Đột quỵ là nguyên nhân đứng hàng thứ ba dẫn đến tử vong sau bệnh tim mạch và ung thư. Tại Mỹ mỗi năm có khoảng 600.000 người mới mắc mới và tái phát, trong đó có khoảng 160.000 người tử vong. Hiện nay, việc điều trị có nhiều tiến bộ, giúp giảm tỷ lệ tử vong, kéo dài cuộc sống cho bệnh nhân.
Nguyên nhân
Bệnh nhân tăng huyết áp có nguy cơ đột quỵ cao, tình trạng khiến quá trình máu lên não bị gián đoạn đột ngột, tế bào não bị chết do thiếu oxy. Có hai hình thái đột quỵ thường gặp nhất: đột quỵ do thiếu máu não cục bộ và do xuất huyết não.
Trong đó, đột quỵ do thiếu máu não cục bộ xảy ra khi cục máu đông trong tim hay mảng xơ vữa trong mạch máu trôi lên não gây tắc mạch não. Còn đột quỵ do xuất huyết não xuất hiện do một mạch máu trong não bị vỡ dẫn đến thiếu máu cho vùng não do mạch máu đó chi phối hoặc cơn tăng huyết áp, dị dạng mạch não bẩm sinh, rối loạn đông máu, bệnh nhân điều trị quá liều thuốc chống đông...
Người huyết áp cao có nguy cơ đột quỵ cao. Ảnh: Bệnh viện Bạch Mai.
Biểu hiện
Đột quỵ thường có biểu hiện từ từ, dấu hiệu báo trước không rõ ràng. Trong đó, có những biểu hiện thường gặp là:
- Đột nhiên bị đau đầu dữ dội, choáng váng, chóng mặt, mất tri giác, ngủ gà hoặc bán mê, hôn mê.
- Đột nhiên nhìn mờ hoặc nhìn nhòe, có thể chỉ bị ở một bên mắt.
- Nói ngọng hoặc không nói được.
- Méo miệng, sụp mi, yếu hoặc liệt nửa người.
- Tiểu tiện không tự chủ hoặc bí tiểu hoàn toàn.
Khi thấy bất cứ dấu hiệu nào như kể trên, bạn phải gọi xe cấp cứu để người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức. Để phòng ngừa đột quỵ, bạn cần giảm các yếu tố nguy cơ:
- Phát hiện tăng huyết áp sớm, điều trị tốt tăng huyết áp, nhất là ở những người trên 40 tuổi, có tiền sử gia đình tăng huyết áp hoặc có bệnh tim mạch.
- Điều trị rối loạn nhịp tim.
- Giảm cholesterol trong máu, ăn ít chất béo, giảm muối, ăn nhiều rau và hoa quả.
- Phát hiện, điều trị bệnh tiểu đường (nếu có).
- Không hút thuốc lá, thuốc lào; hạn chế uống rượu, bia.
- Không dùng các chất kích thích hoặc ma túy.
- Tập thể dục, đi bộ nhẹ nhàng hàng ngày.
Ngoài ra cần chú ý:
- Tránh bị lạnh đột ngột, tránh tắm khuya hoặc ở nơi gió lùa, đặc biệt với người tăng huyết áp.
- Tránh trạng thái căng thẳng thần kinh, xúc động mạnh, đảm bảo giấc ngủ tốt.
- Tuyệt đối không hút thuốc lá, thuốc lào.
- Tránh táo bón, đặc biệt với người già, nên tăng cường ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi.
- Tránh vận động thể lực quá mức như mang vác nặng, chơi thể thao quá sức.
- Cần đảm bảo chế độ ăn đủ chất, cân đối, không nên ăn mặn, nên dùng dạng thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo, súp, sữa, nước hoa quả tươi. Mỗi người kiêng sử dụng các chất béo, chất kích thích (rượu, bia, chè đặc, cà phê).
- Khám, kiểm tra sức khoẻ định kỳ, nếu phát hiện bệnh thì cần phải điều trị ngay.
GS.TS Nguyễn Lân Việt
(Trưởng Ban quản lý dự án phòng chống bệnh tim mạch, Bệnh viện Bạch Mai)