Một lần nữa chuyện tìm đầu ra cho tro xỉ các nhà máy nhiệt điện và sản phẩm tái sản xuất từ loại nguyên liệu này lại được các chuyên gia, doanh nghiệp nêu tại hội nghị “Sản xuất vật liệu xây dựng từ tro xỉ” tổ chức ngày 20/6.
Là doanh nghiệp đầu tư nhà máy gạch không nung từ tro xỉ nhiệt điện, ông Vũ Thanh Tuyền – Tổng giám đốc Công ty Thanh Tuyền cho biết, đích thân Bí thư, Phó bí thư tỉnh Trà Vinh, Bình Thuận đã tới thăm nhà máy sản xuất gạch không nung của doanh nghiệp tại Quảng Ninh để tìm hiểu năng lực, công nghệ sản xuất và đầu ra cho tro xỉ của các nhà máy điện Duyên Hải 1, Vĩnh Tân 4... Coi đây là chuyến thăm hiếm có, vị Tổng giám đốc tiết lộ, lãnh đạo các tỉnh đã “tha thiết mời chúng tôi đầu tư nhà máy sản xuất gạch không nung, tiêu thụ tro xỉ cho các nhà máy nhiệt điện tại đấy và hứa sẵn sàng tạo mọi điều kiện đầu tư nhanh gọn nhất”.
Trước sự nhiệt tình của lãnh đạo tỉnh, ông Tuyền nói, “không có lý do gì doanh nghiệp không xem xét đầu tư tại các địa phương này”. Tuy nhiên, vị này cũng còn ngần ngại khi việc đầu tư nhà máy tận dụng tro xỉ để tái sản xuất vật liệu xây dựng đang vướng ở cơ chế, chính sách.
“Thị trường tiêu thụ là một chuyện, điều chúng tôi bí nhất hiện nay là vốn vay ưu đãi lãi suất thấp để có nguồn đầu tư và sự cam kết cung cấp tro xỉ lâu dài chứ không thể xẻ mỗi đơn vị tiêu thụ một ít”, ông Tuyền trăn trở.
Bãi thải chứa tro xỉ của Nhà máy Nhiệt điện Hải Phòng. Ảnh: H.T
Cũng kêu khó khăn, ông Kiều Văn Mát – Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Sông Đà Cao Cường bộc bạch, nếu vẫn quy định tro xỉ là chất thải nguy hại thì rất khó cho doanh nghiệp trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm sản xuất từ loại vật liệu này. Do chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn rõ ràng tro xỉ nào được làm phụ gia sản xuất xi măng, bê tông, gạch không nung… nên chi phí kiểm tra mẫu thử rất tốn kém. Đơn cử như Sông Đà Cao Cường tốn 3 triệu đồng test mẫu cho mỗi container xuất khẩu, khiến chi phí bị đội cao, ảnh hưởng tới giá thành, khó cạnh tranh.
Bất cập nữa trong sản xuất, tiêu thụ tro xỉ được lãnh đạo Công ty Sông Đà Cao Cường nêu, là giá mua tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện đang có sự chênh lệch lớn. Ông dẫn chứng, giá mua tro xỉ tại Công ty cổ phần Nhiệt điện Phả Lại bán tới 100.000 đồng một tấn, trong khi nhiều đơn vị khác cho không hoặc tính khoản phí rất nhỏ 10.000 – 20.000 đồng. “Công ty cam kết đầu tư lâu dài mà phải mua tro xỉ giá cao sẽ không thể cạnh tranh được với sản phẩm gạch nung trên thị trường”, ông Mát nói và kiến nghị EVN, Công ty Điện Phả Lại xem xét lại cơ chế giá bán tro xỉ cho nhà đầu tư.
Phản hồi lại, ông Nguyễn Văn Quyên – Phó giám đốc Công ty cổ phần Nhiệt điện Phả Lại nói, đơn vị không thể cho không bởi đã là công ty cổ phần, các cổ đông sẽ không chấp thuận. Hơn nữa, theo quy định Kiểm toán Nhà nước coi đây là tài sản của doanh nghiệp nên yêu cầu phải qua đấu giá. “Đã là đơn vị kinh doanh thì phải bán, thị trường giá 100.000 đồng thì chúng tôi không thể bán cho nhà đầu tư 10.000 đồng được”, ông Quyên nói.
Khẳng định “EVN mong muốn sự tham gia của doanh nghiệp, nhà đầu tư trong xử lý, tái sử dụng tro xỉ làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng”, ông Nguyễn Tài Anh – Phó tổng giám đốc EVN nói sẽ yêu cầu các bộ phận liên quan, Nhiệt điện Phả Lại rà soát lại giá bán tro xỉ hiện nay.
Theo quyết định 452/2017 của Thủ tướng, đến năm 2020 các nhà máy phải xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao làm nguyên liệu xây dựng đạt khoảng 52% tổng lượng tích lũy (khoảng 75 triệu tấn, bao gồm 56 triệu tấn tro, xỉ nhiệt điện; 19 triệu tấn thạch cao).
Tiến sĩ Trương Duy Nghĩa - Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật Nhiệt Việt Nam cho rằng, về nguyên tắc tro xỉ có thể được sử dụng như phụ gia sản xuất xi măng, sản xuất bê tông, gạch không nung và các loại vật liệu xây dựng khác. Vì vậy để đảm bảo các nhà máy nhiệt điện than hoạt động ổn định, ông Nghĩa kiến nghị, cần khẩn trương tìm giải pháp để tiêu thụ lượng tro xỉ đang tiếp tục phát sinh và còn tồn tại các bãi thải xỉ hiện nay.
Ở góc độ doanh nghiệp, theo ông Kiều Văn Mát, nên có chính sách ưu đãi vốn vay, thuế như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, hay miễn thuế VAT trong 5 năm đầu dự án… Ngoài ra, nên quy định các đơn vị xử lý tro thải của các nhà máy điện được hưởng một phần chi phí chôn lấp tro thay vì phải mua như hiện nay.
Hơn nữa, theo ông, tro, xỉ thải của các nhà máy nhiệt điện than cần phải được xử lý đảm bảo các yêu cầu theo tiêu chuẩn Việt Nam để đảm bảo chất lượng vật liệu xây dựng và chất lượng công trình. "Nếu chủ trương Nhà nước là khuyến khích sử dụng gạch không nung từ tro xỉ thì cần có chế tài, làm quyết liệt. Các Bộ như Xây dựng, Tài nguyên & môi trường, Công Thương phải cùng ngồi lại, đưa ra quy định, quy chuẩn rõ ràng, gỡ vướng cho doanh nghiệp”, ông Mát đề nghị.
Với mục đích xử lý triệt để tro, xỉ thải của các nhà máy nhiệt điện than và tận thu tái sử dụng vào sản xuất vật liệu xây dựng, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, Phó tổng giám đốc EVN Nguyễn Tài Anh cam kết, sẽ tiếp tục tạo điều kiện tối đa cho các đối tác tiếp cận nghiên cứu phương án vận chuyển và tiêu thụ tro xỉ. Tập đoàn cũng hứa sẽ làm việc với cơ quan quản lý nhà nước, đề xuất ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn, hướng dẫn liên quan tới thu gom, vận chuyển và tái sử dụng tro xỉ; sẵn sàng hỗ trợ các đối tác trong tìm kiếm các giải pháp để đảm bảo chất lượng tro xỉ...
Anh Minh