Một trong những nhiệm vụ năm 2020-2021 mà ngành giáo dục tập trung thực hiện là đẩy mạnh tự chủ đại học, trong đó điều kiện tiên quyết là phải thành lập, kiện toàn hội đồng trường theo đúng Luật Giáo dục đại học sửa đổi và Nghị định 99 về hướng dẫn thi hành một số điều của luật này.
Hiện, khoảng 50% đại học công lập đã thành lập hoặc kiện toàn hội đồng trường. Gần đây, một số trường kiện toàn hội đồng trường nhiệm kỳ 2020-2025. Một số hiệu trưởng được bầu làm chủ tịch hội đồng trường. Trước thắc mắc về hiệu trưởng hay chủ tịch hội đồng trường đứng đầu cơ sở giáo dục đại học công lập, tháng 11/2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có công văn xin ý kiến Bộ Nội vụ.
Trả lời công văn này hồi đầu tháng 1, Bộ Nội vụ cho biết hiện chưa có văn bản pháp luật nào quy định về khái niệm thế nào là người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị. Luật 34 và Nghị định 99 cũng không quy định địa vị pháp lý hay chỉ rõ chủ tịch hội đồng trường hay hiệu trưởng đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập.
Tuy nhiên, theo những căn cứ và trên cơ sở quy định của Luật Giáo dục đại học sửa đổi, Bộ Nội vụ cho rằng hiệu trưởng là người đứng đầu. Lý do hiệu trưởng là người đại diện theo pháp luật và là chủ tài khoản, chịu trách nhiệm quản lý, điều hành các hoạt động của trường. Hiệu trưởng tổ chức các hoạt động chuyên môn, học thuật, tổ chức, nhân sự, tài chính, tài sản, hợp tác trong nước, quốc tế và nhiều hoạt động khác. Hiệu trưởng là thành viên trong hội đồng trường.
Bộ Nội vụ cho rằng việc chủ tịch hội đồng trường đứng đầu các đại học công lập là không phù hợp. Hội đồng trường là tổ chức quản trị, thực hiện quyền của đại diện chủ sở hữu và các bên có lợi ích liên quan. Chủ tịch hội đồng trường do hội đồng trường bầu trong số thành viên theo nguyên tắc đa số, bỏ phiếu kín; trong đó có thành viên ngoài trường trúng cử chủ tịch hội đồng trường, nếu trúng cử mới chuyển thành viên chức cơ hữu của trường đại học công lập.
Hơn nữa, hội đồng trường làm việc theo nguyên tắc tập thể, quyết định theo đa số. Quyết định của hội đồng trường được thể hiện bằng hình thức nghị quyết. Như vậy, hoạt động của hội đồng trường theo cơ chế tập thể chứ không phải theo nguyên tắc thủ trưởng lãnh đạo.
Bộ Nội vụ cũng cho rằng nhiệm vụ, quyền hạn của chủ tịch hội đồng trường là chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của hội đồng trường, ký văn bản thuộc thẩm quyền ban hành của hội đồng trường, thực hiện nhiệm vụ của thành viên hội đồng trường. Luật Giáo dục đại học sửa đổi cũng không có điều khoản nào quy định chủ tịch hội đồng trường là người chịu trách nhiệm quản lý, điều hành các hoạt động của cơ sở giáo dục đại học.
Cũng trong văn bản trả lời Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ chia sẻ quan điểm xử lý kỷ luật đối với chức danh chủ tịch hội đồng trường, hiệu trưởng.
Đối với viên chức của trường đại học công lập giữ chức danh chủ tịch hay thành viên hội đồng trường, thẩm quyền kỷ luật là bộ trưởng vì là người ra quyết định công nhận chủ tịch và các thành viên của hội đồng trường.
Tuy nhiên, với các thành viên hội đồng trường nằm ngoài trường đại học, nếu vi phạm các quy định của pháp luật trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, bộ trưởng không có thẩm quyền kỷ luật do họ không phải là viên chức của trường đại học công lập thuộc bộ, không thuộc thẩm quyền quản lý của bộ.
Do vậy, để đảm bảo tính thống nhất trong việc áp dụng các quy định của pháp luật về xử lý kỷ luật, nhất là đối với thành viên hội đồng trường nhưng là người ngoài trường đại học, Bộ Nội vụ đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn việc xem xét, xử lý kỷ luật nếu có vi phạm.
Đối với viên chức là hiệu trưởng, Bộ Nội vụ cho rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có hướng dẫn và làm rõ về trình tự, thủ tục quyết định hiệu trưởng theo cơ chế bầu hay bổ nhiệm để có đủ căn cứ, cơ sở xác định thẩm quyền khi xem xét, kỷ luật.
Nếu hiệu trưởng do hội đồng trường quyết định theo cơ chế bầu, bộ trưởng có thẩm quyền xử lý. Nhưng nếu theo cơ chế bổ nhiệm, hội đồng trường chưa chắc đủ thẩm quyền bởi đây là tổ chức quản trị, thực hiện quyền đại diện của chủ sở hữu và các bên lợi ích liên quan. Trong khi hiệu trưởng lại được cơ quan quản lý có thẩm quyền công nhận theo quy định của Luật Giáo dục đại học sửa đổi.
Ngoài các trường hợp trên, Bộ Nội vụ cũng đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu để hướng dẫn thực hiện kỷ luật trong trường hợp cơ sở giáo dục đại học công lập chưa thực hiện việc kiện toàn hội đồng trường.