Kính viễn vọng Gaia chụp ảnh James Webb (khoanh tròn). Phần đóng khung bên trái là ảnh James Webb với độ phân giải đầy đủ, phần đóng khung bên phải là bức ảnh thứ hai, được chụp sau ảnh đầu tiên 2 tiếng. Ảnh: ESA/Gaia/DPAC
Kính viễn vọng không gian Gaia và James Webb đều quay quanh L2 - điểm ổn định lực hấp dẫn giữa Mặt Trời và Trái Đất, cách Trái Đất khoảng 1,5 triệu km. Ngày 18/2, Gaia đã chụp ảnh thành công "người bạn mới" trong lần thử đầu tiên.
Rất ít ánh sáng Mặt Trời phản chiếu đến Gaia. Do đó, James Webb chỉ trông như một đốm sáng nhỏ và mờ trong hai ống kính của Gaia mà không có bất cứ chi tiết nào hiện rõ, theo thông báo hôm 16/3 của ESA.
Cơ hội chụp ảnh tình cờ xuất hiện khi các chuyên gia phụ trách Gaia, Uli Bastian từ Đại học Heidelberg (Đức) và Francois Mignard từ Đài quan sát Nice (Pháp), nhận ra rằng sau khi James Webb bay đến L2, nó sẽ nằm ngay trong phạm vi quan sát của Gaia - kính viễn vọng chuyên lập bản đồ sao.
Quỹ đạo của kính viễn vọng James Webb (trắng) và Gaia (vàng) xung quanh điểm L2. Ảnh: ESA/Gaia/DPAC
Gaia không được thiết kế để chụp ảnh thực tế về các thiên thể, ESA cho biết. Thay vào đó, nó thực hiện các phép đo chính xác về vị trí, chuyển động, khoảng cách và màu sắc của chúng. Tuy nhiên, một trong các dụng cụ của Gaia sẽ chụp ảnh bầu trời, gọi là dụng cụ lập bản đồ bầu trời.
Dụng cụ này chụp ảnh một dải 360 độ xung quanh thiên thể cứ 6 tiếng một lần. Với mỗi lần chụp, mỗi dải lại nghiêng đi một chút, giúp Gaia dần dần chụp được toàn bộ bầu trời. Thông thường, những lát cắt này được sử dụng để tìm kiếm hình ảnh sao, hỗ trợ cho nhiệm vụ lập bản đồ khoa học của Gaia, sau đó bị xóa.
Tuy nhiên, các nhà khoa học có thể yêu cầu máy tính giữ lại một số dữ liệu hình ảnh. Theo kế hoạch ban đầu, dụng cụ lập bản đồ bầu trời sẽ phục vụ các mục đích kỹ thuật, nhưng trong quá trình làm nhiệm vụ, nó cũng đã bộc lộ một số công dụng khác. Do đó, các chuyên gia cho rằng có thể dùng nó để chụp ảnh James Webb. Cơ hội chụp ảnh đầu tiên xuất hiện hôm 18/2, khi hai kính viễn vọng cách nhau khoảng một triệu km.
James Webb đang chuẩn bị cho việc nghiên cứu không gian sâu. Kính viễn vọng này vừa chụp bức ảnh đầu tiên sau quá trình căn chỉnh gương kéo dài vài tháng. Trong khi đó, nhóm phụ trách Gaia dự định công bố một bộ dữ liệu khác vào năm 2022 để phục vụ cho các phân tích về sứ mệnh dài hạn của nó - lập bản đồ vị trí các ngôi sao và giúp giới khoa học lập biểu đồ về sự tiến hóa và vị trí của một tỷ ngôi sao tương đối gần Trái Đất.
Thu Thảo (Theo Space)