Tính đến tháng 3/2023, 10 kỳ thi riêng đã được công bố. Trong số này, đánh giá tư duy của Đại học Bách khoa Hà Nội và đánh giá năng lực của trường Đại học Sư phạm TP HCM là hai kỳ thi cho học sinh đã hoặc đang học THPT đăng ký. Do đó, không chỉ lớp 12, học sinh lớp 10 và 11 cũng có thể dự thi nếu có nhu cầu.
PGS.TS Nguyễn Phong Điền, Phó Hiệu trưởng Đại học Bách khoa Hà Nội, và thạc sĩ Nguyễn Ngọc Trung, Phó hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm TP HCM, lý giải quy định này được đưa ra dựa trên việc Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép học sinh lớp 10, 11 dự thi quốc gia, quốc tế cùng lớp 12. Thực tế cũng cho thấy, nhiều học sinh lớp dưới có năng lực tốt và đạt giải cao.
Bài thi đánh giá tư duy của Đại học Bách khoa Hà Nội gồm ba phần Toán học, Đọc hiểu và Giải quyết vấn đề. Các câu hỏi được thiết kế theo ba mức độ tư duy: tái hiện, suy luận và bậc cao. Theo ông Điền, đề thi nghiêng về đánh giá tư duy, thay vì kiểm tra học thuộc kiến thức, nên học sinh các lớp dưới vẫn có thể dự thi cùng lớp 12. Sau khi hoàn thành bài thi, các em được cấp giấy chứng nhận có giá trị trong hai năm, nên có thể dùng kết quả thi từ lớp 11 để xét tuyển năm tới.
Với kỳ thi đánh giá năng lực của trường Đại học Sư phạm TP HCM, ông Trung cho biết do bài thi diễn ra với sáu môn độc lập, gồm Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Ngữ văn, Tiếng Anh. Thí sinh có thể đăng ký một hoặc nhiều bài thi, tùy vào nhu cầu và tổ hợp xét tuyển. Do đó, học sinh các lớp dưới 12 có thể thử sức ở những môn thế mạnh, không nhất thiết thi tất cả vì chưa được học hết kiến thức.
Thí sinh dự thi đánh giá tư duy của Đại học Bách khoa Hà Nội năm 2020. Ảnh: Dương Tâm
Tuy nhiên, các trường đều khuyến cáo học sinh lớp 10 chưa nên dự thi, còn lớp 11 cũng không nên vội vàng.
Ông Điền cho biết phần Toán học của kỳ thi đánh giá tư duy tập trung vào kiến thức lớp 11 và 12. Vì vậy, học sinh lớp 11 vẫn sẽ gặp khó khăn nếu không học trước chương trình. Riêng với lớp 10, ông Điền khuyên các em chưa nên đăng ký, bởi chỉ có một lượng kiến thức nhỏ phần đại số rơi vào chương trình ở khối lớp này. Việc học sinh thi quá sớm sẽ không đạt hiệu quả như mong muốn, chưa kể tốn kém cho gia đình.
Cùng quan điểm, ông Trung cho biết việc thi vượt cấp phù hợp với học sinh lớp 11 thuộc các đội tuyển học sinh giỏi, lớp chuyên. "Trường hợp học lực trung bình, khá, tôi nghĩ học sinh nên xem đề thi mẫu, cảm thấy làm được đề thi thì có thể tham gia. Nếu không, các em nên học và ôn tập thêm vì mỗi lần dự thi cũng tốn phí, mất công di chuyển, nhất là những bạn không ở TP HCM", ông Trung nói.
Năm 2022, trong lần đầu tổ chức thi đánh giá năng lực, trường Đại học Sư phạm TP HCM ghi nhận khoảng 10 thí sinh là học sinh lớp 11 trên tổng 2.000 thí sinh dự thi. Đa số thuộc các lớp chuyên hoặc có khả năng học trước chương trình lớp 12.
TS Nguyễn Quốc Chính, Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục, Đại học Quốc gia TP HCM, cho rằng học sinh lớp 10, 11 cần tập trung vào việc học hơn là đi thi thử sức, lấy kinh nghiệm. Đây là lý do mà kỳ thi đánh giá năng lực của đại học này chỉ cho học sinh lớp 12 hoặc học sinh đã tốt nghiệp THPT dự thi. Nếu phát hiện học sinh lớp 11 đăng ký, hệ thống sẽ huỷ kết quả.
Ông Chính lý giải học sinh lớp 10, 11 chưa học hết chương trình THPT, năng lực, kiến thức chưa đầy đủ, nên sẽ cảm thấy ngợp trước một đề thi dành cho lớp 12. "Điều này không tốt cho các em, nhất là khi chúng tôi muốn tổ chức một kỳ thi nhẹ nhàng, không áp lực, không phải luyện thi hay thi nhiều lần để lấy kinh nghiệm", ông Chính nói.
Sau khi hoàn thành tuyển sinh năm nay, khoảng tháng 9-10, Đại học Bách khoa Hà Nội dự kiến tổ chức đợt thi đánh giá tư duy đầu tiên của năm học mới. Ông Điền nhận định học sinh lớp 11 năm nay có thể tham gia đợt thi này, vì khi đó các em đã hoàn thành chương trình, có thêm thời gian nghỉ hè để tìm hiểu chương trình lớp 12.
Theo ông, vào ngày 9/4 khi Đại học Bách khoa Hà Nội tổ chức thi thử trực tuyến, học sinh có thể đăng ký và dự thi tại nhà. Dựa vào kết quả này, các em có thể đưa ra quyết định chính xác hơn về việc có nên thi sớm hay không. "Học sinh yên tâm ôn tập, chỉ cần có khả năng, cơ hội của các em vẫn còn", ông Điền nhận định.
Thanh Hằng - Nhật Lệ