Trao đổi với VnExpress, bà Phạm Ngọc Lan, Phó giám đốc Trung tâm lao động ngoài nước (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội) cho biết, Chính phủ Hàn Quốc đang đẩy mạnh truy quét 226.000 lao động cư trú bất hợp pháp, trong đó có hơn 26.000 người Việt Nam. Riêng số cư trú bất hợp pháp đi theo Chương trình cấp phép việc làm cho lao động nước ngoài của Hàn Quốc (gọi tắt là EPS) có khoảng 16.000.
Theo bà Lan, người lao động Việt Nam hết hạn hợp đồng lao động không về nước, ở lại làm việc và cư trú bất hợp pháp chủ yếu do ý thức tuân thủ pháp luật còn hạn chế, chỉ nghĩ đến lợi ích riêng tư. "Một số quốc gia cũng phái cử lao động sang Hàn Quốc, có mức thu nhập bình quân đầu người trong nước không cao hơn Việt Nam, nhưng tỷ lệ ở lại cư trú bất hợp pháp thấp, như Campuchia chỉ khoảng 7%, trong khi của Việt Nam lên đến hơn 45%", bà Lan thông tin.
Lao động Việt Nam học về an toàn lao động tại Hàn Quốc. Ảnh: CTV.
Một nguyên nhân khác là một số doanh nghiệp Hàn Quốc thích sử dụng người lao động cư trú bất hợp pháp, bởi không mất phí tuyển dụng, đào tạo, bảo hiểm. Thậm chí, có doanh nghiệp còn cố ý bao che cho lao động bất hợp pháp khi có sự kiểm tra của cơ quan chức năng Hàn Quốc.
Tình trạng lao động bất hợp pháp đang ảnh hưởng lớn đến hợp tác giữa Việt Nam và Hàn Quốc trong lĩnh vực này. Cụ thể từ tháng 8/2012, phía Hàn Quốc đã không tái ký với Việt Nam bản ghi nhớ về việc tiếp nhận mới lao động Việt Nam sang làm việc. Điều này đồng nghĩa hàng chục nghìn lao động có nguyện vọng đi làm việc tại Hàn Quốc sẽ không còn cơ hội.
"Nếu tình trạng trên không được cải thiện thì nguy cơ bị đóng cửa đối với những lao động đi mới là rất lớn. Chúng ta có thể sẽ mất thị trường xuất khẩu tiềm năng này. Hơn nữa, người lao động ở lại cư trú bất hợp pháp không được pháp luật bảo vệ, không được đóng bảo hiểm, tiền lương bị giữ hộ, ốm đau, bệnh tật, thậm chí tử vong sẽ không có chế độ chăm sóc", bà Lan nói.
Trước tình trạng trên, phía Việt Nam đã thực hiện nhiều biện pháp như: hạn chế tuyển chọn lao động ở các địa phương có tỷ lệ người cư trú và làm việc bất hợp pháp tại Hàn Quốc cao, chỉ tuyển lao động trong ngành ngư nghiệp ở những xã ven biển có nghề đánh cá; xử phạt vi phạm hành chính đối với người bỏ trốn, phá hợp đồng lên đến 100 triệu theo Nghị định 95 của Chính phủ.
Đến nay, Đại sứ Việt Nam tại Hàn Quốc đã xử phạt 782 lao động vi phạm với mức xử phạt 90 triệu đồng, đồng thời vận động thân nhân gia đình người lao động ở trong nước và tới trực tiếp người lao động tại Hàn Quốc để kêu gọi họ về nước đúng quy định.
Dù đang truy quét mạnh lao động cư trú bất hợp pháp nhưng phía bạn cũng tạo điều kiện cho người lao động hết hợp đồng về nước đúng thời hạn có nguyện vọng quay trở lại làm việc lần 2 với thời gian tối đa là 4 năm 10 tháng. Hàn Quốc cũng thắt chặt các chi trả bảo hiểm hồi hương và bảo hiểm mãn hạn xuất cảnh. Lao động chỉ được trả tiền bảo hiểm sau khi hoàn thành các thủ tục xuất cảnh tại sân bay Hàn Quốc hoặc sau khi nhập cảnh Việt Nam 14 ngày.
Trong năm nay, hai nước tiếp tục thực hiện quyết liệt các biện pháp, trong đó Hàn Quốc sẽ chú trọng vào việc xử lý doanh nghiệp sử dụng lao động bất hợp pháp và xử phạt lao động cư trú bất hợp pháp. Theo thống kê của Phòng điều tra di dân thuộc Bộ Tư pháp Hàn Quốc, trong 3 tháng đầu năm 2015, tổng số người nước ngoài cư trú bất hợp pháp bị bắt giữ là khoảng 5.000, trong đó có khoảng 700 lao động Việt Nam.
Tuy nhiên, nếu người lao động bất hợp pháp tự nguyện về nước sẽ được phía Hàn Quốc miễn, giảm xử phạt, như: không phải nộp tiền phạt dù thời gian cư trú bất hợp pháp ngắn hay dài, không bị tạm giam, có thể tự do đăng ký về nước theo điều kiện của bản thân. Căn cứ vào thời gian cư trú bất hợp pháp, thời hạn cấm nhập cảnh Hàn Quốc sẽ được miễn hoặc giảm bớt. Nếu bị bắt thì thời gian cấm nhập cảnh vào Hàn Quốc tối đa sẽ là 10 năm, nhưng nếu tự nguyện về nước thì sẽ được giảm xuống còn 2 năm.
"Hiện nay, có 663 lao động Việt Nam cư trú bất hợp pháp tự nguyện về nước, những người này sẽ được miễn, giảm các hình thức xử phạt", bà Lan thông tin.
Tháng 8/2004, Việt Nam bắt đầu đưa lao động sang làm việc tại Hàn Quốc theo chương trình EPS. Đến nay có trên 80.000 lượt lao động sang làm việc tại Hàn Quốc theo chương trình này.
Thanh Hòa