Ông Obama họp báo tại phòng phía Đông của Nhà Trắng sau khi có kết quả bầu cử giữa kỳ. Ảnh: MCT
Đảng Cộng hòa hôm qua đã giành quyền kiểm soát Thượng viện Mỹ. Điều này rõ ràng tạo một thế khó cho Tổng thống Barack Obama khi nó đặt ra giới hạn đối với các chương trình nghị sự của ông và có khả năng buộc ông phải thực hiện nhiều điều chỉnh trong hai năm cuối nhiệm kỳ, theo Reuters.
Các thành viên đảng Cộng hòa cũng củng cố vị thế của mình tại Hạ viện. Khi Quốc hội mới đi vào hoạt động vào tháng một tới, lần đầu tiên kể từ năm 2006, đảng Cộng hòa sẽ điều hành lưỡng viện.
Việc đảng Cộng hòa nắm giữ toàn bộ quốc hội khiến ông Obama phải cân nhắc kỹ hơn mỗi khi đưa ra hành động hay áp dụng các chương trình cần đến sự ủng hộ của cả hai viện.
Tình thế mới cũng kiểm tra năng lực của tổng thống trong việc thỏa hiệp với các đối thủ chính trị mới được trao quyền, những người luôn phản đối chương trình nghị sự của ông, từ ngày ông được bầu làm tổng thống lần đầu tiên.
Dù hoàn cảnh như thế nào, ông Obama cũng sẽ phải đối mặt với những thay đổi tại Nhà Trắng. Một cuộc thăm dò của Reuters/Ipsos cho thấy 75% số người được hỏi tin rằng chính quyền cần "suy nghĩ lại" cách tiếp cận những vấn đề quan trọng mà nước Mỹ đang phải đối mặt. 64% cho biết ông Obama nên thay thế một số nhân viên cấp cao của mình sau cuộc bầu cử.
Nhân sự Nhà Trắng có khả năng phải đối mặt với thay đổi lớn khi nhiều thành viên đã quá mệt mỏi, mong muốn được rút lui.
McConnell, thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bang Kentucky, người giành chiến thắng sát sao trước Lundergan Grimes, đại diện đảng Dân chủ, được dự đoán sẽ thay thế ông Harry Reid trở thành lãnh đạo đa số tại Thượng viện. Reid từng là một trong những người giúp ông Obama thông qua đạo luật về bảo hiểm y tế ObamaCare trước Thượng viện vào năm 2010.
Trong một cuộc điều tra ngày bầu cử, dân chúng có vẻ như mang một tâm trạng bi quan khi chỉ một phần ba số người bỏ phiếu tin rằng đất nước đang đi đúng hướng. Khoảng 40% cử tri cho biết họ chấp nhận những gì ông Obama đang thực hiện với tư cách là tổng thống.
Mặt khác, khi hưng phấn của chiến thắng bắt đầu lắng dịu, đảng Cộng hòa cũng phải chịu áp lực chứng minh cho người dân Mỹ thấy họ có khả năng điều hành, nhất là sau vụ việc xảy ra một năm trước, khi các cơ quan chính phủ phải ngừng hoạt động vì những vấn đề liên quan tới ngân sách. "Người Mỹ đang thất vọng với những gì xảy ra ở Washington, nhưng giờ trách nhiệm lãnh đạo thuộc về chúng tôi", Reuters dẫn lời Ted Cruz, nghị sĩ đảng Cộng hòa, nói trên CNN.
Ông Mitch McConnell, nghị sĩ đảng Cộng hòa, người được dự đoán sẽ trở thành lãnh đạo đa số Thượng viện. Ảnh: AP
Những việc phải làm
Ông Obama có rất nhiều việc phải làm trong hai năm đầy khó khăn trước mắt. Giới phân tích tin rằng nếu ông Obama có thể đạt được thỏa thuận với Iran quanh vấn đề hạt nhân vào ngày 24/11 tới đây, đó sẽ là một thành công lớn, có tầm quan trọng bậc nhất với nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, giống với vai trò của chương trình ObamaCare đối với nhiệm kỳ đầu tiên của ông.
Điểm mấu chốt của thỏa thuận là đảm bảo Tehran không sở hữu vũ khí hạt nhân, tháo gỡ bế tắc mà ông Obama từng cảnh báo có thể dẫn tới chiến tranh.
Chương trình nghị sự về chính sách đối ngoại của ông Obama còn bao gồm cả việc rút quân khỏi Afghanistan. Hành động này chắc chắn sẽ vấp phải nhiều lời chỉ trích của đảng Cộng hòa khi hỗn loạn ở Iraq vẫn tiếp diễn và cuộc chiến chống Nhà nước Hồi giáo chưa đạt được thành tựu đáng kể.
Cả đảng Dân chủ và Cộng hòa đều cho rằng thương mại tự do có thể là nền tảng, tạo điều kiện cho sự hợp tác của hai đảng trong năm tới. Ông Obama đang theo đuổi Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) đầy tham vọng. Tuy nhiên, tổng thống lại muốn Quốc hội trao cho ông "thẩm quyền xúc tiến thương mại". Điều này khiến các nhà lập pháp chỉ có thể bỏ phiếu đồng tình hoặc không trước bất kỳ thỏa thuận nào ông thực hiện.
"Đó là điều tốt nhất mà chúng ta có thể thực hiện được", Yahoo News dẫn lời một thành viên Thượng viện đảng Dân chủ bàn về hiệp định thương mại được đề xuất. "Đây sẽ là di sản lớn của tổng thống".
Nhưng một số quan chức chính phủ cảnh báo, khó khăn trong vấn đề này là hiệp định phải phụ thuộc vào các nền kinh tế châu Á, liệu châu Á có sẵn sàng để hàng hóa Mỹ xâm nhập tự do vào thị trường của mình hay không.
Nhập cư có lẽ là chương trình nghị sự được theo dõi sát sao nhất. Ông Obama hồi đầu năm hứa sẽ có những hành động dứt khoát quanh vấn đề này nhưng sau đó quyết định dời lại đến sau cuộc bầu cử. Câu hỏi lúc này là liệu ông có "kéo cò súng", thực hiện những gì đã hứa hay không.
Nhà Trắng tương đối kín tiếng quanh chủ đề này. Tuy nhiên, nhiều nguồn tin cho hay, ông Obama sẽ làm chậm lại, thậm chí dừng việc trục xuất những người nhập cư không có giấy tờ nhưng không vi phạm luật hoặc có người thân định cư hợp pháp ở Mỹ.
Trước khi kết quả của cuộc bầu cử giữa kỳ được công bố, Nhà Trắng gửi đi tín hiệu thông báo rằng ông Obama sẽ chưa đưa ra những thay đổi quan trọng. Giới chức nhận định, tổng thống cuối cùng sẽ tìm được tiếng nói chung với Quốc hội.
"Tổng thống sẽ tiếp tục tìm kiếm sự ủng hộ ở Capitol Hill, dù là từ đảng Dân chủ hay đảng Cộng hòa, những người sẵn sàng hợp tác với ông trong các chính sách mang lại lợi ích cho những gia đình trung lưu", Reuters dẫn lời Josh Earnest, phát ngôn viên Nhà Trắng, cho biết.
Jay Carney, cựu phát ngôn viên của tổng thống Obama, thì hy vọng ông sẽ thực hiện một "cú huých" đối với các ưu tiên của mình, không phụ thuộc vào sự thay đổi của quốc hội.
Vũ Hoàng (tổng hợp)