Nằm gần thành phố Hpa-An phía nam Myanmar, trong một hang động cổ nép bên sườn đồi là đền Kawgoon với hàng nghìn tượng Phật ở đủ dáng hình và kích cỡ xuất hiện khắp ngóc ngách. Những tượng Phật này làm từ đất nung với cỡ vài cm xen lẫn nhiều tượng Phật đứng ngồi hoặc nằm dài tới vài mét.
Kawgoon hoặc Kawgun là tên của ngôi đền hang, một điểm hành hương linh thiêng và nổi tiếng của các tín đồ Phật giáo. Richard Carnac, một nhà văn và nhân chủng học người Anh, từng tới đền Kawgoon vào năm 1894 và ghi chép: "Mọi nơi trên sàn, trên đầu, ở các điểm đá nhô ra, những cột thạch nhũ trên trần đều dày đặc hình ảnh Phật, những lễ vật cung tiến của nhiều thế hệ. Một số được mạ vàng hoàn hảo, số khác được làm từ đá vôi, có chỗ bị rơi vỡ chỗ lại khắc thành tảng hoặc đặt dựng đứng. Nhiều tượng Phật có kích thước đáng kinh ngạc, nhưng có tượng chỉ nhỏ như ngón tay con người. Nhiều tượng khác có cỡ trung bình, làm từ đá cẩm thạch, gỗ, đá gạch, đất sét... Một con tàu 500 tấn cũng không thể chứa hết được nửa số tượng Phật ở đây".
Nguồn gốc của đền hang Kawgoon không rõ ràng. Nhưng dựa trên các bản khắc cổ của người dân tộc Mon của Myanmar, nhà sử học Nai Maung Toe suy đoán rằng nơi này có niên đại từ thế kỷ 6, 7. Người Mon cho rằng một nữ hoàng ra lệnh cho xây một tượng Phật tại nơi này - chốn trú ẩn của bà trong một trận chiến.
Trải qua nhiều thế kỷ, càng ngày càng có nhiều tượng Phật với đủ kiểu dáng, kích thước được đem tới đây, gồm cả các bản khắc bằng đất phủ khắp hang động và những vách đá vôi liền kề. Các bản khắc này đều có hình Phật và nhiều người tin rằng chúng được làm hàng loạt bằng cách in đất vào khuôn và nung lên. Các tượng Phật kiểu này đều do những tín đồ hành hương mua để lưu niệm hoặc dâng cúng dường.
Ở đền hang Kawgoon, hàng chục kiểu tượng Phật được trưng bày, những tượng cũ hỏng hoặc mất sẽ được thay mới. Theo dân địa phương, trong những năm bạo lực xảy ra ở Myanmar, nhiều người thu thập các bộ khắc Phật đem bán hoặc giữ làm bùa hộ mệnh.
Năm 2007, đền hang trải qua một đợt trùng tu lớn và hiện nay trong đền đã được trang trí bằng nhiều tượng Phật trông hiện đại hơn. Những tín đồ Phật giáo hành hương vẫn thực hiện nghi lễ cúng dường, ngoài ra đền cũng thu hút không ít du khách tò mò đến chiêm ngưỡng hàng nghìn tượng Phật lớn nhỏ khắc bằng đất.
Du khách đến đền này có thể đi bằng đường cao tốc Mawlamyine, tới thành phố Hpa-An qua cầu Than Lwin, cách thành phố vài kilomet. Từ đây đi thẳng hướng đường Thaton tới con đường chạy qua làng Kawgun là đến lối vào đền. Phí tham quan đền Kawgoon là 3.000 kyat một người (khoảng 50.000 đồng).
Khánh Trần (Theo Atlas Obscura)