Chia sẻ bên hành lang Quốc hội sáng 26/5, ông Trần Văn Lâm, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách cho rằng, hơn 1 triệu tỷ đồng đang dư chủ yếu ở một số lĩnh vực như đầu tư công, cải cách tiền lương 200.000 tỷ đồng, đầu tư xây dựng cơ bản và một số khoản nhiệm vụ chi chuyển nguồn để tránh cắt khúc trong các khoản chi thường xuyên.
"Tồn đọng hơn một triệu tỷ đồng trong ngân quỹ là lãng phí, và chậm đưa vào khiến kinh tế mất đi động lực trong khi chúng ta vẫn phải đi vay, chịu lãi vay hơn 3 triệu tỷ đồng. Việc này cho thấy kém hiệu quả trong sử dụng đồng tiền", ông Trần Văn Lâm nói.
Ông Trần Văn Lâm, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách. Ảnh: Hoàng Phong
Theo các đại biểu, chậm giải ngân đưa vốn công vào nền kinh tế có lý do khách quan và chủ quan. Chủ quan là năng lực quản lý, trách nhiệm các cơ quan chức năng trong chuẩn bị vốn đầu tư, thanh quyết toán bàn giao nghiệm thu công trình.
"Có tiền không tiêu được không hẳn do chính sách vướng, chủ yếu do thực thi dẫn tới tiền chậm đưa vào nền kinh tế, làm hạn chế tăng trưởng, phát triển kinh tế xã hội", ông Trần Văn Lâm nhận xét.
Về yếu tố khách quan, mỗi địa phương có tính chất đặc thù khác nhau. Ví dụ, địa phương không có tính chất phức tạp, đền bù đơn giản thì triển khai rất nhanh. Nhưng có địa phương "tấc đất, tấc vàng", đền bù chỉ sai một ly đã khiếu kiện thì quá trình làm phức tạp, khó khăn hơn. Do đó, đại biểu cho rằng, khó có thể so sánh sự phức tạp giữa TP HCM, Hà Nội với một số tỉnh như Sơn La, Điện Biên.
TP HCM là một trong số địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp trong quý I năm nay, gần 0,9%. Ông Trần Hoàng Ngân cho rằng, kế hoạch đầu tư công đưa ra lớn nhưng giải ngân còn phụ thuộc khả năng hấp thụ của thị trường, từng công đoạn triển khai dự án. Chẳng hạn, ba tháng đầu năm thành phố giải ngân được 1.600 tỷ đồng, nhưng tháng 4 và 5 số giải ngân tăng lên 8.800 tỷ đồng.
"Giải ngân phụ thuộc vào triển khai dự án, nhất là giải phóng mặt bằng, trong đó riêng thu hồi đất thường mất 3-6 tháng mới có quyết định, sau đó mới thỏa thuận, đền bù cho người dân. Công trình dự án dở dang là lãng phí", ông Ngân nhìn nhận.
Cách để "tiêu" hơn 1 triệu tỷ đồng ngân quỹ, theo các đại biểu phụ thuộc phần lớn vào khả năng thực thi chính sách của Chính phủ. "Cần rà soát thể chế, quy định nào đang vướng do chúng ta tự đưa ra, tự cản trở mình thì phải sửa. Quốc hội có thể ban hành một luật sửa nhiều luật để tháo gỡ điểm nghẽn này", ông Ngân đề nghị.
Trong khi đó, ông Lâm cho rằng, trong khi chờ sửa luật, các thủ tục thực thi từ phía bộ, ngành cần được đơn giản hóa với quy trình rút ngắn hơn như các bước chuẩn bị hồ sơ, chuẩn bị dự án đầu tư, thanh quyết toán.
Cùng đó, cấp có thẩm quyền cho phép thí điểm cơ chế đặc thù tại một số địa phương, như cho phép chỉ định thầu, hoặc tách giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án để đẩy nhanh việc thực hiện.
Ví dụ thí điểm tách giải phóng mặt bằng khỏi dự án chung và thí điểm tại TP HCM. Hay với một số dự án giao thông trọng điểm cho giải phóng mặt bằng không căn cứ vào dự án hiện tại, tức là cho giải phóng cả khu quy hoạch rồi mới đấu thầu sử dụng đất. Cách làm này cần thí điểm, làm từng bước rồi tổng kết, đánh giá.
"Sốt ruột nhưng chúng ta cũng phải làm từng bước chặt chẽ, hiệu quả", Ủy viên Ủy ban Tài chính ngân sách lưu ý.
Tuy vậy, ông lưu ý, không "đẩy" tiền ra bằng mọi giá mà cần hiệu quả. "Nếu đưa tiền ra mà làm thất thoát, lãng phí lớn hơn thì còn xót xa hơn. Cho nên không thể nóng vội mà đưa ra những giải pháp cực đoan, thay vào đó cần thận trọng để tránh nảy sinh thất thoát, lãng phí", ông nói.
Trước đó, tại phiên thảo luận ở tổ ngày 25/5, đại biểu Quốc hội nêu bất cập về tồn đọng ngân quỹ quốc gia, hơn 1 triệu tỷ đồng tính đến tháng 5/2023. Họ cho rằng đây là "cục máu đông" gây tắc nghẽn dòng tiền nền kinh tế.
Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc thừa nhận thực trạng này và cho biết việc tồn ngân quỹ lớn chủ yếu do tắc nghẽn trong giải ngân vốn đầu tư công. Hiện số tiền này được gửi tại Ngân hàng Nhà nước lãi suất 0,8% một năm.
Đầu tư công - vốn được coi là nguồn lực dẫn dắt cho đầu tư tư nhân phát triển - hiện giải ngân rất thấp. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 4 tháng đạt gần 14,7% kế hoạch năm. Mức này mới đạt gần 15,7% kế hoạch Thủ tướng giao và thấp hơn cùng kỳ 2022 (18,48%).
Theo Luật Đầu tư công, có dự án mới được bố trí tiền, nhưng khâu chuẩn bị dự án "tắc" sẽ dẫn tới các khâu tiếp theo, như giải ngân vốn không thực hiện được.
Ông Phớc cho rằng, phải sửa luật, có thể dùng một luật sửa nhiều luật, trong đó cần sửa Luật Đầu tư công mới có thể khắc phục tình trạng này.