Dragon Capital vừa có báo cáo đánh giá tác động của căng thẳng chính trị thế giới đến kinh tế Việt Nam, trong bối cảnh xung đột ở Ukraine đã bước sang ngày thứ 5 và các nước phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga.
Xung đột chính trị lần này theo Dragon Capital và nhiều chuyên gia khác, có tác động không đáng kể đối với thương mại Việt Nam. Tỷ trọng thương mại của Nga và Ukraine với Việt Nam lần lượt chỉ chiếm 1% và 0,1% kim ngạch xuất nhập khẩu.
Tuy nhiên, vai trò của Nga và Ukraine ngày càng tăng đối với thương mại quốc tế khi chiếm 1,8% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn cầu. Việt Nam vẫn sẽ chịu một số tác động do hai quốc gia này có vị thế quan trọng trong chuỗi cung ứng và năng lượng toàn cầu.
Tác động dễ thấy nhất với nền kinh tế Việt Nam, theo Dragon Capital là áp lực lạm phát do giá dầu tăng. Trong rổ hàng hoá tính lạm phát của Việt Nam, nhiên liệu hiện chiếm tỷ trọng 3,6% trong khi nhóm giao thông chiếm 9,7%.
Đến nay, giá dầu Brent đã tăng 27,2%. Diễn biến giá dầu trong thời gian tới sẽ còn phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm cả xung đột tại Ukraine và diễn tiến thỏa thuận hạt nhân Iran.
JP Morgan dự báo giá dầu trung bình dao động từ 88 USD đến 105 USD một thùng, dựa trên ba kịch bản có khả năng xảy ra nhất.
Thứ nhất, nếu Nga thực hiện các biện pháp trả đũa cộng với việc không có thỏa thuận hạt nhân Iran, giá dầu sẽ lên mức 105 USD một thùng. Thứ hai, nếu Nga leo thang và có thỏa thuận hạt nhân Iran, giá dầu quanh mức 100 USD mỗi thùng. Thứ ba, rủi ro địa chính trị mờ dần và vẫn có thỏa thuận hạt nhân Iran, mỗi thùng dầu ở mức 88 USD.
Dựa trên ba kịch bản dự báo giá dầu của JP Morgan, Dragon Capital nhận định lạm phát cơ bản của Việt Nam có thể tăng tương ứng 0,65%; 0,3% hoặc 0,08% so với ước tính hiện tại.
Theo đó, dưới ước tính của quỹ đầu tư này, lạm phát của Việt Nam sẽ dao động từ 3,58% đến 3,8% và tệ nhất là lên 4,18% nếu giá dầu lên 105 USD một thùng.
| Kịch bản | Giá dầu | Tác động lên lạm phát | Lạm phát 2022 |
| Nga trả đũa Ukraine + Không có thoả thuận hạt nhân Iran | 105 USD | +0,65% | 4,18% |
| Nga leo thang + có thỏa thuận hạt nhân Iran | 100 USD | +0,3% | 3,8% |
| Căng thẳng Nga - Ukraine hạ nhiệt + có thoả thuận Iran | 88 USD | +0,08% | 3,58% |
Tuy nhiên, Dragon Capital cũng đánh giá tác động của giá dầu tăng có thể không ảnh hưởng đến lạm phát như dự kiến. Giá xăng trong nước chịu tác động của giá quốc tế, nhưng không phải lúc nào cũng biến động cùng chiều.
Giá nhiên liệu của Việt Nam còn bao gồm nhiều loại thuế khác nhau (thuế nhập khẩu, thuế môi trường) – được xem như là yếu tố bình ổn thị trường. Để kiểm soát lạm phát, Chính phủ có thể thực hiện một số điều chỉnh chính sách.
Hiện, Chính phủ đã tài trợ cho một công ty lọc dầu để giải quyết những khó khăn tài chính tạm thời và nâng sản lượng lên mức bình thường. Bộ Tài chính cũng chuẩn bị đấu giá 100 triệu lít xăng RON 92 (xăng trong nước) từ nguồn dự trữ quốc gia trong tháng này để tăng nguồn cung.
Bên cạnh đó, Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Tài chính xem xét giảm thuế môi trường đối với xăng dầu. Phương án này sẽ được thảo luận trong kỳ họp Quốc hội tới. Hiện tại, thuế môi trường chiếm 15% giá dầu nội địa trong khi tổng thuế và phí chiếm 42% giá dầu.
Dragon Capital cho biết "không đặc biệt lo ngại về lạm phát chỉ dựa trên giá dầu". Có những lĩnh vực khác trong rổ giá tiêu dùng như điện và nước (3,9%), y tế (5,4%), hoặc giáo dục (5,5%) mà Chính phủ có thể linh hoạt điều chỉnh. Tuy nhiên, Dragon Capital cũng đặt ra lo ngại khi giá thịt lợn, gạo và gia cầm tăng theo.
Một vấn đề khác đặt ra khi giá dầu tăng theo Dragon Capital là tác động lên cán cân thương mại.
Trong 4 năm qua, mỗi năm Việt Nam nhập khẩu khoảng 6 tỷ USD gồm dầu và các sản phẩm từ dầu. Dragon Capital ước tính cán cân thương mại năm 2022, Việt nam thặng dư 13,2 tỷ USD, với giả định giá dầu trung bình là 85 USD mỗi thùng. Tuy nhiên, với kịch bản có nhiều khả năng hơn là 100 USD, thặng dư thương mại của Việt Nam có thể thu hẹp xuống còn 12 tỷ USD, theo ước tính của quỹ đầu tư này.
Nhìn chung, ảnh hưởng trực tiếp của căng thẳng Nga – Ukraine đến thương mại Việt Nam là rất hạn chế. Nhưng Việt Nam có thể vẫn chịu tác động từ gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt đối với xuất khẩu điện thoại di động và điện tử của Việt Nam.
Nga và Ukraine là những nhà cung cấp lớn trên thế giới về niken, neon, krypton, nhôm và paladium – vốn là những nguyên liệu quan trọng để sản xuất chip bán dẫn. Do đó, bất kỳ gián đoạn nào trong nguồn cung cấp hàng hóa của Nga có thể gây ra tắc nghẽn trong sản lượng lĩnh vực điện tử, Dragon Capital đánh giá.
Việt Nam không nhập khẩu trực tiếp các nguyên liệu này từ Nga và Ukraine nhưng lại nhập khẩu chip từ Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan. Năm 2021, Việt Nam đã mua các chất bán dẫn, điện thoại và linh kiện điện tử giá 59 tỷ USD từ các thị trường này, chiếm 17,6% tổng giá trị nhập khẩu.
Các nước Đông Á đã lên tiếng ủng hộ các biện pháp trừng phạt kinh tế của phương Tây và có thể thực hiện một số biện pháp áp dụng với Nga. Do đó, bất kỳ căng thẳng nào giữa Nga và các nước này đều có thể tác động đến chi phí sản xuất điện thoại di động và điện tử Việt Nam, Dragon Capital cho hay.
Quỳnh Trang