Xuất ngũ năm 1985, ông Công trở về quê nhà và gắn bó với ruộng vườn của gia đình. Là người chịu khó học hỏi, ông luôn tìm tòi cái mới, ứng dụng công nghệ vào canh tác. Thành quả hiện là hai vườn chanh ngọt lúc nào cũng trĩu quả ở ấp Phụng Sơn tổng diện tích hơn 3,5 ha.
Ông Công cho biết khoảng năm 2015, ông đặt mua trên mạng 10 hạt giống chanh leo về trồng, song chỉ có 3 dây cho trái. Trong đó, có một dây trái vị ngọt thanh, mùi thơm đặc biệt, không giống như những loại chanh leo khác. Ông nhờ một số giáo viên ở Đại học Cần Thơ chỉ dẫn kỹ thuật ghép cây thân leo để nhân giống chanh leo lạ.
Vườn chanh leo ngọt trĩu quả của ông Nguyễn Hữu Công. Ảnh: An Minh
Một lần đi vườn, ông tình cờ thấy trái nhãn lồng chín nên nảy ý định ghép cây chanh leo vào vì hai loài có một số đặc tính tương đồng. Tham vọng của ông là cây chanh sẽ cho trái có vị ngọt nếu ghép vào gốc nhãn lồng. "Nhiều người nói tôi bị khùng vì làm gì có giống chanh ngọt, nhưng tôi vẫn quyết tâm làm", ông Công nói.
Sau nhiều lần thử nghiệm thất bại, đến năm 2019, những dây chanh leo đặc biệt do ông Công tạo ra mới bắt đầu cho trái và cho thu hoạch với khoảng 200 kg trái chín. Khi ăn thử, lão nông vỡ òa cảm xúc vì trái có vị ngọt thanh, chua nhẹ, thoảng mùi thơm của nhãn lồng, khác biệt so với các loại chanh leo hiện có.
Ông hào hứng đem trái lạ tặng người thân, bạn bè, giới thiệu đến chính quyền địa phương. Tại lễ hội Óc Om Bok Sóc Trăng năm 2020, ông Công đem chanh leo ngọt đi trưng bày. Lúc này giống cây lạ được lãnh đạo tỉnh biết tới và đề nghị ngành chức năng hỗ trợ nông dân nhân giống.
Từ vài chục dây chanh leo đầu tiên, ông Công tiếp tục nhân giống khắp vườn. Lão nông mạnh dạn đốn bỏ vườn cam của gia đình để trồng 200 gốc chanh leo mới. Đây được định hướng là vườn cây đầu dòng cho việc nhân giống loại chanh leo lạ.
Chanh leo ngọt có hình dáng không khác so với các loại thông thường, nhưng mùi vị độc đáo. Ảnh: An Minh
Nông dân này cho biết ông nhân giống bằng cách ghép thân chanh leo và nhãn lồng chứ không dùng hạt. Vì nếu dùng hạt, phẩm chất nổi trội của cây sẽ không giữ được. So với các giống khác, chanh leo ngọt do ông tạo ra có sức sống mãnh liệt, dễ chăm sóc do được ghép với loài cây dại.
"Để có trái chanh leo ngọt đúng vị, giống ban đầu phải sạch bệnh, quá trình chăm sóc cần theo dõi kỹ, nếu phát hiện cây bị bệnh phải loại bỏ ngay", ông Công nói và cho biết cây chanh leo ngọt trồng sau khoảng một năm sẽ cho trái.
Theo ông Công, sau 3-4 năm sinh trưởng và cho trái cần phải cải tạo lại vườn, loại bỏ những cây già cỗi. Ngoài vườn chanh đầu, ông phải ghép mới cây con để trồng bổ sung. Sau thời gian cây cho trái và thử chất lượng ổn định, ông mới tiếp tục nhân giống để bán ra thị trường.
Vừa làm vừa học hỏi trên mạng và các kỹ sư, ông Công ngày càng hoàn thiện kỹ thuật nhân giống. Mỗi năm ông bán ra thị trường khoảng 6.000 dây chanh leo ngọt, với giá 80.000-100.000 đồng mỗi dây. Hiện, toàn bộ diện tích chanh leo của nông dân này được chứng nhận VietGAP. Đặc biệt, vườn chanh của ông không dùng thuốc để kích ra hoa, cây cho trái tự nhiên và quanh năm, mỗi đợt cách nhau khoảng 2 tháng. Mỗi năm, một dây chanh leo ngọt cho khoảng 10 kg trái, mỗi ha cho khoảng 5 tấn.
Ông Công thu hoạch chanh leo ngọt giao cho khách hàng. Ảnh: An Minh
Ngoài bán hàng qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, ông Công xây dựng được 4 đại lý tại TP HCM, Cần Thơ. Mỗi tháng ông bán ra hơn 3 tấn trái với giá 80.000-120.000 đồng mỗi ký. Sản phẩm chanh leo ngọt của nông dân này cũng được công nhận OCOP (chương trình mỗi xã một sản phẩm - phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát huy nội lực và gia tăng giá trị sản phẩm) 3 sao cấp tỉnh.
Giá chanh leo ngọt cao gấp 10 lần so với các loại thông thường nhưng do mùi vị độc đáo nên được thị trường ưa chuộng. Khoảng một năm nay, chưa đến đợt thu hoạch nhưng khách đã đặt trước hết số lượng. Với diện tích hiện có, trung bình mỗi năm gia đình gia đình ông thu lãi gần hai tỷ đồng.
"Tôi mong được cơ quan chức năng hỗ trợ để đủ điều kiện liên kết với doanh nghiệp nhân rộng quy mô, hướng đến xuất khẩu", ông Công nói, cho biết nhu cầu thị trường đang cần cao gấp 10 lần so với sản lượng hiện có.
Ông Công là nông dân sản xuất kinh doanh giỏi cấp tỉnh, trung ương nhiều năm liền và được nhận Huân chương Lao động hạng Ba của Chủ tịch nước, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ. Năm 2023, ông đạt danh hiệu Nông dân Việt Nam xuất sắc.
An Minh