Một máy bay trinh sát EC-121 của Mỹ. Ảnh: Wikiwand.
Ngoại trưởng Triều Tiên Ri Yong-ho hôm 25/9 đe dọa nước này sẽ bắn hạ oanh tạc cơ chiến lược Mỹ ngay cả khi chúng không hoạt động trong không phận Triều Tiên. Chuyên gia quân sự Kyle Mizokami cho rằng đây không phải là lời đe dọa suông, bởi Bình Nhưỡng từng hai lần bắn hạ máy bay trinh sát của Washington từ sau khi Chiến tranh Triều Tiên kết thúc năm 1953, theo Popular Mechanics.
Bắn hạ máy bay do thám EC-121 năm 1969
Trong thập niên 1950, Mỹ tiến hành chương trình Trinh sát đường không hòa bình (PARPRO) do không quân và hải quân đảm nhận, nhằm thu thập tin tức tình báo về Triều Tiên, với niềm tin rằng việc triển khai khí tài cấp chiến thuật ở bán đảo này sẽ không khơi mào xung đột vũ trang lớn. Nhưng với Bình Nhưỡng, PARPRO bị coi là hành động thù địch nhằm ngăn chặn việc thống nhất bán đảo Triều Tiên.
Sau 200 chuyến bay do thám trót lọt, ngày 15/4/1969, 31 thành viên phi hành đoàn trên phi cơ EC-121 của Mỹ cất cánh từ một căn cứ phía đông Nhật Bản, bay theo hướng tây bắc về bờ biển Triều Tiên để thực hiện nhiệm vụ có mật danh Deep Sea 129. Tổ lái Mỹ tin rằng việc bay trên không phận quốc tế giúp họ tránh các sự cố với Triều Tiên.
Khi tới gần Triều Tiên, chiếc EC-121 bắt đầu bay theo quỹ đạo hình elip dài 190 km để thu thập thông tin. Lúc 12h30, một số tiêm kích MiG-21 cất cánh từ căn cứ ở Triều Tiên và hướng về phía chiếc máy bay do thám. Các trạm radar ở Hàn Quốc phát hiện sự hiện diện của phi đội MiG-21 và phát cảnh báo cho phi hành đoàn, nhưng chiếc EC-121 không nhận được thông tin này.
Lúc 13h00, EC-121 liên lạc với căn cứ nhưng không đề cập đến những tiêm kích MiG-21 tiếp cận. Đây là lần liên lạc cuối cùng, nó biến mất khỏi màn hình radar sau đó 20 phút.
Đường bay của chiếc EC-121 trước khi bị bắn rơi. Đồ họa: Station Hypo.
Bình Nhưỡng sau đó xác nhận đã bắn hạ chiếc máy bay do thám, cho rằng nó vi phạm không phận nước này, trong khi Washington bác bỏ hoàn toàn cáo buộc. Bất chấp căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh, Liên Xô nhanh chóng cử hai tàu khu trục tới biển Nhật Bản để hỗ trợ tìm kiếm chiếc EC-121 của Mỹ. Đây được cho là hành động nhằm thể hiện sự phản đối của Moscow với việc Bình Nhưỡng bắn rơi chiếc EC-121.
Vụ bắn hạ này khiến toàn bộ 31 thành viên phi hành đoàn trên máy bay thiệt mạng. Vài giờ sau khi xảy ra vụ bắn hạ chiếc EC-121, biên đội tiêm kích F-4 trực chiến đóng tại căn cứ không quân Kunsan, Hàn Quốc do phi công Bruce Charles chỉ huy nhận lệnh chuẩn bị tấn công sân bay Triều Tiên, nơi phi đội MiG-21 xuất kích.
Một tiêm kích F-4 trong biên đội mang theo quả bom hạt nhân B-61 có sức công phá 330 kiloton, gấp 20 lần quả bom hạt nhân ném xuống thành phố Hiroshima. Tuy nhiên, lệnh tấn công bị hủy vài giờ sau đó, biên đội F-4 trở về trạng thái trực sẵn sàng chiến đấu thông thường. Theo nguồn tin công khai, Tổng thống Mỹ Richard Nixon và các cố vấn bất đồng về cách phản ứng với Triều Tiên sau vụ việc, nên cuối cùng ông quyết định không tiến hành vụ tấn công hạt nhân.
Bắn hạ trực thăng trinh sát OH-58 năm 1994
Ngày 17/12/1994, phi công Bobby Wayne Hall thực hiện bay huấn luyện cùng hạ sĩ David Hilemon trên trực thăng trinh sát OH-58D cất cánh từ căn cứ Page, phía bắc Hàn Quốc.
Sau gần 40 phút, hai phi công bị lạc đường và không thể tự xác định vị trí. Tuyết rơi dày đã che phủ mốc biên giới tại khu giới tuyến phi quân sự (DMZ), trong khi hệ thống dẫn đường của chiếc OH-58D bị hỏng, không thể cảnh báo việc họ đang vô tình bay vào không phận Triều Tiên. Các phi công Mỹ chỉ nhận ra sai lầm chết người này khi trực thăng bị một tên lửa phòng không bắn trúng.
Một trực thăng OH-58D của Mỹ. Ảnh: USAF.
Sau khi trúng tên lửa, chiếc OH-58D bắt đầu xoay vòng, đâm xuống đất và bốc cháy ở vùng núi Kungang của Triều Tiên. Vụ tai nạn khiến phi công Hall văng khỏi buồng lái nhưng may mắn không bị thương, còn hạ sĩ Hilemon thiệt mạng. Phải đến khi bị lính biên phòng Triều Tiên bao vây, Hall mới biết mình đang ở trên lãnh thổ Triều Tiên.
Bình Nhưỡng khẳng định trực thăng của Washington đang thực hiện nhiệm vụ do thám sâu khoảng 5-8 km bên trong lãnh thổ nước này, nhưng quan chức Lầu Năm Góc tuyên bố hai phi công chỉ vô tình băng qua khu DMZ trong một buổi huấn luyện thông thường.
Sau sự cố này, chính quyền Tổng thống Mỹ Bill Clinton quyết định kiềm chế vì không tìm ra biện pháp trả đũa hiệu quả. Sau hàng loạt cuộc đàm phán căng thẳng, Triều Tiên trao trả thi thể của Hilemon vào ngày 22/12, trước khi trả tự do cho Hall tại làng đình chiến Panmunjiom. Quân đội Mỹ sau đó quyết định trang bị hệ thống định vị toàn cầu hiện đại cho tất cả trực thăng quân sự đóng tại Hàn Quốc.
Duy Sơn