Ủy ban Nobel Na Uy sẽ thông báo người hoặc tổ chức đoạt giải Nobel Hòa bình vào lúc 11h ngày 10/10 (16h giờ Hà Nội). Có 338 ứng viên được đề cử cho giải Nobel Hòa bình năm nay, nhưng ứng viên gây nhiều chú ý và tranh cãi nhất là Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Kể từ khi trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, ông Trump nỗ lực xây hình ảnh "Tổng thống hòa bình", tuyên bố đã giúp ngăn chặn 6 cuộc xung đột và thấy bản thân xứng đáng với giải thưởng. Nhiều lãnh đạo thế giới đã đề cử ông Trump nhận Nobel Hòa bình 2025, như Thủ tướng Israel hay Thủ tướng Campuchia.
Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 6/10. Ảnh: AFP
Một trong những khu vực được ông Trump chú trọng nhất cho nỗ lực hòa giải là Trung Đông, vùng đất với nhiều xung đột dai dẳng với mâu thuẫn phức tạp. Nhiều đời tổng thống Mỹ từng nỗ lực thúc đẩy hòa bình giữa Israel và các nước Arab, nhưng hết lần này đến lần khác, bạo lực luôn bùng phát trở lại.
Tổng thống Trump cũng tìm cách hòa giải các bên vốn là đối thủ của nhau. Trong nhiệm kỳ đầu, ông thúc đẩy Hiệp ước Abraham, được coi là bước đột phá ở Trung Đông, giúp bình thường hóa quan hệ giữa Israel với Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất, Bahrain và Morocco năm 2020. Hàng loạt chính trị gia khi đó đã đề xuất trao Nobel Hòa bình cho ông Trump, nhưng Ủy ban Nobel năm 2020 đã trao giải cho Chương trình Lương thực Thế giới.
Năm nay, ông Trump đang có cơ hội biến giấc mơ nhận Nobel Hòa bình thành hiện thực, khi đạt thành công nhất định trong nỗ lực kiến tạo hòa bình cho thế giới. "Chúng ta đã thấy nhiều lệnh ngừng bắn diễn ra. Nếu không có tôi, các bạn sẽ chứng kiến 6 cuộc chiến lớn", ông Trump nói.
Ông chủ Nhà Trắng tuyên bố góp phần giúp chấm dứt xung đột biên giới Thái Lan - Campuchia, ngăn chặn cuộc chiến leo thang giữa Ấn Độ và Pakistan. Ông còn tháo ngòi xung đột Israel - Iran, trung gian cho thỏa thuận hòa bình Rwanda - Cộng hòa Congo, hòa giải Serbia với Kosovo và Azerbaijan với Armenia.
Tổng thống Mỹ nhiều lần khẳng định ông xứng đáng với giải Nobel Hòa bình và đang nỗ lực vận động cho mục tiêu này. "Mọi người đều nói tôi nên được trao Nobel Hòa bình", ông chủ Nhà Trắng phát biểu tại Liên Hợp Quốc ngày 23/9.
Gần đây nhất, ông Trump ngày 29/9 công bố kế hoạch 20 điểm để chấm dứt chiến sự Gaza, giải cứu các con tin trong tay Hamas, định hình tương lai của dải đất.
Kế hoạch hòa bình của ông Trump nhận được sự ủng hộ từ nhiều quốc gia. Israel và Hamas cũng phản hồi tích cực. Nhóm vũ trang ngày 3/10 đồng ý trao trả toàn bộ con tin theo kế hoạch và sẵn sàng đàm phán nội dung chi tiết. Đây là diễn biến đủ để coi là bước đột phá mang tính lịch sử cho cuộc xung đột.
Nhóm Gia đình của những con tin và người mất tích, được lập ra với mục đích đòi tự do cho các con tin Israel ở Dải Gaza, ngày 6/10 gửi thư tới Ủy ban Nobel Na Uy, ca ngợi Tổng thống Trump đã "biến điều mà nhiều người cho là không thể thành có thể".
"Nếu Tổng thống Trump thực hiện được điều này, tôi không thể nghĩ ra ai xứng đáng hơn để nhận Nobel Hòa bình", cựu thủ tướng Australia Scott Morrison nói với IBTimes.
Trả lời Reuters, Kristian Berg Harpviken, thư ký của Ủy ban Nobel Na Uy, nói ủy ban sẽ nhìn vào bối cảnh thế giới, xem chuyện gì đang diễn ra, xu hướng toàn cầu, những mối quan tâm chính và đâu là tiến trình mang lại nhiều hy vọng nhất, có thể là một hiệp định đang được xây dựng hoặc vừa được thông qua.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lại cho rằng khả năng ông Trump giành Nobel Hòa bình năm nay "rất mong manh", bởi Ủy ban Nobel thường tập trung vào tính bền vững của hòa bình, thúc đẩy tinh thần đoàn kết quốc tế và những nỗ lực âm thầm của các tổ chức góp phần củng cố các mục tiêu đó.
Nina Graeger, giám đốc Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo, lưu ý nỗ lực vận động để giành giải của ông Trump có thể phản tác dụng, vì ủy ban không muốn bị coi là chịu sức ép chính trị khi trao giải.
Mô hình huy chương Nobel Hòa bình trưng bày tại Viện Nobel Na Uy, Oslo tháng 9/2024. Ảnh: AFP
Giải Nobel Hòa bình năm nay có 244 cá nhân và 94 tổ chức được đề cử, tăng đáng kể so với tổng số 286 ứng viên năm 2024. Danh sách đề cử được giữ bí mật trong 50 năm, nhưng người hoặc tổ chức đề cử được phép tiết lộ ứng viên của họ.
Sau khi rút gọn danh sách ứng viên và đánh giá, 5 thành viên Ủy ban Nobel Na Uy sẽ bỏ phiếu để chọn người đoạt giải. Quyết định của cơ quan này là cuối cùng và không thể kháng nghị.
Theo di chúc của nhà sáng lập Alfred Nobel, Nobel Hòa bình được trao cho những cá nhân đã nỗ lực xây dựng "tình anh em" giữa các quốc gia, giảm bớt chạy đua quân sự và tổ chức các sự kiện hòa bình. Giải thưởng sau đó được mở rộng cho tổ chức hoặc phong trào quốc tế, được dư luận quan tâm bởi thông điệp mà nó có thể gửi đến thế giới.
Ứng viên tiềm năng cho giải Nobel Hòa bình năm nay còn có các tổ chức nhân đạo, như UNHCR, UNICEF của Liên Hợp Quốc, tổ chức Bác sĩ Không biên giới, Tòa án Công lý Quốc tế.
Ủy ban Nobel Na Uy cũng có thể trao giải cho Ủy ban Bảo vệ Nhà báo hoặc tổ chức Nhà báo Không biên giới để thu hút sự chú ý về các phóng viên, nhà báo khi nhiều người đưa tin thiệt mạng trong cuộc xung đột Israel - Hamas ở Gaza.
Như Tâm (Theo Reuters, NBC News, Nobel Prize)