"Các thống đốc và thị trưởng cần bảo đảm sự hiện diện áp đảo của lực lượng hành pháp cho tới khi bạo lực được dẹp yên. Nếu thành phố hoặc bang nào từ chối thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ tính mạng và tài sản người dân, tôi sẽ triển khai quân đội Mỹ và nhanh chóng giải quyết vấn đề cho họ", Tổng thống Mỹ Donald Trump nói trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 1/6.
Ông chủ Nhà Trắng cảnh báo sẽ kích hoạt Đạo luật Chống nổi loạn năm 1807, trong đó quy định Tổng thống Mỹ có quyền sử dụng quân đội để dẹp các cuộc nổi loạn, bạo động trên lãnh thổ.
Người biểu tình (trái) và binh sĩ quân đội triển khai gần Nhà Trắng hôm 1/6. Video: CNN.
Tuy nhiên, lời đe dọa của Trump khiến nhiều quan chức Lầu Năm Góc lo ngại vì cho rằng tình hình hiện nay chưa phải là điều kiện thích đáng để kích hoạt Đạo luật Chống Nổi loạn, trừ khi thống đốc các bang kêu gọi sự hỗ trợ của chính phủ.
"Giới chức quân đội rất muốn lực lượng hành pháp các bang phụ trách nỗ lực kiểm soát tình hình", một quan chức giấu tên của Bộ Quốc phòng Mỹ cho hay, đề cập tới đạo luật Posse Comitatus 1878 cấm quân đội Mỹ triển khai lực lượng trong nước hoặc thực hiện các chức năng hành pháp thay cảnh sát trên lãnh thổ Mỹ.
Ngay cả nội bộ Vệ binh Quốc gia , một phần của lực lượng vũ trang Mỹ, cũng có nhiều người bày tỏ sự bất mãn, khi các thành viên lực lượng này được huy động tham gia thực hiện các nhiệm vụ trên đất Mỹ nhiều hơn bất cứ thời kỳ nào trước đây.
"Tôi tin rằng chúng ta không nên cảm thấy quen hoặc chấp nhận việc binh sĩ quân đội phải làm nhiệm vụ kiểm soát người dân trên đất Mỹ. Dù chúng tôi sẵn lòng làm vậy, đây là dấu hiệu cho thấy cả nước phải đồng lòng làm tốt hơn", tướng Thomas Carden, chỉ huy Vệ binh Quốc gia bang Georgia, nói hôm 31/5.
Trump hôm qua kêu gọi thống đốc các bang hành động cứng rắn hơn để đối phó tình trạng bạo lực và hôi của trong những cuộc biểu tình.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper hôm 1/6 cho biết đã có hơn 17.000 lính Vệ binh Quốc gia được huy động tại thủ đô Washington và 29 bang, cùng 45.000 người đang hỗ trợ nỗ lực đối phó đại dịch Covid-19. Đây là mức triển khai Vệ binh Quốc gia lớn nhất từ trước đến nay tại Mỹ, vượt mức 51.000 người tham gia nỗ lực khắc phục hậu quả bão Katrina năm 2005.
"Trong hơn 34 năm quân ngũ, đây là điều cuối cùng trong danh sách nhiệm vụ mà tôi muốn làm", tướng Carden mô tả nhiệm vụ hỗ trợ lực lượng hành pháp tại bang Georgia để đối phó biểu tình. Ông thừa nhận tình huống hiện nay đòi hỏi triển khai Vệ binh Quốc gia, tin rằng sự hiện diện của lực lượng này "tạo hiệu ứng răn đe và làm dịu căng thẳng đáng kể".
Vệ binh Quốc gia là một phần của quân đội, song các thành viên chủ yếu là dân thường, được huấn luyện quân sự chuyên nghiệp trong thời gian đầu và tiếp tục được đào tạo bổ sung một lần mỗi tháng, thường là vào dịp cuối tuần, cùng với đó là chương trình huấn luyện tập trung hai tuần mỗi năm.
Lính Vệ binh Quốc gia triển khai ở thành phố Los Angeles, Mỹ, hôm 1/6. Ảnh: AFP.
Mỗi bang và vùng lãnh thổ Mỹ đều có lực lượng Vệ binh Quốc gia chịu sự chỉ đạo trực tiếp từ thống đốc, người đóng vai trò là tổng tư lệnh Vệ binh Quốc gia ở bang đó. Vệ binh Quốc gia có nhiệm vụ ứng phó với các tình huống khẩn cấp nội địa hoặc tham gia chiến đấu ở nước ngoài như một bộ phận của lục quân Mỹ.
Thống đốc bang có thể triển khai Vệ binh Quốc gia tới bất cứ địa điểm nào được tuyên bố có tình trạng khẩn cấp của bang. Đó thường là tình huống liên quan đến thiên tai, nhưng lực lượng này cũng được huy động để đối phó với bạo loạn, bất ổn, tấn công khủng bố.
Biểu tình "Tôi không thể thở" khởi phát từ thành phố Minneapolis hiện lan đến ít nhất 140 thành phố khắp nước Mỹ. Ngoài thủ đô Washington, ít nhất 40 thành phố đã áp đặt lệnh giới nghiêm nhằm đối phó các cuộc biểu tình đòi công lý cho George Floyd.
Floyd, 46 tuổi, bị cảnh sát bắt hôm 25/5 với cáo buộc tiêu thụ một tờ 20 USD giả và tử vong tại bệnh viện sau khi bị sĩ quan cảnh sát Derek Chauvin ghì chặt đầu gối lên gáy trong gần 9 phút. Anh này đã liên tục cầu xin và nói "Tôi không thể thở".
Báo cáo khám nghiệm tử thi công bố hôm 1/6 cho thấy Floyd chết vì "ngừng tim phổi" sau khi bị cảnh sát ghì vào gáy, bác sĩ pháp y gọi cái chết của anh này là "một vụ giết người". Chauvin bị truy tố tội giết người cấp độ ba và ngộ sát do bất cẩn. Ba cảnh sát liên quan cũng đang bị điều tra và có khả năng bị truy tố.
Vũ Anh (Theo CNN)