Tại tọa đàm về tiết kiệm điện do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 15/5, chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh cho rằng giá điện của Việt Nam được trợ giá do chính sách an sinh xã hội và các chính sách khác của Chính phủ.
Theo ông Sơn, một số dạng năng lượng tái tạo (thủy điện, điện gió, mặt trời) hay nhiệt điện than trước kia sử dụng than tự khai thác trong nước sẽ rẻ hơn. Còn lại giá năng lượng trên thế giới hiện nay giống nhau về bản chất, gồm chi phí nhiên liệu đầu vào và sản xuất.
Ông Sơn dẫn ví dụ Nhà máy nhiệt điện Ô Môn phải nhập khẩu dầu, khí bằng giá quốc tế. Hay ngay cả Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) hiện cũng yêu cầu giá than bán cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải phản ánh theo thị trường. Do đó, chuyên gia này cho rằng "không có lý do gì để giá năng lượng của Việt Nam lại rẻ hơn các nước".
Theo ông, Chính phủ và Bộ Công Thương đang cải cách giá theo các cơ chế khác nhau để bám dần vào thị trường. "Việc này tránh tình trạng EVN thua lỗ mà không phải lỗi của họ", ông nói, giải thích thêm rằng tập đoàn này phải mua nhiên liệu đầu vào đắt nhưng bán giá cố định trong nhiều năm, không được điều chỉnh so với giá năng lượng thế giới.
Ông Hà Đăng Sơn (giữa) cùng các chuyên gia thảo luận tại toạ đàm chiều 15/5. Ảnh: VGP
Thực tế, giá điện của Việt Nam hiện thấp hơn nhiều nước từng được nhắc tới nhiều lần trước đây. Tháng 9 năm ngoái, trang Globalpetrolprices công bố chi phí năng lượng của hơn 100 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Theo đó, giá điện trung bình của thế giới là 0,155 USD một kWh với người dùng là hộ gia đình.
Tuy nhiên giá này chưa cập nhật lần điều chỉnh hồi tháng 11. Sau tăng giá, giá điện trung bình của Việt Nam khoảng 2.006,9 đồng một kWh, tương ứng 0,083 USD/kWh theo tỷ giá quy đổi tại thời điểm đó. Mức này so với giá điện của Philippines được Globalpetrolprices cập nhật hồi tháng 9, bằng khoảng 43%; thấp hơn Indonesia (0,09 USD/kWh), Thái Lan (0,125 USD/kWh)... và hầu hết nước phát triển khác.
Ngược lại, giá điện bình quân của Việt Nam sau khi tăng cũng cao hơn Lào (quốc gia có tới 70% thủy điện giá rẻ), hay một số quốc gia như Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh, Malaysia, Thổ Nhĩ Kỳ...
Điện vốn là mặt hàng đặc biệt, được sử dụng nhiều, ảnh hưởng lớn tới đời sống và sản xuất, kinh doanh. TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, từng ước tính giá năng lượng này tăng 8% khiến tăng trưởng GDP giảm 0,36%, làm cho CPI tăng 0,4-0,5% (cả trực tiếp và gián tiếp).
Vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng việc tăng giá mặt hàng này vẫn cần có kế hoạch và lộ trình phù hợp về mức độ và thời điểm. Điều này đảm bảo tính thị trường và mục tiêu kiểm soát lạm phát.
Ngoài vấn đề giá, tại tọa đàm hôm nay, ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) dự báo nhu cầu sử dụng điện năm nay sẽ tăng trưởng mạnh do đà phục hồi kinh tế và sản xuất, nhất là các ngành chế biến xuất khẩu.
Để đảm bảo đủ điện, ngoài tăng đầu tư nguồn, lưới, việc tiết kiệm năng lượng cũng được đặt ra. Theo ông Vũ, từ cuối năm 2023, Bộ Công Thương đã chỉ đạo Tập đoàn EVN, PVN, TKV cũng như 63 UBND tỉnh, thành phố thực hiện nghiêm các giải pháp về tiết kiệm năng lượng theo Chỉ thị số 20 của Thủ tướng.
Tuy nhiên, theo ông Võ Quang Lâm, Phó tổng giám đốc EVN thách thức là Việt Nam có tỷ lệ sử dụng năng lượng chưa hiệu quả, gấp 2-3 lần so với một số nước khác. Ví dụ, so sánh theo hệ số quy đổi, để có 1.000 USD, Việt Nam cần 376 tấn dầu quy đổi, trong khi trung bình trên thế giới chỉ khoảng 170 tấn dầu quy đổi, các nước trong OECD khoảng 104 tấn, với Singapore là 99 tấn, Nhật Bản là 90 tấn.
Chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên cho rằng Chính phủ phải chủ động để ý thức tiết kiệm điện như nét văn hóa. "Cần nâng cao ý thức, giáo dục công dân coi điện là tài nguyên quý giá của con người", ông nói, cho rằng thời gian qua Chính phủ đã chỉ đạo nhưng tới đây sẽ phải làm tốt hơn nữa.
Phương Dung