Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật TP Hà Nội vừa phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức hội thảo Đường sắt đô thị trong hệ thống giao thông thông minh nhằm giảm ùn tắc, tiến tới giảm phương tiện giao thông cá nhân.
Đại diện Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị Hà Nội (MRB) cho hay theo Quy hoạch chung Thủ đô năm 2011 và Quy hoạch giao thông vận tải Thủ đô Hà Nội năm 2016, thành phố sẽ xây dựng 10 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 433 km và 3 tuyến đường một ray (monorail) dài 44 km.
Sau khoảng 10 năm triển khai, hiện mới có tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông hoàn thành và đưa vào khai thác tháng 11/2021. Tuyến số 3 đoạn Nhổn - ga Hà Nội dự kiến vận hành đoạn trên cao từ tháng 6/2024, toàn tuyến năm 2027. Tuyến số 2 đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo đang triển khai đầu tư. Các tuyến còn lại chưa xong công tác chuẩn bị đầu tư, hoặc đang xem xét, rà soát.
Mạng lưới các tuyến đường sắt đô thị của Hà Nội. Đồ họa: Tiến Thành
Một trong những khó khăn được MRB chỉ ra là các dự án đường sắt đô thị công nghệ không đồng bộ, chịu ràng buộc của nhà tài trợ. Hiện Hà Nội và TP HCM đã và đang đầu tư 5 tuyến đường sắt đô thị thì có đến 3 nguồn công nghệ đến từ các khu vực và quốc gia cho vay ODA.
Cụ thể, có hai tuyến dùng công nghệ châu Âu (tuyến số 3 TP Hà Nội và tuyến số 2 TP HCM), hai tuyến theo công nghệ Nhật Bản (tuyến số 1 TP HCM và tuyến số 2 TP Hà Nội) và một tuyến là công nghệ Trung Quốc (tuyến số 2A Hà Nội).
Việc sử dụng nhiều công nghệ với các khổ cầu, hầm, kích thước toa xe, hệ thống thông tin, tín hiệu, điện... khác nhau gây khó khăn trong kết nối các tuyến và với đường sắt quốc gia qua Hà Nội. Vì thế, MRB kiến nghị xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ chính phù hợp, thống nhất cho tất cả tuyến đường sắt đô thị chưa thực hiện, lựa chọn công nghệ đảm bảo đồng bộ, kết nối thuận tiện giữa các tuyến.
Tàu trên tuyến Nhổn - ga Hà Nội chạy thử trước khi dự kiến hoạt động từ tháng 6/2024. Ảnh: Phạm Chiểu
MRB cũng đề xuất có quy hoạch kết nối giữa đường sắt đô thị với các phương thức vận tải khác và với quy hoạch chung; quy hoạch quanh khu ga, depot tích hợp với quy hoạch đô thị, công nghiệp để phát huy hiệu quả chung, tạo nguồn lực đầu tư phát triển đường sắt đô thị.
Vấn đề kết nối giữa hai nhà ga được ông Nguyễn Văn Thái, Ban Quản lý dự án đường sắt, Bộ Giao thông Vận tải, nêu thực tế tại hai tuyến đường sắt đô thị. Tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông và tuyến số 3 Nhổn - ga Hà Nội chưa có phương án kết nối giữa hai ga tại Cát Linh. Khu vực này có nhà ga Cát Linh (điểm đầu tuyến 2A) và ga ngầm S10 (tuyến số 3) cách nhau khoảng 200-300 m, song chưa có đường đi cho hành khách.
"Các tuyến đường sắt đô thị sẽ có hàng chục nhà ga gần nhau, cơ quan quy hoạch Hà Nội ngay từ đầu cần nghiên cứu phương án kết nối giữa các ga để thuận lợi cho hành khách di chuyển, để các dự án dành mặt bằng xây dựng, tránh điều chỉnh về sau", ông Thái nói.
Tuyến Cát Linh - Hà Đông đã đưa vào hoạt động từ năm 2021 và đang thu hút rất đông người dân sử dụng. Ảnh: Ngọc Thành
Vấn đề nữa được ông Thái đề xuất là TP Hà Nội cần sớm nghiên cứu, ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật về một loại thẻ vé áp dụng chung cho tất cả tuyến đường sắt đô thị và liên thông cho các loại hình giao thông công cộng trong toàn thành phố, để thuận lợi cho người dân sử dụng. Hiện Hà Nội mới có tuyến 2A Cát Linh - Hà Đông sử dụng thẻ vé. Một số tuyến xe buýt đang thí điểm sử dụng thẻ vé điện tử và đa số tuyến còn lại dùng thẻ (dán tem thời hạn), vé.
Theo kết luận của Bộ Chính trị ngày 28/2/2023 về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đến năm 2035 Hà Nội sẽ hoàn thành 400 km đường sắt. Phó chủ tịch Thường trực TP Hà Nội Lê Hồng Sơn cho rằng để đạt mục tiêu này thành phố cần những chính sách đột phá, đặc thù vượt trội. Đây cũng chính là những định hướng chính trong Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) đang xây dựng.
10 tuyến đường sắt đô thị Hà Nội theo quy hoạch giao thông vận tải năm 2016 gồm: Tuyến số 1 Ngọc Hồi - Yên Viên - Như Quỳnh dài 36 km; tuyến số 2 Nội Bài - Thượng Đình - Bưởi dài 41,8 km và đoạn kéo dài từ Nội Bài đến Sóc Sơn dài khoảng 10,2 km; tuyến số 2A Cát Linh - Hà Đông dài 13 km và đoạn kéo dài từ Hà Đông đến Xuân Mai dài khoảng 20 km.
Tuyến số 3 Trôi - Nhổn - Yên Sở dài 25,7 km và đoạn kéo dài đến Sơn Tây khoảng 30 km. Tuyến số 4 Mê Linh - Sài Đồng - Liên Hà dài 54 km. Tuyến số 5 Văn Cao - Hòa Lạc dài 38,4 km. Tuyến số 6 Nội Bài - Ngọc Hồi dài 49,6 km. Tuyến số 7 Hà Đông - Mê Linh dài khoảng 28 km. Tuyến số 8 Sơn Động - Mai Dịch - Dương Xá dài khoảng 37 km. Tuyến Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai (kết nối các đô thị vệ tinh) dài khoảng 32 km.
Ba tuyến monorail gồm: Tuyến M1 Liên Hà - Tân Lập - An Khánh dài khoảng 11 km; tuyến M2 Mai Dịch - Phú Lương khoảng 22 km và tuyến M3 Nam Hồng - Mê Linh - Đại Thịnh 11 km.
Võ Hải - Đoàn Loan