Quốc đảo Palau gồm khoảng 340 đảo nằm ở tây Thái Bình Dương. Ảnh: National Graphic.
Phòng khách sạn trống rỗng, du thuyền bỏ không và công ty du lịch đóng cửa là những biểu hiện rõ ràng nhất cho ngành du lịch Palau đang gánh chịu thiệt hại trong cuộc chiến ngoại giao leo thang giữa Trung Quốc và Đài Loan, theo Reuters. Cuối năm ngoái, Trung Quốc cấm công dân du lịch tới Palau với lý do "điểm đến bất hợp pháp" vì không có quan hệ ngoại giao chính thức.
Khi Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng ở Thái Bình Dương, Palau, một trong 17 đồng minh ngoại giao còn lại với Đài Loan, phải chịu sức ép để thay đổi quan hệ này, theo các quan chức và doanh nhân tại quốc đảo.
"Có những tranh cãi đang diễn ra về việc Trung Quốc sử dụng du lịch làm vũ khí", Jeffrey Barabe, chủ sở hữu khách sạn Palau Central và khu nghỉ dưỡng Palau Carolines ở Koror nói. "Một số người tin rằng Trung Quốc từng cho phép đổ tiền vào và giờ đây họ rút đi để buộc Palau thiết lập quan hệ ngoại giao".
Ở trung tâm thương mại Koror, sự rút đi của Trung Quốc thể hiện rõ ràng. Khách sạn, nhà hàng trống trơn, công ty du lịch đóng cửa và thuyền chở du khách tới đảo Rock nhàn hạ neo đậu tại các bến tàu. Hãng hàng không Palau Pacific Airways hồi tháng 7 thông báo sẽ dừng các chuyến bay đến Trung Quốc kể từ cuối tháng này.
Trước lệnh cấm, người Trung Quốc chiếm 50% lượng du khách đến Palau. Theo số liệu chính thức, có 55.000 người Trung Quốc và 9.000 người Đài Loan trong số 122.000 du khách đến Palau vào năm 2017. Các nhà đầu tư Trung Quốc cũng đổ xô đến Palau mua cơ sở, xây khách sạn, mở mang kinh doanh và chiếm lĩnh những khu vực bất động sản lớn ven biển.
Chính phủ Trung Quốc đang "nỗ lực giảm hoặc chặn dòng du khách tới Palau", một hãng hàng không Đài Loan cho biết. Lượng khách của hãng này đã giảm 50% kể từ khi lệnh cấm của Trung Quốc có hiệu lực. Năm ngoái, Trung Quốc cũng sử dụng du lịch như một công cụ khi Hàn Quốc triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ.
Khi được hỏi có phải xem Palau là điểm đến bất hợp pháp để gây áp lực khiến nước này cắt đứt quan hệ với Đài Loan hay không, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết quan hệ với các nước khác phải diễn ra theo khuôn khổ của nguyên tắc "một Trung Quốc".
Khách sạn Ocena Star ở Koror, Palau không một bóng khách du lịch hôm 6/8. Ảnh: Reuters.
Cơ quan ngoại giao Đài Loan nói rằng Trung Quốc đã buộc 4 quốc gia cắt đứt quan hệ với Đài Bắc để chuyển hướng sang Bắc Kinh trong hai năm qua bằng cách cung cấp các gói hỗ trợ và đầu tư hào phóng. "Trong lúc Đài Loan đối mặt với những thách thức ngoại giao nghiêm trọng, chính quyền sẽ không cúi đầu trước những áp lực từ Bắc Kinh", cơ quan này đăng thông báo trên website.
Tổng thống Palau Tommy Remengesau Jr. cho biết không có thông báo chính thức từ Bắc Kinh về hạn chế du lịch. "Chẳng có gì là bí mật trong việc Trung Quốc muốn chúng tôi và Đài Loan đi theo họ nhưng chính sách một Trung Quốc không phải lựa chọn của Palau", ông nói.
Remengesau, người sẽ kết thúc nhiệm kỳ tổng thống thứ hai vào tháng 1/2021, khẳng định Palau chào đón đầu tư và du lịch từ Trung Quốc nhưng các nguyên tắc hành chính và tư tưởng dân chủ hiện tại cùng hướng với Đài Loan.
Theo Remengesau, Palau đã thích ứng với sự hạn chế từ Trung Quốc bằng cách tập trung vào những khách du lịch "chịu chi" hơn là du lịch đại chúng, điều có thể gây ảnh hưởng đến môi trường. Một trong những điểm du lịch nổi tiếng của Palau là hồ nước mặn Jellyfish Lake đã phải đóng cửa sau khi lượng sứa trong hồ bị sụt giảm đáng kể vì có quá đông người xuống bơi.
"Thực tế đông du khách không có nghĩa Palau đạt doanh thu lớn. Lệnh cấm chỉ khiến chúng tôi quan tâm đến chất lượng hơn là số lượng", Remengesau nói.
Du thuyền neo đậu ở bến tàu tại Koror vì vắng khách. Ảnh: Reuters.
Trung Quốc cạnh tranh ảnh hưởng với Mỹ
Cựu quan chức chính phủ Palau nói Bắc Kinh đang củng cố ảnh hưởng trong khu vực trước khi thỏa thuận tài trợ Compact mà Mỹ ký kết với liên hiệp ba quốc đảo Micronesia, Marshall và Palau hết hạn vào năm 2023 và 2024.
Hàng năm, Mỹ cung cấp khoảng 200 triệu USD và chịu trách nhiệm bảo vệ ba quốc gia này. Năm ngoái, Mỹ chấp thuận viện trợ thêm 124 triệu USD cho Palau đến năm 2024 nhưng chưa công bố thêm bất cứ kế hoạch nào sau khi thỏa thuận Compact kết thúc.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ khẳng định Washington và Bắc Kinh không phải đối thủ tìm cách triệt tiêu nhau trong khu vực song Mỹ rất quan ngại về nguy cơ các nước không thể trả được số nợ đã vay của Trung Quốc, cũng như điều kiện về môi trường, xã hội hoặc lao động thường xuất hiện trong các dự án mà Trung Quốc tài trợ.
Một báo cáo hồi tháng 6 của Ủy ban Đánh giá Kinh tế và An Ninh Mỹ - Trung cho thấy Bắc Kinh đã tăng cường hoạt động kinh tế ở Thái Bình Dương để thực hiện các mục tiêu ưu tiên về ngoại giao và chiến lược, kể cả việc giảm sự hiện diện của Đài Loan trên trường quốc tế, nhằm tiếp cận với nguồn tài nguyên thiên nhiên và phát triển lực lượng hải quân.
Cựu quan chức chính phủ Micronesian cho biết Bắc Kinh cũng muốn mở rộng Sáng kiến Vành đai và Con đường sang Palau và có thể cung cấp nguồn đầu tư quan trọng sau khi thỏa thuận Compact hết hạn.
"Trung Quốc đã đưa ra một số đề nghị", cựu tổng thống Palau Johnson Toribiong nói. "Chúng tôi phải tìm cách thu hút các nhà đầu tư và đó sẽ là sự kiện lớn trong quan hệ Palau - Trung Quốc".
Toribiong, người mãn nhiệm năm 2013, cho rằng Palau không nên tự cô lập mình. "Tôi thích Đài Loan nhưng ngay cả người Đài Loan cũng thích Trung Quốc. Doanh nhân đều thích Trung Quốc. Họ không quan tâm đến hậu quả chính trị. Hãy nghĩ về kinh tế thôi".
Tổng thống đương nhiệm Remengesau giải thích Palau chưa có trao đổi chính thức nào với Trung Quốc về tài trợ sau khi thỏa thuận với Mỹ hết hạn nhưng nội bộ chính quyền đã thảo luận về vấn đề này. Mỗi năm, Palau nhận được 10 triệu USD viện trợ cùng các học bổng y tế, giáo dục từ Đài Loan.
Trung Quốc đã nhanh chóng trở thành một trong những nền kinh tế thống trị ở Thái Bình Dương, chi hàng tỷ USD trong thương mại, đầu tư, viện trợ và du lịch trên khắp Micronesia và khu vực rộng lớn hơn. Các khoản vay ưu đãi của Trung Quốc đối với các quốc đảo Thái Bình Dương cũng tăng mạnh.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng các quốc đảo được Trung Quốc đổ tiền vào có thể bị sập bẫy nợ như Sri Lanka, Vanuatu, Papua New Guinea và Tonga. Chính phủ Sri Lanka năm 2017 phải ký hợp đồng cho Trung Quốc thuê cảng chiến lược Hambantota trong 99 năm để trả nợ. Ngoài nợ, Trung Quốc còn sử dụng một vũ khí sắc bén là du lịch để gây ảnh hưởng hoặc sức ép với những quốc gia khác.
Huyền Lê