Tàu ngầm Kazan thuộc Đề án 855M của Nga.
Sau Chiến tranh Lạnh, hải quân Mỹ thống trị lòng đại dương với nòng cốt là các tàu ngầm lớp Virginia. Tuy nhiên, vị thế này đang bị thách thức bởi sự xuất hiện của tàu ngầm tấn công hạt nhân Đề án 855 (lớp Yasen) của Nga. Trận chiến giữa hai loại tàu này sẽ là cuộc chiến đại diện cho đỉnh cao của công nghệ tàu ngầm trong 20 năm qua, theo National Interest.
Tàu ngầm Đề án 855 'Yasen'
Giữa thập niên 1980, Cục thiết kế trung ương Malakhit, một trong ba cục thiết kế tàu ngầm chủ lực của Liên Xô, hoàn thiện thiết kế tàu ngầm tấn công lớp Yasen. Chiếc đầu tiên mang tên Severodvinsk được đóng tại nhà máy Sevmash năm 1993, dự kiến hạ thủy vào năm 1995 và biên chế sau đó ba năm.
Tuy nhiên, khó khăn kinh tế ở Nga thời hậu Liên Xô khiến dự án này bị đình trệ và dừng hoàn toàn vào năm 1996. Tới năm 2003, Bộ Quốc phòng Nga cấp vốn cho nhà máy Sevmash để tiếp tục hoàn thiện chiếc Severodvinsk. Tàu hạ thủy năm 2010 và được biên chế vào năm 2013.
Tàu ngầm lớp Yasen dài 118 m, lượng giãn nước 13.800 tấn khi lặn. Thủy thủ đoàn gồm 90 người, ít hơn nhiều so với tàu ngầm cùng loại của Mỹ, cho thấy mức độ tự động hóa rất cao của lớp tàu này. Hình dáng bên ngoài của tàu khá giống với Đề án 971 (lớp Shchuka-B), nhưng phần phía sau tháp chỉ huy được làm dài hơn để chứa các ống phóng tên lửa thẳng đứng.
Tàu Severodvinsk sử dụng lò phản ứng hạt nhân OK-650KPM công suất 200 MW, cho phép tàu đạt tốc độ tối đa 65 km/h khi lặn hoặc bơi hành trình yên tĩnh trong lòng biển ở vận tốc 37 km/h.
Severodvinsk được trang bị tổ hợp định vị thủy âm (sonar) MGK-600 "Irtysh-Amfora", bao gồm một sonar hình cầu ở mũi, nhiều cụm sonar hai bên sườn và một sonar kéo phía đuôi. Ngoài ra, tàu còn có một radar dò tìm mặt biển MRK-50 Albatross và hệ thống đối kháng - yểm trợ điện tử Rim Hat.
Vũ khí trên tàu gồm 4 ống phóng ngư lôi cỡ 533 mm và 4 ống phóng cỡ 650 mm. Chúng có thể khai hỏa nhiều loại ngư lôi, cũng như các biến thể diệt hạm, tấn công mặt đất và chống ngầm của tên lửa Kalibr. Ngoài ra, lớp Yasen còn trang bị 8 ống phóng thẳng đứng sau tháp chỉ huy, có thể lắp 32 tên lửa P-800 Oniks hoặc 40 tên lửa Kalibr với tầm bắn tới 2.500 km.
Tàu ngầm lớp Virginia
Lớp Virginia là phiên bản nối tiếp và tiết kiệm chi phí của lớp Seawolf, loại tàu rất uy lực nhưng cực kỳ đắt đỏ. Sau khi ra mắt, lớp Virginia dần trở thành xương sống của lực lượng tàu ngầm Mỹ.
Lớp Virginia chỉ ngắn hơn Yasen khoảng 3 m, nhưng có lượng giãn nước lớn gấp đôi. Tàu có thủy thủ đoàn 113 người, sử dụng một lò phản ứng hạt nhân GE SG9 và trang bị động cơ phản lực dòng nước thay vì chân vịt. Tàu đạt vận tốc 65 km/h khi lặn và hành trình êm trong đại dương ở vận tốc 46 km/h. Chỉ có tàu ngầm hạt nhân chiến lược lớp Los Angeles mới có thể đọ được về thông số với Virginia.
Tàu ngầm lớp Virginia rời cảng đi tuần tra.
Tương tự tàu Nga, lớp Virginia cũng sử dụng một sonar BQQ-10 hình cầu ở mũi tàu. Bắt đầu từ biến thể Block III, nó được thay thế bằng sonar mũi khẩu độ lớn (LABS) hình chữ U, cùng nhiều cụm sonar khẩu độ rộng khối lượng nhẹ (LWWAA) ở hai bên hông. LWWAA đặc biệt hiệu quả trong việc phát hiện các tàu ngầm diesel điện có độ ồn thấp. Phía đuôi tàu được lắp sonar kéo thụ động, trong khi sonar mảng pha cao tần được lắp trên tháp chỉ huy và dưới bụng, giúp lớp Virginia phát hiện và tránh thủy lôi.
Tàu ngầm Virginia chỉ có 4 ống phóng cỡ 533 mm dùng cho ngư lôi Mk.48 cải tiến (ADCAP) và tên lửa diệt hạm UGM-84. Cụm 12 ống phóng thẳng đứng ở giữa tàu chứa tên lửa hành trình Tomahawk, chúng dự kiến được thay bằng hai bệ phóng hình trụ với lượng tên lửa tương đương ở biến thể Block III, trong khi biến thể Block V sẽ được mang tới 40 tên lửa Tomahawk.
Kịch bản đối đầu
Chuyên gia quân sự Kyle Mizokami đánh giá trong tình huống một đối một giữa tàu ngầm lớp Virginia Block III và Severodvinsk, rất khó để xác định thắng thua. Đây là hai tàu ngầm đại diện cho đỉnh cao công nghệ quân sự giữa hai cường quốc.
Vũ khí trên hai tàu có uy lực tương đương. Tàu Serevodvinsk được trang bị biến thể chống ngầm của tên lửa Kalibr, giúp nó tung đòn tấn công nhanh vào đối phương từ khoảng cách 50 km.
Tàu ngầm Severodvinsk có thể chạy chậm hơn nhưng lặn sâu hơn nhiều so với lớp Virginia. Trong khi đó, lớp Virginia có lợi thế ở khả năng phát hiện đối phương nhờ hệ thống LABS. Tàu ngầm Mỹ chạy êm và có sonar hiện đại hơn đối thủ. Đây được xem là sự kết hợp vô địch trong chiến tranh tàu ngầm, giúp nó có lợi thế di chuyển và phát hiện mà tàu Serevodvinsk không có.
Tàu ngầm lớp Virginia có lợi thế độ ồn thấp. Ảnh: National Interest.
Trong tương lai gần, tàu Virginia có thể được nâng cấp sonar qua gói phần mềm mới, trong khi tàu Severodvinsk không có tính năng này. Tuy nhiên, người Nga có thể đáp trả bằng Đề án 855M "Yasen cải tiến" với cảm biến và hệ thống điện tử vượt trội chiếc Severodvinsk. Tàu ngầm Kazan được Nga hạ thủy hồi đầu năm nay là chiếc đầu tiên thuộc Đề án 855M.
Về lâu dài, cuộc cạnh tranh giữa hai tàu ngầm này sẽ dẫn đến việc sử dụng các tàu lặn không người lái và nhiều công nghệ mới. Trong bối cảnh Mỹ quyết tâm phát triển năng lực tác chiến tàu ngầm từ sau Chiến tranh Lạnh, phiên bản mới nhất của lớp Virginia sẽ nhỉnh hơn chiếc đầu tiên của lớp Yasen, nhưng không thể bảo đảm lợi thế trước các tàu Yasen cải tiến, chuyên gia Mizokami nhận định.
Duy Sơn