Theo Cục Dự trữ Liên bang (Fed), tài sản các hộ gia đình Mỹ đã tăng thêm 13.500 tỷ USD tài sản vào năm ngoái, mức tăng kỷ lục lớn nhất trong vòng 3 thập kỷ. Nhiều người Mỹ thuộc mọi sắc tộc đã trả hết nợ thẻ tín dụng, tiết kiệm nhiều hơn và được tái cấp vốn với các khoản thế chấp rẻ hơn. Điều đó đi ngược lại những cuộc suy thoái trước. Ví dụ, năm 2008, các hộ gia đình Mỹ đã mất 8.000 tỷ USD.
Tăng trưởng tài sản hộ gia đình Mỹ qua các năm. Đồ họa. WSJ.
Sự khác thường trong cuộc suy thoái và sự phục hồi sau Covid-19 không mấy gây ngạc nhiên. Bởi lẽ, đây là đại dịch có phạm vi ảnh hưởng chưa từng có trong kỷ nguyên hiện đại. Nhưng đi cùng với nó, phản ứng tài chính của chính phủ Mỹ cũng vậy. Mỹ đã vay, cho vay và chi hàng nghìn tỷ USD để giữ cho nền kinh tế không lao dốc hơn nữa.
Những điều này tạo ra bản chất bất thường của cả suy thoái và phục hồi. Chúng góp phần lớn vào sự bùng nổ bất ngờ của thị trường chứng khoán. Lãi suất chạm đáy thu hút nhiều nhà đầu tư vào chứng khoán hơn.
Những người lao động mắc kẹt ở nhà cũng thử giao dịch. Và những gã khổng lồ công nghệ thậm chí còn có thêm chỗ đứng trong thời gian phong tỏa. Vì vậy, thị trường chứng khoán trở thành động lực thúc đẩy sự gia tăng tài sản của các hộ gia đình, chiếm gần một nửa tổng mức tăng.
Điều đó đã tạo ra sự phân bổ chênh lệch giữa lợi nhuận của cải, vì các hộ gia đình khá giả có nhiều khả năng sở hữu cổ phiếu hơn. Hơn 70% sự gia tăng của tài sản hộ gia đình thuộc về 20% những người có thu nhập cao nhất. Khoảng một phần ba nằm trong top 1%.
Chỉ số S&P 500 các thời kỳ. Đồ họa. WSJ.
Những người Mỹ có công việc thu nhập cao cũng tích lũy khá tốt Nhiều nhân viên văn phòng có thể làm việc tại nhà và tiết kiệm tiền bằng cách không phải đi làm hay ăn ở ngoài. Trong khi, các đợt phát tiền của chính phủ và mở rộng trợ cấp thất nghiệp đã duy trì thu nhập cho các nhân viên phục vụ nhà hàng, nhân viên dọn dẹp nhà cửa và những người làm công việc dịch vụ lương thấp đã bị cho thôi việc.
Nhiều công nhân có thu nhập thấp cũng đã tích lũy khá hơn. Ví dụ, đến tháng 10/2020, số dư tài khoản hộ gia đình của 25% người có thu nhập thấp nhất đã tăng khoảng 50% so với năm trước, theo Viện JPMorgan Chase. Tuy nhiên, phần lớn sự gia tăng của cải của họ đến từ việc phát tiền và trợ cấp thất nghiệp – điều sẽ giảm dần khi nền kinh tế phục hồi.
Thậm chí, nhiều công việc lương thấp đã không còn. Tính đến tháng 4, các công việc trả hơn 60.000 USD mỗi năm đã tăng khoảng 2% so với mức tháng 1/2020, theo Opportunity Insights - một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Đại học Harvard. Trong khi, các công việc trả dưới 27.000 USD đã giảm gần 24%.
Những người Mỹ kiếm được nhiều tiền nhất trong năm 2020 là những người có khởi điểm nắm sẵn nhiều tài sản. Giá trị của nhà cửa, cổ phiếu và tài khoản quỹ hưu trí - những thứ mà những người giàu có nhiều khả năng sở hữu - đã tăng vọt. Các nhà kinh tế ban đầu không dự đoán mọi thứ diễn ra theo cách này.
Ví dụ, khi đại dịch lần đầu tiên tấn công Mỹ, cổ phiếu đã tăng theo hình xoắn ốc. Sau đó, Fed giảm lãi suất xuống gần bằng 0, khởi động một loạt chương trình cho vay khẩn cấp và mua nợ chính phủ quy mô lớn. Các nhà đầu tư đổ xô vào chứng khoán, không còn lo sợ rằng thị trường tín dụng sẽ đóng băng. Một số ít gã khổng lồ công nghệ, được hưởng lợi từ nền kinh tế lưu trú tại gia, đã đưa toàn bộ thị trường lên cao. Trong nửa cuối năm, S&P 500 đã lập kỷ lục mới 33 lần.
Tăng trưởng giá nhà hiện hữu tại Mỹ thập niên qua. Đồ họa. WSJ.
Giá nhà vốn có xu hướng giảm trong thời kỳ kinh tế suy thoái thì nay lại tăng vọt. Nguồn cung nhà vốn đã khan hiếm, nhưng đại dịch còn thúc đẩy nhu cầu và làm cho tình trạng thiếu hụt trầm trọng hơn. Giá bán trung bình của một ngôi nhà hiện hữu lần đầu tiên vượt qua 300.000 USD vào năm ngoái và tiếp tục tăng cao, đạt mức 350.000 USD vào tháng 5/2020.
Giá cả tăng cao khiến người sở hữu giàu hơn nhưng cũng khiến cơ hội mua nhà xa khỏi tầm với của nhiều gia đình thu nhập thấp và những người mua lần đầu. Các nhà kinh tế kỳ vọng tăng trưởng giá nhà sẽ vừa phải vào năm 2021 nhưng sẽ không giảm.
Trong khi đó, khoản viện trợ giúp người Mỹ vượt qua 15 tháng qua bắt đầu vơi dần. Các tiểu bang đã bắt đầu giảm trợ cấp thất nghiệp. Đã ba tháng trôi qua kể từ đợt phát tiền cuối cùng. Các biện pháp cho phép người đi hoãn nợ sẽ hết hiệu lực.
Do vậy, những người bỏ lỡ việc làm giàu trong mùa dịch vừa qua sẽ phải vất vả hơn để chống chọi với những căng thẳng lớn tiếp theo về tài chính của họ. Theo Fed, năm 2020, hơn một phần ba số người trưởng thành cho biết họ có thể không trang trải được nếu phát sinh khoản chi phí đột ngột 400 USD bằng tiền mặt.
Phiên An (theo WSJ)