kể từ khi chuyến bay số hiệu MH370 của hãng Malaysia Airlines biến mất ngày 8/3/2014, manh mối duy nhất để lực lượng cứu hộ tìm kiếm phi cơ là những tín hiệu điện tử được vệ tinh ghi nhận, cho thấy nó đã lao xuống vùng biển nam Ấn Độ Dương, phía tây Australia.
Đến tháng 7/2015, nỗ lực tìm kiếm chứng kiến bước ngoặt lớn đầu tiên khi một mảnh vỡ trôi dạt vào đảo Reunion của Pháp được xác định là cánh tà của MH370. Tháng 3/2016, một mảnh vỡ được cho là nắp động cơ MH370 dạt vào Nam Phi. Đây là những bằng chứng hữu hình đáng chú ý trong bí ẩn lớn nhất của ngành hàng không thế giới.
Mảnh cánh tà được phát hiện ở đảo Reunion mang theo loài sinh vật có thể ẩn chứa những yếu tố giúp xác định vị trí MH370, đó là loài hà ngỗng. Vỏ của loài hà ngỗng, tên khoa học Lepas anatifera, bám trên mảnh vỡ có khả năng ghi lại thông tin trong quá trình phát triển của chúng, giống như vòng năm trên thân cây gỗ. Giải mã những thông tin trên vỏ hà ngỗng có thể giúp truy ngược nơi máy bay rơi xuống.
Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim ngày 4/3 tuyên bố nước này sẵn sàng nối lại chiến dịch tìm kiếm MH370 nếu có thêm bằng chứng mới thuyết phục. Bộ trưởng Vận tải Anthony Loke cũng khẳng định "Malaysia cam kết tìm kiếm máy bay mất tích và chi phí không phải vấn đề".
Những con hà ngỗng bám xung quanh mảnh cánh tà MH370 trôi dạt vào đảo Reunion của Pháp hồi tháng 7/2015. Ảnh LINFO.RE
"Chúng ta tình cờ tìm được thứ có thể chứa đựng thông tin về vị trí máy bay chắc chắn hơn kỳ vọng", David Griffin, trưởng nhóm khoa học của chính phủ Australia tham gia tìm kiếm MH370, nói.
The Griffin, hà ngỗng là "sinh vật thú vị". Khi còn là ấu trùng, chúng bơi tự do khắp các đại dương. Đến giai đoạn chuẩn bị trưởng thành, chúng sẽ tìm một vật thể nổi và lựa chọn vị trí lý tưởng, thường khuất nắng và xa mép nước, rồi bám chặt vào đó. Nếu vật thể nhân tạo, lâu phân hủy, hà ngỗng có thể phát triển suốt nhiều năm, hình thành thảm hà bao quanh.
Giới khoa học cho rằng con hà ngỗng già nhất sẽ phản ánh khoảng thời gian vật thể đã trôi trên biển. "Hà ngỗng sẽ có quá trình phát triển ổn định, với giả định môi trường đủ thức ăn và nhiệt độ phù hợp", Cynthia Venn, giáo sư khoa học môi trường tại Đại học Bloomsburg, chuyên nghiên cứu hà ngỗng phát triển trên các phao nổi ở Thái Bình Dương.
Scott Bryan, nhà nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Queensland, Australia đã theo dõi cách hà ngỗng và các sinh vật biển khác phát triển trên các mảnh đá bọt, hình thành từ quá trình núi lửa phun dung nham ra biển.
"Quá trình thu hút sinh vật biển diễn ra rất nhanh, trong vòng hai tuần. Hà ngỗng là một trong những loài xâm chiếm đầu tiên", theo Bryan. Trong quá trình vật thể trôi nổi, số lượng hà ngỗng tăng rất nhanh, bất chấp sự xuất hiện của các loài thiên địch như rùa biển và hải sâm. Quần thể hà ngỗng trên vật thể nổi thường chỉ chết đi khi vật thể dạt lên bờ.
Mảnh vỡ MH370 được phát hiện ở Vịnh Mossel, Nam Phi năm 2016. Ảnh: CSIRO
Các nhà khoa học sẽ đo kích thước hà ngỗng, yếu tố tỷ lệ thuận với thời gian phát triển. Thông tin thu được sẽ kết hợp với "mô hình trôi dạt", sử dụng dữ liệu trôi dạt từ các phao nghiên cứu, để ước tính vị trí ban đầu của vật thể.
Martin Stelfox, nhà sáng lập chương trình bảo tồn rùa biển Olive Ridley Project, đã sử dụng hà ngỗng để xác định nguồn gốc những ngư cụ trôi dạt đe dọa sinh vật biển và cho rằng phương pháp này khá tin cậy.
Tuy nhiên, trở ngại với các nhà nghiên cứu hiện nay là họ không biết hà ngỗng ở Ấn Độ Dương năm 2015 có hình dạng thế nào ở các độ tuổi. Họ đã thử nuôi hà ngỗng trong phòng thí nghiệm và phao nghiên cứu, phát hiện chúng có kích thước khác nhau tùy theo điều kiện môi trường.
Hà ngỗng ở vùng biển lạnh ngoài khơi Chile dừng phát triển sau ba tháng, với chiều dài 20 mm. Trong khi đó, hà ngỗng ở vùng biển ấm đông nam Australia có thể đạt kích thước 48 mm trong một tháng.
Năm 2020, Stelfox cùng đồng nghiệp công bố kết quả nuôi thử hà ngỗng trên phao nổi ở Maldives. Sau 105 ngày, vỏ hà ngỗng lớn nhất dài 35 mm, xấp xỉ với những con bám trên mảnh vỡ MH370. Vùng biển này cũng có điều kiện tương tự với những khu vực mảnh vỡ đã đi qua để đến Reunion.
Ngoài ra, cấu tạo vỏ hà ngỗng cũng là yếu tố được xét đến, bởi chúng sẽ khác nhau tùy theo nhiệt độ. Kết quả nghiên cứu công bố năm ngoái của nhóm nghiên cứu Địa học Kuwait cho thấy vỏ hà ngỗng bám trên mảnh vỡ MH370 "có độ tuổi chỉ vài tháng". Cấu tạo hóa học của vỏ cho thấy chúng bắt đầu phát triển ở vùng biển tương đối ấm trước khi dạt sang vùng biển lạnh hơn.
Tuy nhiên, mẫu phía Pháp gửi cho nhóm nghiên cứu còn quá non để truy đến vị trí phi cơ rơi xuống. Hà ngỗng lớn nhất mà giới chức Pháp thu được trên mảnh cánh tà MH370 có kích thước 36 mm, nhưng họ dường như chưa thể chia sẻ thông tin với các bên khác.
Bản thân mảnh vỡ cũng là một điều cần xem xét. Các nhà khoa học Pháp đã đưa mảnh cánh tà về cơ sở thí nghiệm ở Toulouse và thả vào một bể lớn. Họ phát hiện phần cạnh dài của cánh tà nổi cao hẳn lên khỏi mặt nước, nơi hà ngỗng không thể phát triển. Nhưng chính phần này lại có lượng hà ngỗng bám dày nhất, khiến họ chưa thể lý giải.
Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Australia (CSIRO) đã tinh chỉnh các dữ liệu về gió và sóng để mảnh vỡ có thể trôi dạt đến Reunion trong 16 tháng, nếu nó nổi đủ cao so với mặt nước để gió thổi đi. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa phần cạnh dài của cánh tà cũng phải không có hà ngỗng.
Vị trí các mảnh vỡ MH370 và khu vực tìm kiếm ban đầu ở Ấn Độ Dương. Đồ họa: Guardian
Những khó khăn trên phần nào cho thấy lý do khiến MH370 mất tích là một trong những sự kiện bí ẩn nhất lịch sử. Malaysia, cùng với Australia và Trung Quốc, đã dừng chiến dịch tìm kiếm MH370 vào tháng 1/2017. Báo cáo dài 495 trang được công bố năm 2018 cũng không đưa ra câu trả lời thuyết phục nào.
Các quan chức Australia phụ trách chiến dịch tìm kiếm ở nam Ấn Độ Dương thừa nhận họ vẫn không hiểu tại sao lại ra về trắng tay, bởi họ đã lùng sục mọi vị trí đáy biển được cho là nơi MH370 có thể nằm lại, nhưng không phát hiện được gì.
Jeff Wise, nhà báo chuyên về hàng không của NYMag, cho rằng những dấu hiệu chưa thể giải thích về dấu vết hà ngỗng trên cánh tà MH370 cũng như dữ liệu vệ tinh, có thể đưa ra nhận đi cho thấy vẫn còn nhiều lỗ hổng trong các nhận định về tình huống máy bay rơi xuống biển cũng như vị trí nó nằm lại. Để giải quyết bí ẩn này, giới chức sẽ phải rà soát lại toàn bộ dữ liệu từ đêm định mệnh đó, xem xét lại toàn bộ giả thuyết của mình để xác định hướng tìm kiếm mới.
"Khi chiến dịch tìm kiếm thất bại, bạn phải điều chỉnh lại", Todd Humphreys, giáo sư về kỹ thuật hàng không tại Đại học Texas, nói. "Đôi khi bạn bỏ qua một khả năng vì có nhiều bằng chứng mạnh để phủ nhận nó. Nhưng đến lúc này, tôi nghĩ chúng ta buộc phải xem xét lại các bằng chứng được coi là mạnh đó".
Với thân nhân của 239 hành khách và thành viên tổ bay trên MH370, nỗi đau của họ vẫn chưa nguôi ngoai. Họ không còn hy vọng người thân còn sống sót, nhưng tin rằng máy bay sẽ được tìm thấy.
"Có những con tàu được tìm thấy sau hàng trăm năm, do đó, không thể nói phi cơ sẽ mất tích mãi mãi", V. P. R Nathan nói tại sự kiện tưởng niệm 10 năm MH370 mất tích ở Malaysia hôm 3/3. Vợ anh, Anne Daisy, là hành khách trên chuyến bay. "Tất nhiên là MH370 sẽ được tìm thấy. Vấn đề chỉ là thời gian".
Như Tâm (Theo New York Magazine, CNN)