Những cánh rừng và thành phố bị thiêu rụi, tàn phá. Nhiều đồng đội bị thương nặng. Đạn pháo không ngừng trút xuống. Những người lính Ukraine trở về từ tiền tuyến Donbass ở miền đông, nơi Nga đang dồn lực tấn công, nói rằng những gì diễn ra mỗi ngày trong cuộc chiến tiêu hao ở đây đều "như địa ngục trần gian".
Trung úy Volodymyr Nazarenko, 30 tuổi, tiểu đoàn phó Tiểu đoàn Svoboda của Vệ binh Quốc gia Ukraine, đã cùng đơn vị rút khỏi Severodonetsk theo lệnh của cấp trên. Trong một tháng giao tranh ở Severodonetsk, xe tăng, pháo binh Nga đã xóa sổ mọi vị trí phòng thủ tiềm năng, biến một thành phố từng có hơn 100.000 dân thành "sa mạc bị thiêu rụi".
"Họ pháo kích vị trí chúng tôi mỗi ngày. Sự thật là mọi tòa nhà đều bị bắn phá. Thành phố dần dần bị san phẳng", Nazarenko kể.
Khu dân cư bị phá hủy ở Lysychansk, tỉnh Lugansk, miền đông Ukraine hôm 3/6. Ảnh: AP.
Vào thời điểm đó, Severodonetsk là một trong hai thành phố lớn mà Ukraine kiểm soát ở tỉnh Lugansk, nơi lực lượng ly khai thân Nga tuyên bố thành lập nước cộng hòa tự xưng từ 8 năm trước. Cho đến khi lệnh rút quân được đưa ra vào ngày 24/6, lực lượng Ukraine đã bị bao vây từ ba phía và cố thủ trong một nhà máy hóa chất, nơi có cả dân thường ẩn nấp.
"Nếu thực sự có địa ngục trần gian, nó chính là ở Severodonetsk. Ý chí nội tại đã giúp chúng tôi giữ thành phố đến phút cuối cùng", Artem Ruban, một binh sĩ trong tiểu đoàn của Nazarenko, nói khi đang ở Bakhmut, cách Severodonetsk khoảng 64 km. "Đó không phải là nơi con người có thể bám trụ để chiến đấu. Thật khó giải thích với bạn rằng họ đã cảm thấy như thế nào ở đó. Họ chỉ biết chiến đấu với kẻ thù, bất kể điều gì xảy ra".
Nazarenko, người cũng từng chiến đấu ở Kiev và nhiều nơi khác ở miền đông Ukraine sau khi Nga phát động chiến dịch, coi nỗ lực phòng thủ của lực lượng Ukraine ở Severodonetsk là "một chiến thắng", bất chấp kết quả. Anh cho biết những người lính đã tìm cách hạn chế thương vong, trong khi cố gắng làm chậm bước tiến của Nga để khiến họ suy giảm nguồn lực.
Cả trung úy Nazarenko và những người lính mà anh chỉ huy đều bày tỏ tin tưởng rằng Ukraine sẽ tái kiểm soát tất cả các khu vực bị chiếm đóng và đẩy lùi lực lượng Nga. Tuy nhiên, những người lính khác, hầu hết không có kinh nghiệm chiến đấu trước xung đột, tỏ ra bi quan hơn.
Oleksiy, một người lính Ukraine bắt đầu chiến đấu chống lực lượng ly khai từ năm 2016, vừa trở về từ tiền tuyến với đôi chân khập khiễng. Anh bị thương khi giao tranh ở Zolote, một thị trấn mà Nga đã kiểm soát.
"Trên tivi, họ cho thấy bức tranh đẹp về tiền tuyến, về tình đoàn kết hay quân đội, nhưng thực tế lại rất khác", anh nói. Oleksiy thêm rằng anh không nghĩ việc phương Tây cung cấp thêm vũ khí có thể giúp Ukraine thay đổi cục diện cuộc chiến.
Tiểu đoàn của Oleksiy bắt đầu cạn đạn dược chỉ sau vài tuần chiến đấu. Oleksiy kể có thời điểm, lực lượng Nga pháo kích dữ dội tới mức những người lính không thể đứng lên trong chiến hào. Khuôn mặt của mọi người đều thể hiện nỗi mệt mỏi, kiệt sức.
Một trợ lý cấp cao của Tổng thống Ukraine cho biết tháng trước nước này ghi nhận 100-200 binh sĩ thiệt mạng mỗi ngày, nhưng không cung cấp tổng số lính đã tử trận. Oleksiy nói đơn vị của anh đã mất 150 người trong ba ngày đầu chiến đấu, trong đó nhiều người chết vì mất máu.
Do pháo kích không ngừng, thương binh thường chỉ được sơ tán vào ban đêm và đôi khi phải đợi tới hai ngày. Ở tuyến sau, các chỉ huy đánh giá tình trạng thương tích và yêu cầu họ trở lại tiền tuyến nếu vết thương không quá nặng.
"Dù bạn bị suy sụp tinh thần, nếu tim bạn vẫn đập, chân tay vẫn đầy đủ, bạn phải quay lại chiến đấu", Oleksiy kể.
Lính Ukraine khai hỏa pháo tự hành CAESAR tại vùng Donbass hôm 15/6. Ảnh: AFP.
Mariia, một chỉ huy trung đội 41 tuổi từng là luật sư trước khi gia nhập quân đội Ukraine năm 2018, giải thích rằng mức độ nguy hiểm và khó chịu có thể thay đổi rất nhiều tùy thuộc vào vị trí chiến đấu của đơn vị và khả năng tiếp cận các tuyến tiếp tế.
Các chiến tuyến tồn tại từ khi xung đột với phe ly khai nổ ra năm 2014 ổn định và dễ đoán hơn, trong khi những phòng tuyến mới xuất hiện sau khi Nga phát động chiến dịch hồi tháng 2 là "một thế giới khác".
Mariia cho biết chồng cô đang chiến đấu ở một điểm nóng như vậy. Ai cũng lo lắng, nhưng những người lính trong đơn vị của cô đều duy trì tinh thần chiến đấu cao.
Hai binh sĩ giấu tên khác cho biết họ được điều tới tiền tuyến phía đông ngay sau khi hoàn thành khóa huấn luyện cơ bản. Họ cho rằng đây là quyết định "vô lý" và nhiều người trong tiểu đoàn đã từ chối chiến đấu.
Một trong hai người lính cho biết anh phải hút cần sa hàng ngày. "Nếu không làm thế, tôi sẽ phát điên và đào ngũ. Đó là cách duy nhất tôi có thể đối phó với điều này", anh nói.
Một cựu giáo viên 28 tuổi ở Sloviansk, người chưa từng tưởng tượng sẽ có ngày phải cầm súng chiến đấu, mô tả chiến trường ở Ukraine là một cuộc sống hoàn toàn khác, với rất nhiều thăng trầm của cảm xúc.
"Có những niềm vui và cả những nỗi buồn. Mọi thứ đan xen vào nhau", anh nói.
Tình bạn giữa các đồng đội tiếp thêm tinh thần cho họ. Nhưng người lính này vẫn thấy có những người không thể chịu nổi sự mệt mỏi tột độ cả về thể chất và tinh thần, thậm chí xuất hiện các triệu chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn.
"Thật khó để sống trong tình trạng căng thẳng liên tục, thiếu ngủ và thiếu ăn. Tận mắt chứng kiến những nỗi đau kinh hoàng đó, khó có ai có thể chịu đựng được", anh nói.
Tuy nhiên, anh khẳng định họ vẫn còn động lực chiến đấu bảo vệ đất nước. "Nếu không là tôi, ai sẽ bảo vệ nhà và gia đình của mình?", người lính này nói tại một trung tâm điều phối quân sự ở Sloviansk.
Trung tâm này cung cấp cho các đơn vị Ukraine thiết bị và đồ dự phòng, cũng như giúp các binh sĩ có một nơi để nghỉ ngơi, tránh kiệt quệ về thể chất và vơi bớt nỗi kinh hoàng về cuộc chiến.
Tetiana Khimion, cựu biên đạo múa 43 tuổi, đã thành lập trung tâm từ một cửa hàng đồ câu cá sau khi xung đột nổ ra. Cô nói nơi đây đã tiếp đón nhiều binh sĩ, từ những người được đào tạo chuyên nghiệp, cựu chiến binh cho đến dân thường mới nhập ngũ.
"Có thể mô tả thế này: lần đầu tới đây, anh ấy mỉm cười rạng rỡ và có thể ngại ngùng một chút. Nhưng lần sau tới đây, trong đôi mắt chỉ còn sự trống rỗng. Anh ấy đã trải qua điều gì đó và đã khác đi rất nhiều", Khimion nói về giáo viên 28 tuổi.
Một người lính Ukraine ở Severodonetsk, miền đông Ukraine hôm 8/6. Ảnh: AP.
Phía sau cô, một nhóm lính Ukraine trẻ mới được điều động tới tiền tuyến đang ngồi kể chuyện cười và chia sẻ một chiếc bánh pizza. Tiếng pháo kích vẫn ầm ì vọng lại từ phía xa.
"Họ hầu hết đều mong những điều tốt đẹp hơn. Đôi khi họ đến với vẻ mặt buồn bã, nhưng chúng tôi hy vọng họ sẽ lấy lại tinh thần ở đây. Chúng tôi ôm nhau, cười với nhau và sau đó họ quay trở lại chiến trường", Khimion nói.
Ngày 3/7, lực lượng Nga đã kiểm soát được Lysychansk, thành trì cuối cùng của Ukraine ở tỉnh Lugansk và bắt đầu tăng cường các cuộc pháo kích vào Donetsk, nơi có trung tâm của Khimion.
Thanh Tâm (Theo AP)