"Hôm nay tôi xin thông báo đây sẽ là nhiệm kỳ cuối cùng của tôi với tư cách lãnh đạo đảng Cộng hòa", Mitch McConnell, 82 tuổi, ngày 28/2 cho biết. Ông là người đã dẫn dắt phe Cộng hòa tại Thượng viện 17 năm qua, lâu nhất trong lịch sử Mỹ.
Quyết định từ chức của McConnell khiến nhiều người bị sốc, bởi ông là gương mặt đã gắn bó rất lâu với chính trường Mỹ. Ông lần đầu được bầu vào Thượng viện năm 1984 và trở thành lãnh đạo đảng Cộng hòa tại cơ quan này liên tục từ năm 2007 tới nay.
Nhưng với những đồng nghiệp của ông tại Thượng viện cũng như các thành viên cấp cao của đảng Cộng hòa, đây là động thái có thể đoán trước được vì một lý do đơn giản. Đảng Cộng hòa trong những năm qua đã rời xa McConnell và ngày càng nghiêng về cựu tổng thống Donald Trump, người mà ông có mối quan hệ không thực sự tốt đẹp.
Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell trở lại văn phòng của ông tại tòa nhà quốc hội ở Washington ngày 28/2. Ảnh: Reuters
Theo giới chuyên gia, McConnell đại diện cho những người Cộng hòa có quan điểm truyền thống, nhưng ảnh hưởng của họ đang dần bị lấn át bởi một làn sóng mới mang tính chất phô trương và bốc đồng hơn, mà người dẫn dắt không ai khác là cựu tổng thống Trump.
Mối chia rẽ giữa phe Cộng hòa không đứng về phía Trump và phe ủng hộ cựu tổng thống đã được phơi bày rõ ràng trong phản ứng trước quyết định từ chức của McConnell.
Thượng nghị sĩ Mitt Romney, cũng là người có thâm niên trong đảng Cộng hòa như McConnell, đã bày tỏ ngưỡng mộ đối với "kỷ lục phi thường" của chính trị gia đến từ Kentucky trong nỗ lực "kiên định bảo vệ các giá trị bảo thủ".
Tổng thống Joe Biden nói với các phóng viên rằng ông "rất tiếc" khi biết McConnell sẽ từ chức. Trong một tuyên bố sau đó, ông đã gọi McConnell là "người bạn của tôi", lưu ý rằng họ đã có thể "làm việc cùng nhau một cách thiện chí bất chấp những bất đồng chính trị".
Nhưng vẫn có những "luồng gió" thù địch hơn thổi đến từ những hướng khác.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Rick Scott tỏ ra vui mừng với quyết định ra đi của McConnell, gọi đây là "cơ hội để tập trung vào nỗ lực giải quyết những thách thức quan trọng mà đất nước đang phải đối mặt và thực sự phản ánh những khát vọng cử tri mong mỏi".
Ngay cả Nikki Haley, đối thủ cuối cùng còn lại của Trump trong cuộc đua giành đề cử ứng viên tổng thống từ đảng Cộng hòa, cũng nói rằng McConnell "đã làm được nhiều điều tốt" nhưng "chúng ta cần một thế hệ mới".
McConnell từng hợp tác khá thuận lợi với Trump trong hầu hết nhiệm kỳ của ông tại Nhà Trắng, dù tính khí hai người được nhận xét là hoàn toàn trái ngược. Tuy nhiên, việc McConnell công nhận Biden là tổng thống đắc cử vào tháng 12/2020 đã khiến Trump nổi giận. Trump khi đó kiên quyết từ chối nhận thua và phát động cuộc chiến pháp lý nhằm lật ngược kết quả bầu cử nhưng không thành công.
Sau đó, vai trò của cựu tổng thống trong cuộc bạo loạn Đồi Capitol ngày 6/1/2021 đã trở thành giọt nước làm tràn ly với quan hệ của hai người.
"Không còn nghi ngờ gì về việc tổng thống Trump phải chịu trách nhiệm khi kích động các sự kiện trong ngày hôm đó", McConnell nói hồi tháng 2/2021. "Những người xông vào tòa nhà quốc hội tin rằng họ đang hành động theo mong muốn và chỉ thị từ tổng thống".
Nhưng ngay cả khi đó, McConnell vẫn tỏ ra rất thận trọng. Những bình luận của ông chỉ được đưa ra khi ông bỏ phiếu tha bổng cho Trump trong quá trình luận tội diễn ra sau cuộc bạo loạn.
Tuy nhiên, nó cho thấy McConnell đã tin rằng Trump sẽ không thể còn đường quay lại Nhà Trắng sau vụ bạo loạn. Dù được nhìn nhận là một chính trị gia khôn ngoan, luôn cẩn trọng trong mọi hành động, ông đã sai lầm với nhận định trên.
Khi được hỏi về McConnell vào tuần trước, Trump nói với kênh Fox News rằng lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện "có thể sẽ tán thành" ông, nhưng ông không chắc về khả năng hợp tác giữa hai người trong tương lai.
"Tôi không biết liệu mình có thể làm việc cùng ông ấy hay không", Trump cho hay. "Ông ấy đã cho đi hàng nghìn tỷ USD mà đáng nhẽ không cần phải làm vậy, hàng nghìn tỷ USD. Ông ấy đã tạo điều kiện rất dễ dàng cho đảng Dân chủ".
Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện và cựu tổng thống được cho là đã không nói chuyện với nhau kể từ khi McConnell thể hiện rõ ràng quan điểm của mình sau cuộc bạo loạn Đồi Capitol.
Trong những năm qua, Trump ngày càng trở nên thù địch với McConnell và thậm chí nhắm vào cả vợ ông, cựu bộ trưởng giao thông Elaine Chao. Một nghị sĩ Cộng hòa giấu tên tại Thượng viện cho rằng McConnell sẽ khó vượt qua những lời đả kích đó.
"Cả hai người họ đều không che giấu điều này", thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer nói về mối quan hệ thù địch giữa Trump và McConnell.
Thực tế đã chứng minh rõ ràng đảng Cộng hòa không có ý định quay lưng với Trump. Làn sóng Trump đến nay vẫn vô cùng mạnh mẽ và tạo được ảnh hưởng không thể chối cãi bên trong đảng. Các thành viên Cộng hòa vẫn dành ủng hộ cho cựu tổng thống, người hai lần bị luận tội và 4 lần bị truy tố, nhiều hơn so với lãnh đạo tại Thượng viện của họ.
Một cuộc thăm dò của Economist/YouGov công bố hôm 28/2, trước khi McConnell đưa ra quyết định từ chức, cho thấy 85% đảng viên Cộng hòa nhìn nhận Trump một cách tích cực và chỉ 14% không tán thành ông. Trong khi đó, 31% đảng viên Cộng hòa có thiện cảm với McConnell và 54% không ủng hộ ông.
Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump tại Rock Hill, Nam Carolina, hôm 23/2. Ảnh: AFP
Về phần Trump, ông gần như chắc chắn sẽ giành được đề cử của đảng Cộng hòa trong cuộc đua Nhà Trắng năm nay, khi đều chiến thắng áp đảo trong vòng bầu cử sơ bộ ở 5 bang liên tiếp.
Đà trỗi dậy mạnh mẽ của Trump đã khiến McConnell rơi vào tình thế khó khăn. Nếu Trump giành chiến thắng vào tháng 11 và trở lại Nhà Trắng, giới chuyên gia dự đoán ông sẽ thúc đẩy nỗ lực lật đổ McConnell.
Các cuộc đàm phán đã diễn ra giữa phe McConnell và Trump về việc trong hoàn cảnh nào lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện có thể tán thành cựu tổng thống, điều ông rõ ràng đã không làm được cho đến nay.
Một nguồn tin am hiểu vấn đề tiết lộ về cơ bản, điều kiện được đưa ra giữa đôi bên là McConnell sẽ tán thành Trump với tư cách lãnh đạo đảng để đổi lại việc cựu tổng thống ngừng các đòn công kích nhằm vào ông.
Nhưng thực tế là "McConnell biết Trump có thể sẽ trở thành tổng thống, và vì vậy ông ấy đã quyết định ra đi vào thời điểm do chính mình lựa chọn", nguồn tin cho hay.
Nhưng về mặt nào đó, đây không thực sự là một lựa chọn.
McConnell bị ngã trên sân khấu vào năm ngoái và trong những tháng sau đó, ông hai lần đứng hình trước máy quay, hai khoảnh khắc làm dấy lên câu hỏi về năng lực lãnh đạo của ông.
Hôm 27/2, khi 4 lãnh đạo quốc hội gặp Tổng thống Biden tại Nhà Trắng, McConnell là người duy nhất trong bộ tứ không phát biểu trước giới truyền thông.
"McConnell từng có vẻ là một gương mặt không thể thay thế ở Washington. Nhưng cuối cùng, ông đã phải khuất phục trước sức mạnh dường như không thể ngăn cản của chủ nghĩa Trump", bình luận viên kỳ cựu Niall Stanage của Hill nhận xét.
Vũ Hoàng (Theo Hill, AFP, Reuters)