Thi thể Denise, 30 tuổi, được phát hiện ở khu vực bị bỏ hoang bên ngoài thành phố Phoenix, bang Arizona vào sáng 3/5/1992. Trên người nạn nhân, chiếc áo ba lỗ bị kéo lên cao và chiếc áo phông cuốn quanh cổ. Cổ tay và chân bị trói hờ bằng dây giày và loại dây thường dùng treo tranh. Gần thi thể rơi vãi nhiều thứ như ống kim tiêm và nhiều quần áo nữ, sâu trong lùm cỏ cách đó vài chục cm là chiếc máy nhắn tin. Ảnh chụp hiện trường từ trực thăng cho thấy gần nơi tìm thấy xác còn có bãi cỏ bị đổ rạp theo hình tròn, dấu hiệu từng xảy ra vật lộn.
Dấu vân tay giúp cảnh sát xác định thi thể là Denise Johnson, bà mẹ đơn thân có hai con. Nạn nhân sinh ra và lớn lên trong gia đình không mấy khá giả ở thành phố Phoenix nên phải kiếm sống ngoài đường. Trong quá khứ, Denise cũng hay dùng chiêu trả thiếu tiền thừa để lừa tiền lái xe tải tại các trạm dừng nghỉ dọc đường.
Cảnh sát bắt đầu điều tra từ manh mối chiếc máy nhắn tin. Chủ máy nhắn tin là Mark Bogan, 33 tuổi, lái xe tải tại thành phố Phoenix. Mark nói trên đường đi làm về vào tối 2/5/1992 đã dừng lại gọi điện thoại công cộng. Lúc này, anh ta được Denise tiếp cận và xin đi nhờ ra đường lớn. Mark đồng ý. Đây là lần đầu tiên hai người gặp nhau.
Mark kể sau khi lên xe, Denise gợi ý "thân mật’. Nghe vậy, Mark lái xe tới nơi vắng vẻ. Sau khi quan hệ tình thuận tình, Mark chở Denise đi tiếp. Trong lúc nói chuyện, hai người cãi nhau nên Mark bắt Denise xuống xe. Trước khi xuống, Denise trộm ví tiền, máy nhắn tin, và các đồ khác trên xe.
Thấy mất đồ, Mark nói đã đuổi theo. Sau hồi giằng co, Mark lấy lại đồ và lái xe đi tiếp. Đây cũng là lần cuối anh ta nhìn thấy Denise. Tới sáng hôm sau, Mark mới phát hiện mất máy nhắn tin. Theo Mark, điều này cũng lý giải tại sao bị rơi máy nhắn tin ở hiện trường án mạng.
Trong lúc phỏng vấn, cảnh sát phát hiện những vết trông như vết cào trên mặt Mark. Nếu Mark bị cào trong lúc giằng co với Denise, dưới móng tay của thi thể có thể còn lưu giữ máu hoặc tế bào da.
Tuy vậy, quá trình giải phẫu thi thể không tìm thấy máu hoặc tế bào da dưới móng tay của Denise. Nguyên nhân Denise tử vong là ngạt thở do bị siết cổ. Mẫu máu của nạn nhân dương tính với cocaine. Tuy nhiên, thi thể không có dấu hiệu từng quan hệ tình dục trước khi chết hoặc có các chứng cứ khác như tinh trùng, nước bọt, sợi tóc lạ, hoặc sợi vải.
Không còn manh mối, cảnh sát quay lại hiện trường rà soát và phát hiện cách thi thể vài chục cm có một cây palo verde, loại cây mọc phổ biến ở bang Arizona. Trên một cành cây chĩa ngang có một chỗ vỏ cây như mới bị tước.
Một phần vỏ cây palo verde ở hiện trường mới bị tước. Ảnh: Filmrise.
Cùng lúc, chiếc xe bán tải của Mark Bogan bị thu giữ để tìm thêm chứng cứ nhưng trên xe hoàn toàn sạch bóng dấu vết. Không có chứng cứ gì có thể liên kết Mark với hiện trường, thậm chí không có dấu hiệu cho thấy Denise từng ở trong xe. Mark thừa nhận đã rửa xe vào sáng hôm 3/5/1992.
Tuy nhiên, trên thùng xe, cảnh sát phát hiện hai quả đậu từ cây palo verde. Tình tiết này, cùng với việc cây palo verde mới bị tước gần hiện trường, khiến cảnh sát đặt giả thuyết liệu ôtô của Mark có phải đã sượt qua cành cây hay không. Nhưng tại bang Arizona, cây palo verde rất phổ biến với số lượng lên tới hàng chục nghìn cây chỉ riêng tại khu vực thành phố Phoenix nên chi tiết này gần như không có giá trị chứng minh.
Lúc này, cảnh sát nảy ra ý tưởng dùng xét nghiệm ADN để đối chiếu hai quả đậu trong thùng xe của Mark với cây palo verde bị tước vỏ ở hiện trường. Cảnh sát bắt đầu gọi điện cho các nhà khoa học khắp nước Mỹ nhưng hầu hết đều nhận được câu trả lời "bất khả thi" hoặc "nếu khả thi cũng tốn chi phí cực lớn". Dù vậy, sau 15 cuộc gọi, người chịu giúp đỡ cũng xuất hiện. Trùng hợp, người này là tiến sĩ thuộc Đại học bang Arizona tại thành phố Tucson, chỉ cách phòng cảnh sát 100 dặm.
Trước đó ADN từng được sử dụng trong vụ án hình sự để buộc tội nghi phạm giết người. Nhưng tới khi ấy, ADN thực vật chưa từng được sử dụng để phá án hình sự. Các nhà khoa học cũng không chắc liệu có thể trích xuất ADN từ quả đậu của cây palo verde hay không.
Bước đầu, tiến sĩ Timothy Helentjaris thuộc Đại học bang Arizona tách hạt đậu palo verde để lấy vỏ quả vì phần hạt chứa ADN từ cả cây mẹ lẫn cây thụ phấn, phần vỏ chỉ chứa ADN từ cây mẹ. Phần vỏ quả đậu bị cho vào nitơ lỏng để trở nên giòn và dễ bị nghiền thành bột. Sau khi cho thêm hóa chất, tiến sĩ tách được ADN của cây.
Do ADN tách ra từ một quả đậu không đủ phân tích, kỹ thuật viên tăng kích cỡ mẫu bằng cách sao chép hàng triệu lần các đoạn ADN. Kết quả đối chiếu cho thấy ADN hai quả đậu trong thùng xe của Mark trùng nhau và cũng trùng với ADN lấy từ quả của cây palo verde bị tước vỏ ở hiện trường. Tất cả các cây palo verde khác được đem ra xét nghiệm cũng có mẫu ADN khác hoàn toàn so với cây ở hiện trường.
Tuy vậy, trong đợt xét nghiệm ban đầu chỉ có 12 cây palo verde, số lượng được cho là quá ít và chưa đủ sức thuyết phục về độ đặc trưng trong ADN của cây palo verde. Công tố viên liền gửi cho tiến sĩ Helentjaris quả của 100 cây palo verde và yêu cầu chứng minh mỗi cây có mẫu ADN khác nhau. Trong số này, công tố viên còn lén cho quả từ cùng cây palo verde tại hiện trường để xem vị tiến sĩ có phát hiện hay không.
Quả của loại cây palo verde. Ảnh: Mostly Fiction.
Chiêu "lừa" của công tố viên không qua mặt được vị tiến sĩ. Kết quả đợt xét nghiệm lần hai cho thấy 100 cây có mẫu ADN khác nhau. Dựa trên chứng cứ mới, cảnh sát bắt giữ Mark Bogan về tội Giết người.
Những ngày sau đó, giữa công tố viên và luật sư bào chữa nổ ra tranh luận kịch liệt về việc liệu ADN thực vật có thể được chấp nhận làm chứng cứ trong vụ án hình sự hay không, việc chưa bao giờ xảy ra tại Mỹ cho tới lúc ấy. Sau khi nghe ý kiến của chuyên gia, thẩm phán chấp nhận chứng cứ ADN thực vật.
Tại tòa, công tố viên cáo buộc khi dùng điện thoại công cộng, Mark Bogan được Denise Johnson xin đi nhờ xe và đồng ý. Hai người sau đó lái tới chỗ hoang vắng với ý định quan hệ tình dục thuận tình. Trước khi bắt đầu, Mark gợi ý và Denise cũng đồng ý thử cảm giác bị trói.
Theo công tố viên, vì lý do nào đó, Denise sau đó muốn dừng lại và vùng chạy khỏi xe nhưng bị Mark đuổi theo. Sau hồi vật lộn, Mark dùng áo phông của chính cô gái để siết cổ... Lúc rời đi, xe của Mark sượt qua cành cây palo verde, để lại vết xước và cũng khiến hai vỏ đậu cũng rơi vào thùng xe.
Để củng cố cáo buộc, công tố viên chỉ ra rằng khoảng 1h30 sáng 3/5/1993, có nhân chứng nhìn thấy chiếc xe bán tải màu trắng giống xe của Mark trên đường đi theo hướng rời khỏi hiện trường. Chiếc xe này không tuân thủ biển báo dừng và phóng vụt về phía thành phố Phoenix.
Vợ Mark cũng ra tòa làm chứng rằng sáng hôm đó tỉnh dậy lúc 2h thì thấy chồng về, trên mặt có vết xước. Khi vợ hỏi, Mark nói vừa đánh nhau ở quán bar.
Loại cây palo verde phổ biến ở bang Arizona. Ảnh: Designtreeaz.
Dù chứng cứ buộc tội đều là chứng cứ gián tiếp, sự góp mặt của ADN thực vật đã giúp thuyết phục bồi thẩm đoàn về tội trạng của bị cáo. Năm 1993, Mark Bogan bị tuyên phạm tội Giết người cấp độ I, lãnh án chung thân không ân xá trong ít nhất 25 năm vào năm 1993.
Quốc Đạt (Theo AP, Leagle)