Theo The Art Newspaper, thư phản đối lưu hành trên trang web openletter.earth từ ngày 8/2 - một ngày sau khi Christie's (New York) thông báo mở phiên đấu trực tuyến dành riêng cho nghệ thuật AI - Augmented Intelligence. Giới nghệ sĩ cho rằng sản phẩm Christie's định bán ra đời từ những mô hình AI - được làm từ nhiều tác phẩm có bản quyền - mà không xin phép người sáng tạo ra chúng.
Văn bản được gửi đến hai chuyên gia nghệ thuật kỹ thuật số của Christie's, chịu trách nhiệm buổi đấu giá - Nicole Sales Giles và Sebastian Sanchez. Trong thư, đại diện nhóm phản đối còn cáo buộc các doanh nghiệp đứng sau những chương trình AI đang khai thác chất xám của nghệ sĩ một cách trái phép, không trả phí, để tạo ra những sản phẩm thương mại mang tính cạnh tranh.
"Việc ủng hộ các mô hình này hoặc cá nhân sử dụng chúng đồng nghĩa sự tán thưởng, khuyến khích những công ty AI 'đánh cắp hàng loạt tác phẩm của nghệ sĩ con người'", trích thư kiến nghị.
Video giới thiệu buổi đấu giá "Augmented Intelligence". Theo Christie's, AI mở ra một "lãnh địa trù phú" nơi khán giả có thể tự tạo tranh bằng các tác phẩm của chính nghệ sĩ họ thích, hoặc cùng nhau tạo nên thế giới nghệ thuật dựa trên những dữ liệu sẵn có. Video: YouTube Christie's
Christie's được thành lập vào năm 1776, là một trong những nhà đấu giá nghệ thuật, hàng xa xỉ uy tín và lớn nhất thế giới. Augmented Intelligence là sự kiện đầu tiên đơn vị mở cuộc chào bán lớn liên quan lĩnh vực AI, dự kiến diễn ra ngày 20/2 đến 5/3.
Theo thông báo, phiên đấu có hơn 20 lô, gồm tranh, hàng điêu khắc, bản in do nghệ sĩ kết hợp AI làm ra từ thập niên 1960 đến nay, một phần tư số hàng là các tác phẩm kỹ thuật số như thể loại NFT. Các sản phẩm dự tính có giá dao động từ 10.000 USD đến 250.000 USD, được kỳ vọng mang lại doanh thu 600.000 USD.
Trên X ngày 11/2, Ed Newton-Rex - nhà soạn nhạc Anh, một trong những người ký thư phản đối - cho rằng có khả năng ít nhất chín món trong buổi đấu giá ra đời từ mô hình AI. "Tôi không đổ lỗi cho nhà sáng tạo vì dùng thứ này - họ chỉ sử dụng công cụ do các công ty AI tung ra thị trường. Nhưng vì sao Christie's lại chấp nhận mô hình này bằng cách giúp bán loạt sản phẩm do máy móc tạo ra với giá hàng trăm nghìn USD. Trong khi chính công nghệ đó trực tiếp đánh mất chén cơm của nhiều nghệ sĩ khi ăn cắp tác phẩm của họ".
Ed Newton-Rex là cựu giám đốc điều hành công ty công nghệ Stability AI, một trong những nhân vật quan trọng của phong trào phản đối AI. Anh từng huy động hơn 13.000 người làm trong ngành sáng tạo ký thư chống lại sự can thiệp của trí tuệ nhân tạo hồi tháng 10/2024.
Tác phẩm "Study 33" của họa sĩ Sougwen Chung được định giá từ 20.000 USD đến 30.000 USD. Ảnh: Christie's
Trong cuộc phỏng vấn với The Art Newspaper, phát ngôn viên của Christie's nói: "Các nghệ sĩ tham gia phiên đấu giá đều có nền tảng hoạt động nghệ thuật đa lĩnh vực vững chắc, một số còn được ghi nhận trong các bộ sưu tập tại những bảo tàng hàng đầu. Những tác phẩm sử dụng trí tuệ nhân tạo nhằm mục đích nâng cao tổng thể sáng tạo của họ, và trong hầu hết trường hợp, AI được sử dụng một cách có kiểm soát, với dữ liệu được đào tạo từ tác phẩm của chính những nghệ sĩ đó".
Sarp Kerem Yavuz - người có tác phẩm lên sàn đấu giá của Christie's - phủ định quan điểm nghệ thuật của AI là hành vi trộm cắp, cho rằng ý kiến này xuất phát từ sự hiểu sai về cách tổng hợp dữ liệu. "Hầu hết tranh do AI tạo đều là kết quả của hàng triệu hình ảnh. Điều này có nghĩa không có một nghệ sĩ nào có thể tuyên bố rằng hình về một đồng cỏ, hiệp sĩ, mèo hay hoa lá dựa trên sáng tạo cụ thể của họ. Ảnh do AI tạo mô phỏng cảm hứng của con người theo nhiều cách - chỉ hiệu quả hơn trong việc phân tích thông tin".
Trò chuyện với Guardian, Mat Dryhurst - nghệ sĩ có tranh chào bán ở sự kiện đấu giá - cho biết rất quan tâm vấn đề giữa nghệ thuật và AI, phản đối những chỉ trích trong thư kiến nghị. Theo anh, bức họa sắp được trả giá là một phần của quá trình cả hai khám phá cách mô hình AI công khai tái tạo phong cách thẩm mỹ của vợ anh.
Dryhurst nói thêm: "Việc sử dụng bất kỳ mô hình nào làm nghệ thuật không phải hành vi bất hợp pháp. Tôi không đồng tình khi một cuộc tranh luận quan trọng lẽ ra tập trung vào các công ty và chính sách nhà nước, lại chuyển sang những nghệ sĩ đang cố gắng chinh phục công nghệ trong thời nay".
Christie's cũng là nơi đấu giá bức chân dung đầu tiên do AI thực hiện - Portrait of Edmond de Belamy, năm 2018. Lúc đó, một người mua ẩn danh quyết định trả 432.500 USD, cao gấp 43 lần giá trị dự tính.
Bức tranh "Embedding Study 1" (trái) và "Embedding Study 2" của vợ chồng Mat Dryhurst - Holly Herndon, có mức giá dự kiến bán ra dao động từ 70.000 USD đến 90.000 USD. Ảnh: Christie's
Truyền thông quốc tế cho biết hiện vấn đề sử dụng tác phẩm có bản quyền để đào tạo AI là cuộc chiến giữa những nhà sáng tạo và công ty công nghệ, dẫn đến hàng loạt vụ kiện trong ngành xuất bản, âm nhạc, hội họa. Theo CNN, giới nghệ sĩ cho biết thành quả của họ bị lợi dụng để huấn luyện trí tuệ nhân tạo trái phép, không được nhận tiền bồi thường. Trong khi đó, phía doanh nghiệp biện minh bằng cách trích quyền "sử dụng hợp lý" (fair use - thuật ngữ trong luật sở hữu trí tuệ Mỹ, cho phép mọi người dùng một số dữ liệu có bản quyền không cần sự đồng ý của chủ sở hữu).
Cũng theo CNN, khi công nghệ AI ngày càng tiến bộ và dần can thiệp sâu hơn vào đời sống hàng ngày, các luật về bản quyền và quyền sử dụng hợp lý phải "vật lộn" để đuổi kịp. Tháng 1, Văn phòng bản quyền Mỹ quyết định các nghệ sĩ có thể đăng ký bản quyền tác phẩm họ tạo bằng trí tuệ nhân tạo nếu AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ. Ngược lại, "những nội dung được tạo hoàn toàn bởi AI" không đủ điều kiện để được bảo hộ.
Phương Thảo (theo The Art Newspaper, CNN, Guardian)