Nhà báo James Foley trong buổi gặp gỡ học sinh một trường trung học ở thị trấn Framington, bang Massachusetts năm 2011. Ảnh: AP.
Nhà báo Mỹ James Foley mất tích vào ngày Lễ Tạ ơn, 22/11/2012, khi đang đưa tin ở miền bắc Syria. Bạn bè và người thân của Foley tìm đến hàng chục người trong suốt một năm với hy vọng ai đó có manh mối hoặc liên lạc giúp đưa nhà báo này về nhà. Tháng 11/2013, liên lạc đầu tiên từ những kẻ bắt cóc xuất hiện, nhưng đoạn hội thoại kết thúc gần như ngay sau khi nó bắt đầu.
Cuộc giải cứu không manh mối
Không có thông tin hay dấu hiệu nào của James Foley kể từ khi anh bị bắt cóc tại khu vực gần thị trấn Taftanaz, miền bắc Syria. Gia đình Foley đếm thời gian Foley mất tích một cách kín đáo trong 6 tuần đầu. Họ công bố sự việc vào tháng 1/2013, tìm kiếm thông tin về những kẻ bắt cóc và nơi Foley bị giam, cầu xin chúng thả người. Những lời nhắn được đăng tải trên Twitter đếm số ngày nhà báo người Mỹ mất tích, 120, 191, 200 rồi 300 ngày.
Phải đến tháng 9/2013, gia đình Foley mới biết "Jim" (tên gọi khác của James Foley) còn sống. Philip Balboni, giám đốc điều hành hãng truyền thông Global Post, nơi Foley làm việc, gọi đây là một "bước tiến may mắn". Một thanh niên người Bỉ tới Syria tham chiến và kết bạn với Jim đã cung cấp thông tin về tình trạng của anh. Khi người này về Bỉ, anh đã đem lại "thông tin đáng giá" về nơi Jim bị giam và kẻ bắt cóc.
"Đó là lần đầu tiên chúng tôi biết Jim còn sống", Balboni nhớ lại. "Đó là một khoảnh khắc tuyệt vời".
Gia đình Foley cùng Global Post khi đó vẫn hy vọng có thể liên lạc trực tiếp với Foley. Tuy nhiên, "chúng tôi không tìm thấy gì cả. Không có gì cả", ông John, cha của Foley, tháng 10/2013, nói trên chương trình truyền hình Today.
Lần liên lạc đầu tiên
Tháng 11/2013, mọi thứ bắt đầu thay đổi khi những kẻ bắt cóc gửi email tới gia đình Foley. Nó được mã hóa với nội dung đòi khoản tiền chuộc 100 triệu euro (130 triệu USD) để đổi mạng anh, hoặc đòi Mỹ thả các tù nhân là khủng bố Hồi giáo, trong đó có một nhà thần kinh học.
Vào thời điểm đó, những người biết chuyện nghi rằng ISIS, nhóm phiến quân Hồi giáo đang hoạt động ở Iraq và Syria, có thể có liên quan trong vụ việc. Chính quyền Mỹ không trả tiền chuộc khiến cuộc đàm phán có nguy cơ bất thành. Trong khi đó, khoản tiền chuộc khá lớn cho thấy những kẻ bắt cóc không có hứng thú đàm phán.
"Chúng tôi không nhìn nhận số tiền này một cách nghiêm túc", Balboni nói, đồng thời cho biết bức thư "quá đáng bởi không ai có thể kiếm được ngần đó tiền". (Những khoản tiền chuộc để trả tự do cho các con tin ở Syria trong thời gian gần đây thường ở mức từ 2 đến 4 triệu euro). Tuy nhiên, email, gửi từ một website chuyên tạo và bảo vệ những tài khoản nặc danh, vẫn được xem xét kỹ lưỡng.
Người gửi cần cho thấy bằng chứng sống, một dấu hiệu chứng tỏ Foley đang thực sự nằm trong tay họ. Vấn đề này được triển khai dưới dạng nhiều câu hỏi dành cho Foley mà chỉ mình anh biết câu trả lời.
Các câu hỏi được trả lời "một cách rất chi tiết", một người hiểu rõ sự việc cho biết. "Điều này đã khá rõ ràng". Kẻ liên lạc với gia đình Foley "đang giam giữ Jim hoặc đã tiếp cận anh ấy".
Chỉ có thêm "một số ít" email trao đổi trong vài tuần sau đó, người này nói. Trong toàn bộ thời gian này, các chuyên gia pháp y và ngôn ngữ học đã tập trung nghiên cứu nội dung những bức thư để tìm manh mối về người gửi hoặc bất kỳ thông tin nào về nơi giam Foley.
Những email được viết "bằng tiếng Anh rất tốt", Balboni nhận định. Ông không nêu rõ thêm về người gửi, ngoài việc chỉ ra tài khoản này có một tên mô tả, không phải tên người, cùng "một số thông tin nhận dạng khác". Toàn bộ thông tin này được chuyển cho Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI).
"Không có dấu hiệu lạ nào về ngôn ngữ sử dụng trong các email", lãnh đạo Global Post kể lại. Không có điều gì đặc biệt bất thường trong ngôn ngữ để có thể giúp họ lần ra manh mối mới.
Một số thông tin trong email nặc danh nói về sự kiêu ngạo của chính phủ Mỹ, và rằng Washington thường từ chối chi tiền chuộc cũng như thả tù nhân ngoại quốc. Tuy nhiên, chúng không đưa ra thêm yêu cầu nào.
"Không có thỏa thuận nào về các con số", người hiểu rõ sự việc nói. "Chúng đưa ra con số 100 triệu euro và đó là cái chúng muốn".
"Chúng không bao giờ thỏa thuận", Balboni nhận định. Sau một số email ngắn gửi qua lại trong khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 12/2013, những kẻ bắt cóc bất ngờ im lặng.
John và Diane Foley, bố mẹ của nhà báo Mỹ bị hành quyết, nghẹn ngào nói trước báo giới sau vụ việc. Ảnh: AP.
Nỗ lực giải cứu thất bại
Tất cả những nỗ lực nối lại liên lạc đều thất bại. Nhiều email được gửi tới tài khoản nặc danh nhưng không có phản hồi. Việc liên lạc thông qua bên trung gian, từng tiến hành từ lần đầu tiên Foley biến mất, cũng không hiệu quả.
Những thông tin về Foley tiếp tục đến từ các con tin trốn thoát, được trả tự do hoặc được chuộc. Vài người trong số này đã ở cùng Foley trong thời gian bị bắt. Họ kể rằng Foley khỏe mạnh và có lòng kiên định trong những khoảng thời gian khó khăn.
Một số còn cung cấp manh mối về địa điểm và cách thức nhóm phiến quân giam nhà báo Mỹ. Những thông tin này đóng vai trò lớn trong sứ mệnh giải cứu Foley cùng các con tin người Mỹ của Lực lượng Đặc nhiệm hồi tháng 7. Sứ mệnh bất thành bởi con tin không có mặt ở địa điểm đáng ngờ, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel hôm 21/8 cho hay.
Nhóm khủng bố liên lạc trở lại vào tuần trước. Chúng gửi một email tới gia đình Foley vào đêm hôm 13/8, khiến những hy vọng con tin này được thả gần như không còn. Email lần này có nội dung dài hơn, tràn ngập những lời đả kích, chống chính quyền Washington và nói Foley sẽ bị hành quyết để trả đũa cho các đợt không kích của Mỹ ở Iraq.
Bức thư trên là một lời đe dọa "chết chóc thực sự", nhưng Balboni cùng mọi người vẫn nuôi hy vọng có thể đàm phán. "Với thực tế là Jim bị bắt làm con tin trong gần hai năm, thay đổi vị trí, cho ăn, che giấu trong suốt khoảng thời gian trên, việc giành lại sự sống cho anh ta giờ gần như vô vọng", Balboni nói. "Nhưng chúng tôi hy vọng có thể thỉnh cầu được chúng".
Lời thỉnh cầu được soạn thảo cẩn thận rồi gửi tới những kẻ bắt cóc dưới hình thức một email. "Nó cần được suy xét và đánh giá kỹ lưỡng nhưng phải gửi đi nhanh chóng", CEO Global Post nhận định. Nhưng nỗ lực cuối cùng đó cũng nhanh chóng trở thành vô ích, cơn ác mộng đã trở thành hiện thực.
"Tôi luôn tin rằng chúng tôi sẽ đưa anh ấy về nhà an toàn", Balboni nói. "Ngay cả sau đêm thứ tư tuần trước, tôi vẫn tin chúng không giết Foley. Tôi cho rằng chúng ta đã đánh giá thấp sự tức giận của chúng".
Video Nỗ lực giải cứu Foley cùng các con tin ở Syria của đặc nhiệm Mỹ
Như Tâm (Theo NBC News, Video: CNN)