Họ lo lắng cho tương lai của con em và tiếp tục đưa trẻ tới các lớp học thêm bằng cách này hay cách khác. Một "bình thường mới" của thực trạng học thêm có thể đang dần được thiết lập với quy mô lớp học bị thu nhỏ, hoặc phải đưa tới các trung tâm khang trang thay vì tận dụng cơ sở trường lớp hoặc nhà của giáo viên. Chi phí học thêm vì thế lại tăng cao. Điều này làm dấy lên lo ngại về phản ứng phụ của chính sách: làm gia tăng khoảng cách tiếp cận cơ hội trong giáo dục giữa người giàu và người nghèo.
Điều này từng xảy ra ở Trung Quốc và hoàn toàn có thể lý giải. Khi một lớp người đã quen với một lối vận hành của xã hội, bỗng chốc phải thích ứng với lối vận hành khác thì quán tính bắt họ phải tìm cách đi theo lối cũ. Vì họ chưa được trang bị cách vận hành mới, và những tư duy ăn sâu vào lối suy nghĩ của phụ huynh không thể thay đổi được trong thời gian ngắn.
Áp lực xã hội khiến phụ huynh đối mặt những câu hỏi như: "Giờ không học thêm thì tương lai lấy gì cạnh tranh?" hay "Bây giờ vô tư, liệu sau này có vô dụng?". Ai cũng biết tư chất là của mỗi người, nhưng năng lực và tri thức cần thông qua quá trình học hỏi lâu dài, vất vả và gian khổ mới tích lũy được. Quá trình này bắt đầu từ đâu, tiến hành như thế nào thì phụ huynh không biết. Họ thấy con người khác đi học, mà con họ ngồi chơi, thì họ đứng ngồi không yên.
Lịch sử khoa cử mấy nghìn năm của các nước châu Á là một minh chứng rõ ràng cho thấy, những nỗ lực khắc khổ nhưng sai hướng sẽ vô ích, không có tác dụng gì cho việc thúc đẩy phát triển xã hội. Trước khi đưa trẻ tới một lớp học thêm, phụ huynh cần trả lời chính xác cho câu hỏi trẻ sẽ thu lại được gì cho tương lai nhờ lớp học đó.
Nhìn từ góc độ sư phạm, các nước giảm các áp lực học tập không cần thiết cho trẻ không phải để trẻ chơi dài, mà là để trẻ bắt đầu xây dựng cuộc sống của chính mình, nơi trẻ làm chủ và chịu trách nhiệm. Những hoạt động này có thể thực hiện dưới sự hướng dẫn của nhà trường dưới hình thức tự đào sâu.
Ví dụ, trường tiểu học của con gái tôi không có lớp học thêm tin học văn phòng. Nhưng, năm lớp 4, trường bắt đầu có đề tài khoa học cho học sinh. Mỗi em phải tự chọn một câu hỏi khoa học và trường sẽ tổ chức một ngày để các em trình diễn thành quả của mình. Khi thực hiện đề tài này, học sinh phải biết sử dụng phần mềm tin học văn phòng. Muốn thuyết trình, phải biết sử dụng Power Point, Prezi... Muốn làm mô hình, phải học cách thiết kế với TinkerCAD để in 3D. Muốn quay phim, phải biết cách xử lý hậu kỳ với Capcut, iMovie... Muốn làm trò chơi, phải biết cách sử dụng công cụ trong nhà xưởng.
Nhà trường yêu cầu phụ huynh chỉ có thể cung cấp lời khuyên và các hướng dẫn an toàn, không được làm cùng để các em hình thành năng lực giải quyết vấn đề và thói quen tự lập.
Trong quá trình ấy, nhà trường có những định hướng sư phạm để trẻ đạt tám kỹ năng là học cách lắng nghe, cách lập kế hoạch, cách hợp tác, cách lạc quan và đặt mục tiêu cao, cách giải quyết, cách sáng tạo, cách truyền đạt và cách giao sản phẩm trọn vẹn tới đối tượng sử dụng.
Con gái tôi chọn đề tài "sự hình thành của vật chất". Bé tới thư viện thành phố in 3D mô hình một số loại tinh thể, sử dụng máy laser để khắc mô hình, và dùng Office để làm tờ rơi. Bạn thân của bé chọn đề tài "Hành vi của người nghiện". Bé tự học về các biểu hiện tâm lý, dàn dựng phim. Tất cả sản phẩm đều được quay bằng chiếc điện thoại của bố. Một bé khác chọn vấn đề "Sự phát triển của trẻ sơ sinh" và mang một số đồ chơi của em tới để minh họa cho trình tự học kỹ năng.
Sự xuất hiện của Google khiến việc chỉ thuộc làu sách vở trở nên vô dụng, nay sự phát triển của AI sẽ làm cho việc học tập càng hướng hơn vào bản thân người học. Giáo sư Hoàng Văn Kiếm cho rằng thời đại mới cần học cách biết; cách làm; học để kết nối và phát triển bản thân. Giáo sư Ngô Bảo Châu cũng nhận định ngay cả việc học toán cũng không cần phải chạy theo các vấn đề phức tạp.
Nếu nhà trường ở Việt Nam chưa có những thay đổi tương ứng, tôi cho rằng phụ huynh vẫn cần tận dụng sự thay đổi xã hội về việc giảm tải học thêm để hướng trẻ tới cuộc sống của chính mình, hình thành đam mê, định hướng cuộc sống và nghề nghiệp. Việc này có thể cần tham vấn chuyên gia giáo dục, nhưng tôi tin mọi phụ huynh đều có thể làm tốt, miễn là biết lắng nghe trẻ.
Trẻ chăm chỉ học tập là điều rất tốt. Nhưng nếu sự chăm chỉ ấy không đến từ nhận thức hoặc đam mê, mà đến từ sự thúc ép và đòn roi, phần lớn trẻ sẽ sinh ra tâm lý phản đối. Có những trẻ bộc lộ ra ngay, như ghét việc học, sợ phải đến lớp, đến trường. Số còn lại sẽ ấp ủ sự bất mãn trong lòng và lớn dần lên. Trẻ chỉ mong thời gian phải đi học mau chóng kết thúc. Lúc đó, trẻ mất khả năng học tập suốt đời.
Tô Thức