Bác sĩ Nguyễn Duy Khoa, bệnh viện Ung Bướu Hà Nội cho biết tầm soát ung thư là một trong ba bước của dự phòng ung thư, trong đó: Dự phòng bước một là phòng ngừa ban đầu nhằm cố gắng loại trừ hoặc giảm tối đa sự tiếp xúc với các chất gây ung thư để hạn chế xảy ra sự khởi phát bệnh ung thư. Dự phòng bước hai là tầm soát và phát hiện sớm ung thư khi chưa có biểu hiện của bệnh, thậm chí những dấu hiệu của một tình trạng tiền ung thư. Dự phòng bước ba là tìm biện pháp điều trị có kết quả nhằm mục đích tốt nhất đó là kéo dài số năm sống thêm của bệnh nhân.
Tại Việt Nam hầu hết mọi người chỉ quan tâm tới dự phòng bước ba, tức là khi có bệnh mới chữa, khiến điều trị bị hạn chế. Dự phòng bước một và hai mới là hai bước quan trọng trong dự phòng ung thư giúp phát hiện sớm và cơ hội chữa khỏi hoàn toàn, kéo dài sự sống.
Tuy nhiên, mỗi loại ung thư có phương pháp sàng lọc hoặc chỉ định riêng. Do đó, bạn nên đến cơ sở chuyên khoa ung bướu để thăm khám và tầm soát đúng, tránh tốn kém lại không phát hiện được bệnh.
Phụ nữ từ 40 - 54 tuổi nên sàng lọc tuyến vú hàng năm bằng chụp X- quang. Ảnh: Health
Những lưu ý khi tầm soát một số bệnh ung thư phổ biến:
Phụ nữ từ 40 đến 54 tuổi nên bắt đầu sàng lọc ung thư vú hàng năm bằng chụp X-quang tuyến vú. Từ 55 tuổi nên chụp X-quang tuyến vú hai năm một lần hoặc tiếp tục duy trì một năm một lần. Sàng lọc nên được kéo dài khi phụ nữ còn đủ sức khỏe và dự kiến sẽ sống thêm 10 năm nữa hoặc lâu hơn.
Với phụ nữ có nguy cơ cao bị ung thư vú nên được tầm soát thêm bằng chụp MRI tuyến vú hàng năm bắt đầu từ tuổi 30 như có đột biến BRCA; bố, mẹ, anh chị em ruột hoặc con của người mang đột biến BRCA, nguy cơ mắc bệnh ung thư vú 20% đến 25% (xác định bằng BRCAPRO), có tiền sử xạ trị vào vùng ngực từ 10 đến 30 tuổi, hội chứng Li‐Fraumeni, hội chứng Cowden- Bannayan Riley-Ruvalcaba.
Đối với ung thư đại tràng, trực tràng và polyp: người lớn từ 45 tuổi trở lên có nguy cơ mắc ung thư đại tràng nên được sàng lọc bằng xét nghiệm phân. Nếu xét nghiệm phân dương tính thì cần được nội soi đại tràng. Người trưởng thành có sức khỏe tốt và tiên lượng sống thêm trên 10 năm nên sàng lọc tới 75 tuổi.
Từ 76 đến 85 tuổi, bác sĩ cân nhắc sàng lọc dựa trên tình trạng sức khỏe và nguyện vọng của bệnh nhân. Trên 85 tuổi không khuyến cáo sàng lọc ung thư đại trực tràng. Các xét nghiệm dùng để sàng lọc gồm có xét nghiệm hóa miễn dịch phân hàng năm (FIT) hoặc xét nghiệm tìm máu trong phân hàng năm (FOBT).
Với những người có nguy cơ cao nên được kiểm tra thường xuyên hơn bằng nội soi đại tràng và bắt đầu kiểm tra ở độ tuổi sớm hơn như bị đa polyp đại trực tràng, bố mẹ hoặc anh chị em bị ung thư đại trực tràng. Nghi ngờ hoặc đã chẩn đoán một số hội chứng liên quan đến gia đình, đặc biệt hội chứng lynch hoặc hội chứng đa polyp có tính chất gia đình, mắc viêm đại tràng trong thời gian dài. Tiền sử xạ trị vào vùng bụng hoặc khung chậu do ung thư khác trước đó.
Đối với ung thư cổ tử cung, bạn nên xét nghiệm từ năm 21 tuổi. Từ 21 đến 29 tuổi nên xét nghiệm Pap ba năm một lần năm. Không nên sử dụng xét nghiệm HPV ở nhóm tuổi này trừ khi cần thiết sau khi có kết quả xét nghiệm Pap bất thường.
Phụ nữ trong độ tuổi từ 30 đến 65 nên làm xét nghiệm Pap với xét nghiệm HPV 5 năm một lần. Phụ nữ trên 65 tuổi đã được xét nghiệm ung thư cổ tử cung thường xuyên trong 10 năm qua với kết quả bình thường thì có thể ngừng sàng lọc. Tất cả phụ nữ đã được tiêm vắc-xin ngừa HPV vẫn nên tuân theo các khuyến nghị sàng lọc cho các nhóm tuổi.
Sàng lọc ung thư phổi hàng năm bằng chụp CT liều thấp (LDCT) cho một số người có nguy cơ cao mắc ung thư phổi như trong độ tuổi từ 55 đến 74 và có sức khỏe bình thường, đang hút thuốc hoặc đã bỏ hút thuốc trong 15 năm. Có tiền sử hút thuốc từ 30 bao - năm trở lên (số bao - năm = số bao hút trong một ngày x số năm hút thuốc).
Ung thư tuyến tiền liệt nên bắt đầu ở tuổi 50. Đàn ông có cha hoặc anh trai bị ung thư tuyến tiền liệt trước 65 tuổi, thì nên được tầm soát ung thư tuyến tiền liệt từ 45 tuổi. Với đàn ông nguy cơ cao hơn khi nhiều thành viên trong gia đình chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt trước tuổi 65 thì nên được tầm soát ung thư tuyến tiền liệt bắt đầu từ tuổi 40.
Thùy An