Tháng 8/2019, báo Âu Mỹ đồng loạt đưa tin: Old town road của nghệ sĩ trẻ Lil Nas X tạo kỳ tích, trụ vững ở vị trí quán quân Billboard Hot 100 19 tuần. Bài hát đánh bại đĩa đơn phát hành cùng thời điểm của Taylor Swift, Justin Bieber và Ed Sheeran, phá vỡ kỷ lục quán quân 16 tuần của One Sweet Day (1995) và Despacito (2017).
Từ một nghệ sĩ trẻ vô danh, Lil Nas X trở thành ngôi sao toàn cầu khi mới 20 tuổi.
Bản phối "Old town road" của rapper Lil Nas X và ca sĩ nhạc đồng quê Billy Ray Cyrus đứng đầu Billboard Hot 100 trong 19 tuần. Nguồn: Youtube.
Một năm trước khi nổi tiếng, Lil Nas X – năm nhất đại học Tây Georgia, bỏ học để tập trung cho âm nhạc. Anh thậm chí bỏ nhà, sống nhờ trong căn hộ của chị gái và tự kiếm tiền nuôi bản thân khi bố mẹ phản đối quyết định thôi học. Tuy nhiên, những giai điệu đầu tiên anh đăng lên không được chú ý.
Không bỏ cuộc, cùng năm đó, chàng trai trẻ tình cờ bắt gặp một giai điệu trên cửa hàng âm nhạc trực tuyến. Anh kể: "Khi nghe giai điệu, tôi hình dung một chàng cao bồi đang cô độc chạy trốn. Ở góc nhìn khác, điều này giống những gì tôi trải qua". Anh mua giai điệu giá 30 USD rồi biến nó thành một bài hát nổi tiếng toàn cầu.
Lil Nas X đặt lời cho bài hát tự sáng tác đầu tiên, muốn một cái gì ngắn gọn nhưng phải thật hấp dẫn. Sau khi thu âm trong một tiếng với giá 20 USD tại Atlanta Studio, Lil Nas X bắt đầu chuẩn bị từng chút một để đứa con tinh thần trở nên nổi tiếng. Nhờ các nền tảng mạng xã hội, nam ca sĩ tạo hơn 100 meme (một hình ảnh, đoạn âm thanh, video... lan truyền phổ biến trên Internet) để quảng bá Old town road từ cuối năm 2018. Đến tháng 3/2019, bài hát lọt vào danh sách Billboard Hot Country Songs nhờ sự phổ biến trên TikTok. Time đánh giá sự nổi lên của Lil Nas X đại diện cho một con đường sản xuất âm nhạc mới, nhờ mạng xã hội và âm nhạc trực tuyến.
Ca khúc thành công nhưng cũng gây tranh cãi. Cuối tháng 3, bảng xếp hạng Billboard âm thầm gỡ bỏ Old town road khỏi danh sách Hot Country Songs. Sự hòa trộn giữa Hip–hop và nhạc đồng quê khiến nhiều biên tập viên Billboard đau đầu trong việc bó khung thể loại cho Old town road, cuối cùng quyết định gỡ nó khỏi danh sách. Lil Nas X bày tỏ thất vọng với Billboard trên Twitter, nhưng đồng thời anh chia sẻ trong chương trình CBS This morning: "Tôi không thực sự để tâm quá nhiều, khi bạn ngủ trên sàn nhà vài tháng, cố gắng để bài hát của mình khuấy động thế giới thì đây không phải điều đáng lo lắng nhất. Tôi đang ở thời điểm may mắn nhất cuộc đời, mọi thứ sẽ tốt đẹp trở lại".
Nghệ sĩ Lil Nas X. Ảnh: Time.
Tranh luận nổ ra khi nhiều độc giả cho rằng Billboard kìm hãm sự phát triển, sáng tạo của nghệ sĩ da màu hơn nghệ sĩ da trắng. Sam Sanders - dẫn chương trình It's Been A Minute của NPR - nói có nhiều nghệ sĩ nhạc đồng quê da trắng, như Sam Hunt ảnh hưởng rất nhiều từ Hip-hop, Taylor Swift nhiều năm sáng tác nhạc đồng quê nặng sắc thái Pop, vẫn xuất hiện trong danh sách, còn nghệ sĩ da màu ít có cơ hội.
Nhiều nhà phê bình đánh giá sự nổi lên của rapper da màu hát nhạc đồng quê báo hiệu các ngôi sao trẻ định nghĩa lại dòng nhạc đến từ Nashville – vốn mặc định dành cho người da trắng trong nhiều thập kỷ. Lil Nas X chia sẻ với The Guardian về thành công – với tư cách người Mỹ gốc Phi, trong dòng nhạc đồng quê: "Tôi nghĩ mọi người đã sẵn sàng cho một điều khác biệt, có khả năng thay đổi thế giới". Nick Murray – cây bút chuyên bình luận nhạc đồng quê - nói thêm luôn có sự phân biệt giữa da đen và trắng trong làng nhạc, Lil Nas X đang chiến đấu chống lại định kiến.
Tờ Rolling Stone nhận xét Old town road chạm tới những mẫu thuẫn trong âm nhạc Mỹ: ca khúc đồng quê kết hợp Rap – Rock – Trap được thể hiện bởi người đồng tính, da màu đang cố chạm tới ước mơ Mỹ.
Rapper 20 tuổi công khai giới tính cuối tháng 6/2019 – thường được coi là Pride Month, tháng Tự hào của người đồng tính. Lil Nas X chia sẻ trên chương trình BBC Breakfast về quyết định: "Đồng tính không thực sự được chấp nhận ở cộng đồng nhạc đồng quê và Rap. Bởi vậy tôi muốn tạo cơ hội cho nhiều người hơn". Anh trở thành nghệ sĩ đồng tính công khai đầu tiên chiến thắng giải thưởng của Hiệp hội nhạc Đồng quê Mỹ (CMA Awards), đồng thời được kỳ vọng mở ra xu thế tự do, bình đẳng hơn cho dòng nhạc Hip–hop.
Ngày 31/6/2019, Lil Nas X gián tiếp thừa nhận mình đồng tính qua việc đăng ca khúc "C7osure" ngụ ý về sự tự do, giải phóng. Nguồn: Youtube.
Old town road được nhiều nghệ sĩ nổi danh ủng hộ, phối lại: ca sĩ nhạc đồng quê Billy Ray Cyrus, rapper Young Thug, ca sĩ nhí Mason Ramsey và rapper nhóm nhạc Hàn Quốc BTS – RM. Bản phối hồi tháng 4 của Lil Nas X và Billy Ray Cyrus xuất phát từ một lần rapper nói trên mạng xã hội anh muốn song ca cùng đàn anh. Ca sĩ nhạc đồng quê nổi tiếng sau đó nghe thử và gần như yêu thích bài hát ngay lập tức, theo Rolling Stone.
Old Town Road mang về cho Lil Nas X giải "Bài hát của năm" tại MTV Video Music và Apple Music Award, "Bài hát Rap/ Hip–hop yêu thích nhất" của American Music Award... Lần đầu tham dự Grammy, tên nghệ sĩ trẻ xuất hiện trong bảy hạng mục - gồm "Nghệ sĩ mới xuất sắc", "Ghi âm của năm", "Album của năm"... - trở thành nghệ sĩ nam được nhiều đề cử nhất năm nay.
Ron Perry – CEO của Columbia Records - đánh giá rapper trẻ trên Time: "Cậu ấy đang phá bỏ rào cản văn hóa và các khuôn khổ thể loại nhạc cứng nhắc, đồng thời giữ được chân thành, nhiệt huyết với nghệ thuật. Đây chỉ là khởi đầu của Lil Nas X".
Bảo Thư